Τη στιγμή που είναι ορατή σε πολλά τμήματα ΑΕΙ η υποβάθμιση του πτυχίου, με τη μεταφορά της ειδίκευσης και της υψηλού επιπέδου επιστημονικής γνώσης στα μεταπτυχιακά, το σχέδιο νόμου «Για την αναμόρφωση του θεσμικού πλαισίου των μεταπτυχιακών σπουδών και της πανεπιστημιακής έρευνας» κινείται ακριβώς σ' αυτή την κατεύθυνση.

Οπως λέει χαρακτηριστικά η εισηγητική έκθεση που το συνοδεύει, «οι μεταπτυχιακές σπουδές δεν είναι δυνατό να ακολουθήσουν τις τάσεις μαζικοποίησης και ανοιχτής πρόσβασης που χαρακτηρίζουν πλέον διεθνώς τις προπτυχιακές σπουδές. Οι μεταπτυχιακές σπουδές πρέπει να πληρούν προϋποθέσεις υψηλού ποιοτικού επιπέδου και να ανταποκρίνονται σε πραγματικές ανάγκες της επιστήμης, της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας».

Αν λάβουμε υπόψη ότι κείμενα της ΕΕ μιλούν για τεταρτοβάθμια εκπαίδευση, εννοώντας τους μεταπτυχιακούς κύκλους σπουδών, η εισηγητική έκθεση παραδέχεται την υποβάθμιση του προπτυχιακού κύκλου, με την έννοια της «μαζικοποίησης» και τις σπουδές «υψηλού ποιοτικού επιπέδου» θεωρεί ότι δεν πρέπει να τις παίρνουν οι φοιτητές στο πτυχίο, αλλά στα μεταπτυχιακά.

«Οι μεταπτυχιακές σπουδές αποσκοπούν ειδικότερα στην προαγωγή και εξειδίκευση της επιστημονικής γνώσης, στη διεύρυνση των ικανοτήτων των νέων επιστημόνων και στην ανάπτυξη του επιστημονικού και ερευνητικού δυναμικού», λέει το νομοσχέδιο (άρ. 1 παρ. 2). Αν αυτό όμως είναι ο στόχος των μεταπτυχιακών, τότε ποιος ο στόχος της ανώτατου επιπέδου εκπαίδευσης μέσα στο πτυχίο; Παραπέρα, (άρ. 13 παρ. 1) τα μεταπτυχιακά ορίζονται ως «ολοκλήρωση των προπτυχιακών σπουδών». Ο στόχος γίνεται ακόμα πιο καθαρός: υποβαθμισμένα πτυχία χωρίς αντίκρισμα.

Πόσοι όμως θα είναι αυτοί που θα «ολοκληρώνουν» τις προπτυχιακές σπουδές τους μέσω των μεταπτυχιακών; Από το νομοσχέδιο διαφαίνεται ότι θα είναι μια μικρή ελίτ, που δεν μπορεί παρά να εντείνονται οι ταξικοί φραγμοί κατά την επιλογή της.

Γίνεται καθεστώς η εξώθηση της ειδίκευσης έξω από το πτυχίο. Ακόμα και στις σχολές που η ειδίκευση είναι κατοχυρωμένη μέσα στον προπτυχιακό κύκλο σπουδών (ιατρική, πολυτεχνείο), θεσμοθετείται ότι για να κάνουν διδακτορικό, πρέπει, αφού δε θα έχουν κάνει μεταπτυχιακό, να παρακολουθήσουν έναν προδιδακτορικό κύκλο.

Δεν εξασφαλίζεται σε καμιά περίπτωση ότι τα μεταπτυχιακά προγράμματα θα είναι δημόσια και δωρεάν. Μάλιστα ανατίθεται στα Τμήματα να ελέγξουν αν τα προγράμματα θα είναι οικονομικά βιώσιμα, λες και δεν είναι υποχρέωση του κράτους να εγγυηθεί τη βιωσιμότητά τους, όπως συνολικά τη λειτουργία του πανεπιστημίου.

Στο δεύτερο σκέλος που αφορά την έρευνα, προσανατολίζεται στην αποκοπή της από το συλλογικό έλεγχο των πανεπιστημιακών οργάνων και την παράδοση του σχεδιασμού και της αξιολόγησης της έρευνας σε νεοσύστατες απροσπέλαστες δομές (βλ. Ινστιτούτο Πανεπιστημιακής Ερευνας και Μεταπτυχιακών Σπουδών). Ενισχύεται ο ρόλος των Ερευνητικών Πανεπιστημιακών Ινστιτούτων, που αποτελούν νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής σε αυτά διαφόρων φορέων και επιχειρήσεων.

Το βασικό πνεύμα είναι η αποσύνδεση της έρευνας από την εκπαιδευτική διαδικασία, η υπονόμευσή της και εξάρτησή της από τις ορέξεις και τις προτεραιότητες των επιχειρήσεων. Μακριά δηλαδή από τις πραγματικές ανάγκες του λαού και της κοινωνίας, μακριά από τις ανάγκες ανάπτυξης της επιστήμης, μέσα από την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία, πράγμα που αποτελεί ζωτική λειτουργία για κάθε πανεπιστήμιο.