Ενας πανέμορφος βράχος που ξεπροβάλλει από τη θάλασσα - και δίπλα οι στίχοι: «Πλατιά σα θάλασσα, πολύμορφη και σταθερή σα ριζιμιά πέτρα, η αγάπη σου Πατέρα!»

Μ' αυτήν τη χρωματιστή αφίσα έγινε πρόσφατα στον Παγώνδα της Σάμου η πρόσκληση για τη γιορτή του Πατέρα. Μαζί με τα λόγια αγάπης των παιδιών και τρία σαμιώτικα παραμύθια θεατροποιημένα («Η Πεντάμορφη», «Τα δυο μπαουλάκια», «Η γάτα που κάπνιζε»), αλλά και το έργο «Ο Καραγκιόζης υπηρέτης». Μετά την παρουσίαση του προγράμματος από τους μικρούς ηθοποιούς, στην πλατεία του χωριού παραδοσιακοί χοροί από τη νεοσύστατη χορευτική ομάδα και ζωντανή μουσική από την ορχήστρα Βαγγέλη Βουρλιώτη, Δημήτρη Χριστοδουλάκη και Μανώλη Θεοδωράκη...

Τη γιορτή οργάνωσε ο γυναικείος σύλλογος «Ομόνοια», που, όπως τονίζουν οι εκπρόσωποί του, πρώτος καθιέρωσε στον κόσμο «Γιορτή του Πατέρα» το 1977. Αφορμή για τη φετινή παράσταση η επίσκεψη της συντακτικής επιτροπής της εφημεριδούλας «Παιδική Φωλιά» του Παγώνδα στο Ιστορικό Αρχείο της Σάμου.

Σ' αυτήν την επίσκεψη πήραν σαν ενθύμιο το βιβλίο με τα «Παραμύθια από τη Σάμο» γραμμένα στα ελληνικά και αγγλικά από την Ιριδα Νικολαΐδου, το οποίο εξέδωσε το περιοδικό «Απόπλους».

Η Ιρις Νικολαΐδου γεννήθηκε στη Μελβούρνη, όπου έζησε τα πιο πολλά της χρόνια. Εκεί σπούδασε Φιλολογία. Το 1978 εγκαταστάθηκε στη Σάμο, πατρίδα του πατέρα της, και αποφάσισε να συλλέξει λαϊκά παραμύθια για να μη χαθούν. Τα παιδιά μετά την επίσκεψή τους στο Ιστορικό Αρχείο όλα μαζί ζήτησαν να παρουσιάσουν παραμύθια από το βιβλίο στη γιορτή και διάλεξαν τρία απ' αυτά.

Πλούσια η πολιτιστική λαογραφική και ενημερωτική δράση του συλλόγου, που ιδρύθηκε το 1976. Ο σύλλογος στεγάστηκε στο ερειπωμένο Παλιό Δημοτικό Σχολείο, αφού το υποστύλωσε και το συντήρησε όλα τα χρόνια μέχρι που άρχισε η ανακαίνισή του. Εστησε το 1983 το πρώτο Λαογραφικό Μουσείο στη Σάμο, που στεγάστηκε στο Παλιό Σχολείο και συνέβαλε καθοριστικά στο χαρακτηρισμό του ως διατηρητέου, στην ανακαίνισή του και στη λειτουργία του σαν Πολιτιστικό Κέντρο.

Δημιουργήθηκε η «Παιδική Φωλιά» του Παγώνδα από παιδιά μέχρι 15 χρόνων, που με την καθοδήγηση και υποστήριξη του συλλόγου διαμόρφωσε την αίθουσα του υπόγειου του σχολείου, τη ζωγράφισε και για χρόνια υπήρξε η αίθουσα του παιχνιδιού και της δημιουργίας τους. Τα μέλη του συλλόγου ελπίζουν να στεγαστεί στο ανακαινισμένο κτίριο. Εξέδωσε την πρώτη παιδική εφημερίδα στη Σάμο. Η ενασχόληση του συλλόγου με το θέατρο άρχισε από το 1977 και συνεχίζεται για 31 χρόνια. Ξεκίνησε με τις φιγούρες του Καραγκιόζη και το κουκλοθέατρο και συνέχισε με θέατρο (με παιδιά από τον Παγώνδα και το Ηραίο σε μια εποχή που σε ελάχιστα σχολεία ή συλλόγους ανέβαιναν τέτοιες παραστάσεις στη Σάμο). Μέσα σ' αυτά τα 31 χρόνια ανεβάστηκαν 45 θεατρικά μικρά ή μεγάλα έργα και Καραγκιόζης με παιδιά. Ανάμεσα σ' αυτά που παίχτηκαν ήταν έργα του Βασίλη Ρώτα, του Αντον Τσέχωφ, του Δημήτρη Ραβανή - Ρεντή, του Μάνου Κοντολέοντα, της Ευγενίας Φακίνου, της Ζωρζ Σαρρή, του Κώστα Μουρσελά, της Φράνσης Σταθάτου, του Δημήτρη Ψαθά, κ.ά.

Ο παλμός του παγκόσμιου γυναικείου κινήματος αποτυπώνεται στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού της ΟΓΕ, όπου κι ένα μεγάλο αφιέρωμα στο 14ο Συνέδριο της Παγκόσμιας Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών (ΠΔΟΓ) που έγινε στο Καράκας της Βενεζουέλας.

Πλούσιο φωτογραφικό υλικό, το ημερολόγιο του συνεδρίου, οι - ουσιαστικές - παρεμβάσεις της ΟΓΕ. Ενα από τα σημαντικότερα θέματα: Οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στις εργασιακές σχέσεις, στην Κοινωνική Ασφάλιση, στην Υγεία, στην Παιδεία και τα καθήκοντα των αγωνιζόμενων γυναικείων οργανώσεων της ΠΔΟΓ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι συνεντεύξεις αντιπροσώπων από διάφορες χώρες: Κύπρος, ΗΠΑ (το κίνημα το γιαγιάδων της Αμερικής), Φιλιππίνες, Ισραήλ, Λίβανος.

Μερικοί τίτλοι από την πλούσια ύλη του περιοδικού: «Αρνητικές επιπτώσεις από την αποκέντρωση και την εμπορευματοποίηση της προσχολικής αγωγής», «Οι ευέλικτες εργασιακές σχέσεις στο χώρο της εκπαίδευσης», «Μια συνομιλία με την Ειρήνη (μητέρα παιδιών με ειδικές ανάγκες)», «Αρνηση χορήγησης εκπαιδευτικής άδειας σε εργαζόμενη μητέρα». Ακόμα, πολιτιστικά θέματα από την Ελλάδα και ειδήσεις απ' όλο τον κόσμο.

Σ' ένα «διαφορετικό» Πειραιά, μας ξεναγεί με το βιβλίο της «Πειραιάς, ταξιδιώτες στο χρόνο», εκδόσεις «Εντός», η Αννα Αμπατιέλου.

Ενα λιμάνι δίπλα στην πρωτεύουσα, όπως δεν το γνώρισαν οι νεότεροι. Περιδιαβαίνοντας στο χώρο και στο χρόνο μπρος - πίσω επισκεπτόμαστε τα αρχοντικά του σπίτια - που μερικά παρά την τσιμεντοποίηση παραμένουν ακόμα ζωντανά - τα μικρολίμανα με τις ομορφιές τους - Ζέα, Πασαλιμάνι, Τουρκολίμανο, Φρεαττύδα, Πειραϊκή, Φάληρο, Ακτή Τζελέπη κι ακόμα το παλιό Τελωνείο, το «Παλατάκι», το ξενοδοχείο «Ακταίο»...

Βλέπουμε το «ρολόι», που κατεδαφίστηκε επί χούντας, την άμαξα με τα άλογα που έκανε τη συγκοινωνία ανάμεσα στον Πειραιά και την Αθήνα, μετά τον ατμοκίνητο και σε συνέχεια τον ηλεκτροκίνητο σιδηρόδρομο. Πηγαίνοντας ακόμα πιο πίσω στο χρόνο, αντικρίζουμε τον Πειραιά, όπως ήταν μόλις ελευθερώθηκε η Ελλάδα από τους Τούρκους - ένα ερημωμένο λιμάνι με ψαράδες, βαρκάρηδες, αμαξάδες, αλλά και βοσκούς, ακόμα και καμήλες. Οι πρώτοι κάτοικοι, με βράκες και φουστανέλες, ζούσαν σ' έναν οικισμό που έμοιαζε με νησί: Ασπρα σπίτια με στέγες και πράσινα παραθυρόφυλλα. Η πόλη αρχίζει να αναπτύσσεται με τους νησιώτες που έρχονται εδώ για να βρουν καλύτερη τύχη. Βλέπουμε τα πρώτα καφενεία, τα πρώτα εργοστάσια. Τα φουγάρα πολλαπλασιάζονται: Στα τέλη του 19ου αιώνα περισσότερες από εκατό καμινάδες υψώνονται σε διάφορα σημεία της πόλης. Οι εργάτες δουλεύουν 15-18 ώρες το εικοσιτετράωρο και τα μεροκάματα του μήνα δε φτάνουν ούτε για μια βδομάδα. Εχουν αρχίσει κιόλας ν' ακούγονται οι πρώτες διαμαρτυρίες... Η πρώτη δασκάλα Μαρούκα Χατζηλαγουδάκη διδάσκει στο «Παρθενικό Σχολείο» το 1842... Μέσα από τα παλιά κτίρια μαθαίνουμε για την πνευματική και καλλιτεχνική άνθηση του Πειραιά, τις φιλαρμονικές του, τις ανοιχτές συναυλίες, τα φιλολογικά περιοδικά και τις εφημερίδες. Ομως, η συγγραφέας σ' αυτήν την επίσκεψή μας στο παρελθόν μας φέρνει και σε επαφή με τους λαϊκούς ανθρώπους του Πειραιά: Τους βαρκάρηδες, τους λιμενεργάτες, τους χαμάληδες, τα λουστράκια... Περπατάμε στους καρόδρομους, πάμε στην «άλλη πλευρά» της πόλης ν' ακούσουμε το τραγούδι της αγωνίας και του καημού, το τραγούδι των ανθρώπων που εγκατέλειψαν τη γη τους για να αναζητήσουν εδώ μια καλύτερη ζωή. Μιλάμε με τις προσφυγοπούλες ύστερα από τη Μικρασιατική Καταστροφή, που πασχίζουν να επιβιώσουν με την οικογένειά τους μέσα από χιλιάδες μύριες δυσκολίες και καθημερινό αγώνα... Η έγχρωμη εικονογράφηση της Νίνας Σταματίου - Κωτσάκη ζωντανεύει ακόμα περισσότερο τη γλαφυρή αφήγηση.

Η Αννα Αμπατιέλου - Ποσάντζη μένει μόνιμα στον Πειραιά από το 1957. Το 1943 οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ. Για την αγωνιστική της δράση συλλαμβάνεται το 1948 και κρατείται σε Χίο, Τρίκερι, Μακρόνησο και πάλι Τρίκερι. Στη διάρκεια της δικτατορίας εξορίζεται για τρία χρόνια στη Γυάρο και την Αλικαρνασσό. Οσο είναι εξόριστη, επικοινωνεί με τα παιδιά της με μικρές ιστοριούλες που γράφει και τις στέλνει, όποτε βρίσκει την ευκαιρία. Αυτό έγινε αφορμή να ασχοληθεί αργότερα με το γράψιμο παιδικών βιβλίων, αξιοποιώντας το λίγο χρόνο που της έμενε μετά τη δουλιά της δακτυλογράφου και τις άλλες υποχρεώσεις της. Το 1987 εκδίδει το «Ηταν μια χαρούμενη πλαγιά», που έχει επανεκδοθεί επτά φορές. Ακολουθεί το «Γνωριμία με τα νεοκλασικά σπίτια της γειτονιάς» το 1991. Το 1999 επιμελείται την επανέκδοση του παιδικού βιβλίου «Ο Τόνης και η μαγική πόρτα» του Χάουαρντ Φαστ, σε μετάφραση Αλίκης Παπαθεολόγου. Από το 1987 είναι μέλος της Παμπειραϊκής Επιτροπής Διεθνούς Δημοκρατικής Αλληλεγγύης (ΠΕΔΔΑ).