Πριν από ένα χρόνο, στα μέσα του καλοκαιριού, ο ισραηλινός στρατός σφυροκοπούσε το νότιο Λίβανο από αέρος και εισέβαλλε στο έδαφός του για να ακολουθήσει ένας αιματηρότατος πόλεμος 34 ημερών με κύρια θύματα τους Λιβανέζους αμάχους. Η λήξη του πολέμου βρήκε το λιβανέζικο λαό να πανηγυρίζει για την επιτυχή αντίστασή του στον εισβολέα, να θρηνεί τους εκατοντάδες νεκρούς του και να προσπαθεί μέχρι σήμερα να ανοικοδομήσει τις κυριολεκτικά ισοπεδωμένες υποδομές του.

Οι συνέπειες, όμως, του πολέμου ήταν σημαντικές και για τα τεκταινόμενα και τις ισορροπίες εντός Ισραήλ. Αξίζει και μόνο να αναφερθεί ότι ήταν η πρώτη φορά που ο ισραηλινός στρατός κήρυξε, ανοιχτά, τον πόλεμο και επέστρεψε άπρακτος στα εδάφη του, μετά από πολλές δεκαετίες απόλυτης στρατιωτικής κυριαρχίας στην περιοχή. Το γεγονός από μόνο του έχει προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις στο ισραηλινό πολιτικό σκηνικό, αλλά και στην ισραηλινή κοινωνία.

Εντός των επομένων βδομάδων αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα η τελική μορφή της έκθεσης του πρώην δικαστή Ελιγιάχου Βίνογκραντ, επικεφαλής της ανεξάρτητης επιτροπής έρευνας για την εισβολή στο Λίβανο. Ηδη, οι πρώτες αναφορές της επιτροπής Βίνογκραντ ήταν ιδιαιτέρως επικριτικές για τις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης Ολμέρτ, υποστηρίζοντας ότι δεν εκτιμήθηκαν ορθώς όλοι οι απαραίτητοι παράγοντες πριν εξαπολυθεί η επίθεση στο Λίβανο, ούτε λήφθηκε υπ' όψιν το επίπεδο ετοιμότητας του στρατεύματος, ενώ προκύπτει ότι δεν υπήρχε και κάποιο σαφές σχέδιο δράσης. Εξίσου επικριτική ήταν και η τελική εκτίμηση της Γενικής Ελεγκτού του Ισραήλ, Μίσα Λίντενστράους, η οποία, σε σχετική έκθεσή της, κατηγορεί την κυβέρνηση Ολμέρτ ότι δεν προνόησε να παράσχει ασφάλεια στους πολίτες που βρίσκονταν σε πόλεις και περιοχές κοντά στο πεδίο της μάχης.

Αυτό, όμως, που όλοι περιμένουν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην τελική μορφή της έκθεσης Βίνογκραντ είναι το πόρισμα για το κατά πόσο διαπράχτηκαν εγκλήματα πολέμου από τον ισραηλινό στρατό στο Λίβανο.Το συμπληρωματικό αίτημα προς διερεύνηση κατατέθηκε από φιλειρηνικές οργανώσεις και οργανώσεις υποστήριξης των αρνητών στράτευσης, από μικρά κόμματα της αντιπολίτευσης αλλά (και αυτό έχει σημασία) από στρατιώτες που συμμετείχαν στον πόλεμο όπως και από τις οικογένειές τους.

Οπως τόνισαν οι καταγγέλλοντες, στον πόλεμο ο ισραηλινός στρατός χρησιμοποίησε, με βάση τα στοιχεία του ΟΗΕ, τουλάχιστον 3 εκατομμύρια βόμβες διασποράς, που ακόμη και σήμερα προκαλούν το θάνατο και τον τραυματισμό αμάχων. Με βάση το διεθνές δίκαιο απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται αυτού του είδους τα όπλα σε κατοικημένες περιοχές.

Η ισραηλινή κοινή γνώμη παρακολούθησε αμήχανη και μουδιασμένη τους στρατιώτες της να επιστρέφουν από το Λίβανο χωρίς χαμόγελα επιτυχίας. Για να γίνει κατανοητός ο σημαντικός ρόλος που οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις - IDF διαδραματίζουν στην πολιτική ζωή της χώρας αξίζει, ίσως, να υπενθυμιστεί ότι από την ημέρα της δημιουργίας του, το 1948, μέχρι σήμερα, το κράτος του Ισραήλ διατηρεί την εδαφική έκταση αλλά και την πολιτική θέση που σήμερα κατέχει, στην περιοχή, με τα όπλα (πόλεμος του 1948, πόλεμος των 6 ημερών το 1967, πόλεμος του Γιομ Κιπούρ το 1973 και συνεχιζόμενη κατοχή στα παλαιστινιακά εδάφη, στα συριακά υψώματα Γκολάν, στα λιβανικά αγροκτήματα Σεμπάα).

Ολοι οι Ισραηλινοί πολίτες (άνδρες και γυναίκες) υπηρετούν τη θητεία τους (3 και 1 χρόνο αντίστοιχα) με τους άνδρες να παραμένουν ενεργοί έφεδροι και να καλούνται κάθε χρόνο να υπηρετήσουν τουλάχιστον ένα μήνα μέχρι που να κριθεί ότι δεν μπορούν να το πράξουν πλέον. Ισραηλινοί από κάθε γωνιά του κόσμου επιστρέφουν στην πατρίδα για τη θητεία τους, ενώ πολλές από τις πολιτικές προσωπικότητες που κυριάρχησαν και κυριαρχούν στη χώρα προέρχονται από τις τάξεις του στρατού (Αριέλ Σαρόν, Μοσέ Νταγιάν, Εχούντ Μπάρακ, Γιτζάκ Ράμπιν, Σαούλ Μοφάζ κ.ά.)

Μετά τον πόλεμο στον Λίβανο, ήταν η πρώτη φορά, που έφεδροι, μαζικά, όχι μόνο μίλησαν ανοιχτά για «έλλειψη σχεδίου, απουσία ετοιμότητας και προχειρότητα» αλλά έφτασαν να διαδηλώσουν ζητώντας να αποδοθούν ευθύνες σε συγκεκριμένα πρόσωπα για την «οικτρή εμφάνιση του στρατεύματος στο νότιο Λίβανο». Αυτή ακριβώς η βαθιά δυσαρέσκεια οδήγησε στη σύσταση των ανεξάρτητων επιτροπών, αλλά και στη σταδιακή απομάκρυνση, έστω και χωρίς να προηγηθεί ανοιχτή ανάληψη ευθυνών, του τότε επικεφαλής του Ισραηλινού ΓΕΣ, πτεράρχου Νταν Χαλούτζ, του υπουργού Αμυνας και πρώην ηγέτη του Εργατικού Κόμματος, Αμίρ Περέτζ, στη συνέχεια του επικεφαλής των μονάδων Βόρειας Διοίκησης, Ούντι Ανταμς, και μόλις πριν λίγες μέρες, του αρχηγού του Ναυτικού, ναυάρχου Νταβίντ Μπεντ Μπαασάτ.

Οι μήνες που ακολούθησαν τον, αποτυχημένο για τους ισραηλινούς στόχους, πόλεμο στο Λίβανο χαρακτηρίζονται από όξυνση της πόλωσης που έχει αρχίσει να διαγράφεται τα τελευταία χρόνια στους κόλπους της ισραηλινής κοινωνίας μεταξύ όσων συνεχίζουν να βλέπουν το στρατό ως πυλώνα του κράτους του Ισραήλ και όσων τον καταγγέλλουν ως στρατό κατοχής. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, προς στιγμήν παρουσιάστηκε μια μικρή αύξηση όσων επέλεγαν, την ώρα της κατάταξής τους, να υπηρετήσουν σε μάχιμες μονάδες φθάνοντας το 70% τον περασμένο Νοέμβριο έναντι 64,3% το 2005. Σήμερα, πλέον, ένα χρόνο μετά, το ποσοστό όσων επιθυμούν να βρεθούν σε μάχιμες μονάδες έχει, πάλι, αρχίσει να υποχωρεί φθάνοντας στο 67,3%.

Εχει, πάντως, ενδιαφέρον να σημειωθεί, προκειμένου να γίνει κατανοητή και η νοοτροπία του μέσου Ισραηλινού, όπως έχει διαμορφωθεί όλες αυτές τις δεκαετίες μέσα από μια λογική «επιβιώνουμε με το όπλο στο χέρι γιατί απειλούμαστε από παντού», ότι μεταξύ των ...δημοφιλέστερων μονάδων προς κατάταξη φιγουράρουν η Ταξιαρχία Γκολάνι και η Ταξιαρχία Ναχάλ. Μονάδες που έχουν κατά καιρούς εμπλακεί σε μερικές από τις αιματηρότερες στιγμές της ισραηλινο-αραβικής διένεξης και έχουν κατηγορηθεί για σωρεία εγκλημάτων πολέμου από ανεξάρτητους παρατηρητές.

Μέχρι και σήμερα, υπάρχουν πολλοί αναλυτές στο Ισραήλ που δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο εξαπόλυσης μιας νέας επίθεσης είτε κατά του Λιβάνου είτε κατά της Συρίας, μετά από μια κατασκευασμένη αφορμή, μόνο και μόνο για να επιτευχθεί νίκη και να αποκατασταθεί η εικόνα του ισραηλινού στρατεύματος εντός της χώρας. Μια εικόνα που, όσο και αν ακούγεται οξύμωρο, πλήττεται και καθημερινά, την τελευταία 7ετία, από τις επιχειρήσεις στα παλαιστινιακά εδάφη, καθώς όσο ισοπεδωτικές και αιματηρές και αν είναι, δεν έχουν καταφέρει να γονατίσουν οριστικά τον παλαιστινιακό λαό.

Οταν ο Εχούντ Ολμέρτ απαντά στις επικρίσεις που δέχεται πως «έκανε ό,τι ήταν δυνατόν» και ότι χρειάζεται «περισσότερα χρήματα να δοθούν για την ενίσχυση του στρατού και τη διαρκή παρουσία του παντού γιατί μόνο έτσι θα υπάρξει ασφάλεια για τον πολίτη», δεν υπεραμύνεται μόνο των επιλογών του και της θέσης του. Απηχεί και την αντίληψη μιας μεγάλης μερίδας της ισραηλινής κοινής γνώμης, που θεωρεί ότι ο στρατός... αποδυναμώθηκε από όσους αμφισβητούν τον τρόπο και τους λόγους για τους οποίους επιχειρεί, όπου το πράττει, άποψη που προωθεί η ισραηλινή ακροδεξιά και ο συντηρητικότατος ηγέτης του Λικούντ και πρώην πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου.

Η άποψη αυτή έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το, με μικρά βήματα αλλά διαρκώς αυξανόμενο, κύμα των αρνητών στράτευσης και των αρνητών εφέδρων που στηρίζονται από την πλειοψηφία των φιλειρηνικών οργανώσεων του Ισραήλ και από το κόμμα «Χαντάς», όπου συμμετέχει το ΚΚ Ισραήλ. Η πλειοψηφία των αρνητών στράτευσης και των αρνητών εφέδρων θέτουν ως θεμέλιο της στάσης τους το χαρακτήρα και τη δράση του ισραηλινού στρατού, τον οποίο χαρακτηρίζουν συλλήβδην «στρατό κατοχής» και όχι άμυνας.

Τονίζουν, παραθέτοντας συχνά και σωρεία προσωπικών εμπειριών, ότι το Ισραήλ δε θα είναι ποτέ ασφαλές όσο είναι δύναμη κατοχής και τάσσονται υπέρ μιας ριζικής αλλαγής πολιτικής που θα οδηγήσει σταδιακά και σε αλλαγή του χαρακτήρα του στρατεύματος. Προειδοποιούν ότι η τρέχουσα κατάσταση «διαβρώνει την ίδια την ηθική και τις στοιχειώδεις ανθρώπινες αρχές και αξίες που θα έπρεπε να διέπουν την ισραηλινή κοινωνία, όπως μια οποιαδήποτε άλλη κοινωνία».

Το κύμα των αρνητών παραμένει ισχυρό παρά το γεγονός ότι τόσο οι έφεδροι όσο και όσοι καλούνται να παρουσιαστούν για πρώτη φορά αντιμετωπίζουν αλλεπάλληλες φυλακίσεις (για όσο χρονικό διάστημα θα έπρεπε να υπηρετούν). Αξίζει να σημειωθεί ότι όποιος Ισραηλινός πολίτης δεν έχει «λευκό» μητρώο όσον αφορά τη στράτευσή του αντιμετωπίζει εμπόδια στην πανεπιστημιακή του εκπαίδευση ή στην εύρεση εργασίας καθώς δεν μπορεί να προσληφθεί στο δημόσιο ή ακόμη και σε αρκετές ιδιωτικές εταιρείες λόγω της κυρίαρχης αντίληψης.

Οι συνθήκες αυτές δεν αφορούν διόλου στους θρησκευόμενους εβραίους που δεν υπηρετούν ούτως ή άλλως στο στρατό αν και τα κόμματα που τους εκπροσωπούν είθισται να υποστηρίζουν τις σκληρότερες και αντιδραστικότερες θέσεις επ' αυτού, αλλά ούτε και εργάζονται αφού επιδοτούνται από το κράτος για να «μελετούν τα ιερά κείμενα»!

Μέχρι στιγμής, οι ισραηλινές κυβερνήσεις και η ηγεσία του στρατού έχουν αντιμετωπίσει με κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της στρατιωτικής Δικαιοσύνης τους αρνητές. Μόλις πριν από λίγες μέρες ο υποστράτηγος Ελάζαρ Στερν, επικεφαλής του τμήματος Ανθρωπίνου Δυναμικού του στρατού, ανακοίνωσε ότι θα πιέσει έτσι ώστε να υποχρεωθούν όλες οι διευθύνσεις εκπαίδευσης της χώρας να αποστέλλουν εκτενείς αναφορές για την προσωπικότητα, την οικογενειακή και οικονομική κατάσταση της οικογένειάς των τελειοφοίτων (καθώς η πρώτη κλήση στράτευσης γίνεται αμέσως μετά το σχολείο). Ετσι ο στρατός θα εξετάζει, εγκαίρως, κάθε περίπτωση ξεχωριστά και θα λαμβάνει μέτρα για το πώς «θα πείσει τους διστακτικούς» να καταταγούν ή για το πώς δε θα τους παράσχει απαλλαγή για λόγους υγείας, αίτημα που, επίσης, έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.

Η πρόταση Στερν έχει προκαλέσει αντιδράσεις καθώς θεωρείται ότι καταργεί κάθε έννοια διαφύλαξης των προσωπικών δεδομένων. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά που ο Στερν προκαλεί. Υποστηρίζοντας ότι η πολιτική ηγεσία «έχει επιδείξει ιδιαίτερη ανεκτικότητα απέναντι σε ορισμένα φαινόμενα», πρότεινε, στο παρελθόν, σε στρατιώτες που αποτάσσονται για λόγους απειθαρχίας πριν ολοκληρώσουν τη θητεία τους (φαινόμενο επίσης που έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια), να καταγράφεται στο απολυτήριό τους όχι ότι κρίθηκαν «μη επαρκείς», όπως γινόταν μέχρι σήμερα, αλλά ότι «επέδειξαν κάκιστη συμπεριφορά»,γεγονός που δυσχεραίνει ιδιαίτερα τη μετέπειτα προσπάθειά τους να βρουν δουλιά ή ακόμη και να βγάλουν άδεια οδήγησης!

Και μπορεί ο Στερν να παραπονιέται ότι η πολιτική ηγεσία «δεν αντιδρά στα φαινόμενα αιμορραγίας στις τάξεις του στρατού», αλλά ουδείς έχει απορρίψει ανοιχτά τις προτάσεις του. Υπό αυτό το πρίσμα, γίνεται σαφές ότι ένα τελικό κείμενο της έκθεσης Βίνογκραντ που θα αποδίδει ευθύνες για εγκλήματα πολέμου σε βάρος του λιβανικού λαού (κάτι που δεν είθισται να συμβαίνει στο Ισραήλ) θα πυροδοτήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις όχι μόνο στην πολιτική σκηνή της χώρας αλλά και στους κόλπους της ίδιας της ισραηλινής κοινωνίας.