Μια «επιτομή» των κυριότερων αντιδραστικών και αναχρονιστικών θεωριών που «ανέπνευσαν» με την επικράτηση της αντεπανάστασης στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, σε συνδυασμό με την προπαγάνδιση των επίσης αντιδραστικών καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στο χώρο του πολιτισμού και όλα αυτά «ντυμένα» με πρωτόγονο αντικομμουνισμό αποτελεί η περιοδική έκδοση του υπουργείου Πολιτισμού (όπερ σημαίνει με έξοδα του ελληνικού λαού) υπό τον τίτλο «Τετράδια Πολιτισμού» που άρχισαν να προαναγγέλλονται από τον περασμένο Γενάρη και το πρώτο τεύχος παρουσιάστηκε τον Ιούνη.

Από την πρώτη στιγμή, ο «Ρ» σχολίασε ότι η έκδοση αποτελεί το θεωρητικό «βαρύ πυροβολικό» της οργανωμένης ιδεολογικοπολιτικής παρέμβασης στον πολιτισμό εκ μέρους της κυβέρνησης, «ώστε να προετοιμάσει προπαγανδιστικά το "έδαφος" εφαρμογής, ει δυνατόν χωρίς αντιδράσεις, της πολιτικής εμπορευματοποίησης και "ομογενοποίησης" του πολιτισμού».

Με την εμφάνιση του πρώτου τεύχους προέκυψε ότι τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα. Το περιοδικό θα είναι τριμηνιαίο και χωρίζεται σε δύο ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει άρθρα ανάλυσης. Η δεύτερη, συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης, με γενικό τίτλο «μεγεθύνσεις». Η πρώτη συζήτηση, μάλιστα, έγινε το Γενάρη, με θέμα «Τα οικονομικά του πολιτισμού», με ...χαρακτηριστικούς - για τους προσανατολισμούς του υπουργείου - συμμετέχοντες: Τάκης Αράπογλου (πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας), Θ. Κυριαζίδης (προϊστάμενος Μελετών Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων της Τράπεζας της Ελλάδος), Ασπασία Λούβη (γενική διευθύντρια του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς), Επ. Φαρμάκης («Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος»).

Για τον υπουργό Πολιτισμού, Γ. Βουλγαράκη, η έκδοση σκοπεύει «να ενεργοποιήσει, να κινητοποιήσει και να αξιοποιήσει προσωπικότητες των Γραμμάτων και των Τεχνών μέσω ανοιχτών συζητήσεων και διαλόγου (...) Η τοποθέτηση στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου σημαντικών θεμάτων του πολιτισμού, η ανάδειξη ζητημάτων, καθοριστικών για την πολιτιστική ατζέντα στο μέλλον, η συντεταγμένη καταγραφή απόψεων επιστημόνων και ερευνητών, οι οποίοι ασχολούνται με την τέχνη και τον πολιτισμό, και η ανάπτυξη ενός υγιούς προβληματισμού για την κατεύθυνση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού».

Στον πρόλογό του, στο πρώτο τεύχος, πάει τα πράγματα ακόμη παραπέρα: Στόχος είναι «η δημόσια κατάθεση προβληματισμού, ιδεών και απόψεων για την ανασύνθεση και επαναδιαπίστευση μιας νέας αυτοδύναμης ιδεολογίας για τον ελληνικό πολιτισμό (...)»! Το πρόβλημα εδώ δε βρίσκεται τόσο στη θεωρητική προσέγγιση του ζητήματος που παραπέμπει σε χοντροκομμένο ιδεαλισμό, όσο στο γεγονός ότι αυτή η αντίληψη σχετίζεται άμεσα με την «επαναδιαπίστευση» του πολιτισμού ως άμεσα συνδεδεμένου με την ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου. Ολα τα «σφυριά» στον τομέα του πολιτισμού σε επίπεδο ΕΕ «χτυπούν» ταυτόχρονα σε δύο κατευθύνσεις: Στην ολοκληρωτική μετατροπή του πολιτισμού σε εμπορεύσιμο προϊόν και την επιβολή «ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας» στους λαούς, ώστε να νιώθουν όλοι «υπήκοοι» του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Ας δούμε πώς εκφράζεται αυτή η στρατηγική μέσα από τα «Τετράδια Πολιτισμού».

Το πρώτο μέρος του τεύχους, οι «Αναλύσεις» ασχολούνται με την προπαγάνδιση της κρατικής πολιτικής στον πολιτισμό με διάφορους τρόπους και μέσα από θεματικές όπως «Εθνικός ιστός πολιτισμικής γνώσης» (για την ψηφιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς), «Διαπολιτισμικές σχέσεις», «πολυπολιτισμικότητα», πολιτισμός και περιβάλλον κ.λπ. Στο άρθρο με τίτλο «Χώροι πολιτισμού και αστικό τοπίο» του καθηγητή του ΕΜΠ, Γ. Κιζή, επιχειρείται ένας εξωραϊσμός των εγκλημάτων του δικομματισμού σε περιβάλλον και πολιτισμό. Εκεί διαβάζουμε λοιπόν ότι «η περιφερειακή οδός Υμηττού, που τόσες αντιδράσεις ξεσήκωσε, είναι χώρος πολιτισμού: Είναι ο μόνος δρόμος εισόδου στην πόλη από το αεροδρόμιο, που την αποκαλύπτει αφ' υψηλού, ευανάγνωστη (...)»! Αυτά τα λέει για έναν δρόμο - «δώρο» στους εργολάβους, που κατέστρεψε πάρα πολλά στρέμματα δάσους και επιβλήθηκε ακόμη και διά ροπάλου των ΜΑΤ.

Ο καθηγητής συνεχίζει με τη «διαφήμιση» του «πολιτιστικού» κεφαλαίου μέσω της παρουσίασης των «αναπλάσεων βιομηχανικών χώρων». Η ιδιωτικοοικονομική χρήση τους δεν τον απασχολεί, όπως δεν το απασχολεί και το γεγονός ότι το Νέο Μουσείο Ακρόπολης - το οποίο επίσης «διαφημίζει» - αποτελεί περιβαλλοντικό, πολεοδομικό, χωροταξικό και πολιτιστικό «χτύπημα» στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Αναλόγως, εκθειάζει την ιδιωτική «πρωτοβουλία» στην περίπτωση του μεγάρου του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, το οποίο έγινε ...«Citylink», με τεράστιο εμπορικό κέντρο «γνωστών οίκων». Αντιθέτως, ο καθηγητής εκλαμβάνει ως ...«βουβό μνημειακό σκηνικό» τη Βιβλιοθήκη, το Πανεπιστήμιο και την Ακαδημία, προφανώς διότι εκεί δεν «κατοικούν» οι ...«γνωστοί οίκοι».

Η Μαρία Τσαντσάνογλου, διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, βρίσκει αφορμή με το άρθρο της «Διαπολιτισμικές σχέσεις - Σταυροδρόμια πολιτισμού σε μια γη αποδεδειγμένα στρογγυλή» να περάσει σε μια χοντροκομμένη επίθεση στην ΕΣΣΔ κατά την «προσφιλή» - σε αυτές τις περιπτώσεις - περίοδο από το 1934 και μετά, όπου ούτε λίγο ούτε πολύ, «μαθαίνουμε» πως στα έργα τέχνης εκείνης της περιόδου «τα εθνοτικά χαρακτηριστικά σταθερά εξαφανίζονται και ο σοβιετικός άνθρωπος αρχίζει να ταυτίζεται με τον Ρώσο»! Το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ακόμη και εθνοτικές ομάδες της ΕΣΣΔ που μετρούσαν μόλις μια «χούφτα» ανθρώπους, όχι μόνο διατήρησαν αλλά και για πρώτη φορά στην ιστορία τους πρόβαλαν τη γλώσσα, τον πολιτισμό και την κουλτούρα τους, προσπερνάται με χαρακτηριστική ευκολία από τη διευθύντρια.

Ο Διαμαντής Μπασαντής, αντιπρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, στο άρθρο του: «Η πολυπολιτισμικότητα και το δυτικό σύστημα αξιών» μας λέει - κάνοντας να ανατριχιάσουν και οι μεγαλύτεροι αναθεωρητές του μαρξισμού - ότι ο ιμπεριαλισμός δεν είναι στάδιο του καπιταλισμού, αλλά ...«αμαρτία» «όλης της ανθρωπότητας και όλων των πολιτισμών»! Μετά από αυτό είναι εύκολο να «διαπιστώσει» ότι μετά το 1990 «η Αριστερά είχε αποτύχει σε όλα τα θεωρητικά και πρακτικά της μοντέλα», ενώ, «ένα μέρος της αναζήτησε διέξοδο με επιστροφή στο σταλινισμό (...) έφτασε στην ακινησία και βρέθηκε στο πολιτικό περιθώριο»! Για να καταλήξει ότι «σήμερα το ζητούμενο είναι η σύγκλιση και η συμβίωση διαφορετικών ανθρώπων μέσα σε δομημένες κοινωνίες». Δηλαδή, ουσιαστικά, η «ταξική ειρήνη».

Είναι φανερό πως ο «συνδυασμός» των δύο άρθρων αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της συκοφάντησης του σοσιαλισμού και του φόβου μπροστά στην καθημερινή απόδειξη της νομοτελειακής επικράτησής του.

Μετά από τις παραπάνω ...«αναλύσεις», το τεύχος περνά στις «μεγεθύνσεις» και στην προκειμένη περίπτωση στα «οικονομικά του πολιτισμού». Εκεί μπαίνουμε κατευθείαν στα «βαθιά», με την παρουσίαση της ενσωμάτωσης του πολιτισμού στη Στρατηγική της Λισαβόνας (ΣτΛ) από την Ελένη Λούρη Δενδρινού, καθηγήτρια στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο και διευθύντρια του οικονομικού γραφείου του πρωθυπουργού.

Ομολογείται ότι για τη ΣτΛ (δηλαδή για τις ανάγκες της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου) ο πολιτισμός και η Παιδεία αποτελούν έναν «ραγδαία αναπτυσσόμενο κλάδο» (σ.σ. προφανώς όπως ...ο χάλυβας για να θυμηθούμε και τα «πολιτιστικά» παραδείγματα του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ), «συμβάλλει σημαντικά στο Ευρωπαϊκό ΑΕΠ» (σ.σ. δηλαδή στην κερδοφορία των επιχειρήσεων), «δημιουργεί θέσεις εργασίας κυρίως υψηλής κατάρτισης» (σ.σ. και καταστρέφει πολύ περισσότερες μέσω της συγκεντροποίησης του «πολιτιστικού» κεφαλαίου από το βιβλίο μέχρι τα οπτικοακουστικά), «συμβάλλει στην ανάπτυξη άλλων τομέων της οικονομίας» (σ.σ. π.χ. του τουριστικού κεφαλαίου που για την πολιτιστική πολιτική της κυβέρνησης είναι όντως «πρώτη προτεραιότητα»), «προωθεί την ευρωπαϊκή συνοχή, συνθέτοντας τα διαφορετικά στοιχεία των λαών της σε έναν ενιαίο ευρωπαϊκό πολιτισμό» (σ.σ. πιο απλά: ομογενοποίηση).

Ο τουρισμός αναδεικνύεται πρώτη ...«πολιτιστική» προτεραιότητα και για την ΕΕ εν γένει. Στο άρθρο σημειώνεται ότι ο τουριστικός τομέας αποτελεί το 5,5% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ «και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς αποτελεί βασικό κριτήριο για την επιλεξιμότητα περιοχών ως τουριστικών προορισμών».

Τα συμπεράσματα είναι εξίσου αποκαλυπτικά, αφού σημειώνεται ότι «ο πολιτισμός αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης», «οι τέχνες και ο πολιτισμός έχουν ένα σημαντικό ρόλο να παίξουν στη διατήρηση και την ενίσχυση της κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας και τρόπου ζωής»(!), ενώ, «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη ξεκινήσει έναν ευρύ διάλογο για τη σημασία του πολιτισμού στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση».

Το κωμικοτραγικό της υπόθεσης είναι ότι όλα τα άρθρα των «μεγεθύνσεων» ανατρέπουν τις «θεωρίες» των «αναλύσεων». Εκεί που οι «αναλυτές» αρθρογράφοι «θυμούνται» - πολύ εμμέσως - την ταξική κοινωνία μόνο όποτε θέλουν να επιτεθούν στο σοσιαλισμό, οι «συνάδελφοί» τους στο άλλο μισό του περιοδικού ομολογούν - άθελά τους βέβαια - τον καθαρά ταξικό προσανατολισμό της «πολιτιστικής διαχείρισης». Στο άρθρο του Θ. Κυριαζίδη, προϊσταμένου Μελετών Ταμείου Εγγύησης Καταθέσεων (σ.σ. να μια «καθαρόαιμη» «πολιτιστική» ιδιότητα στον καπιταλισμό) διαβάζουμε ότι το «πολιτιστικό κεφάλαιο» είναι «η νέα βάση του πλούτου» για τις επιχειρήσεις. Το κάνει μάλιστα και «λιανά»: «Η ανάπτυξη των εταιρειών περιεχομένου (σ.σ. μια άλλη ονομασία για τις «πολιτιστικές βιομηχανίες»;) είναι ουσιαστικής σημασίας για την πολιτιστική επιβίωση και πολιτιστική ανεξαρτησία (...) Υπό το πρίσμα αυτό τα κράτη πρέπει να αποδίδουν πλέον στις εταιρείες περιεχομένου - περιλαμβανομένης και της δημιουργικής εργατικής δύναμης - την ίδια σημασία που απέδιδαν στα πολύτιμα μέταλλα, στη βαριά βιομηχανία και στη γεωργία». Αρα, η «δημόσια πολιτική» πρέπει να δίνει «κανονιστικά κίνητρα που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη δημιουργικών εταιρειών των οποίων οι ιδέες είναι τα προϊόντα τους» και να μειώσει τη σχετική φορολογία.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και το άρθρο για την ψηφιοποίηση του «πολιτιστικού αποθέματος» του Γ. Δουκίδη, καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο. Εκεί σημειώνεται ότι «θα πρέπει να γίνουν αναγκαίες θεσμικές παρεμβάσεις», ώστε ο «επιχειρηματικός κλάδος του ηλεκτρονικού πολιτισμικού περιεχομένου» να «αποφέρει μακροοικονομικά οφέλη». Αυτό, κατά τον αρθρογράφο πρέπει να γίνει ως εξής: Το κράτος θα χρηματοδοτήσει την ψηφιοποίηση του πολιτισμικού περιεχομένου και τη δημιουργία υπηρεσιών, αλλά «στο δεύτερο στάδιο, στην προσφορά των υπηρεσιών προς τους χρήστες (...) ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να έχει ουσιαστικό ρόλο». «Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί μέσα από συνεργασίες outsourcing έργων συγχρηματοδότησης, ειδική προτεραιότητα στον αναπτυξιακό νόμο ή καθαρά εμπορική εκμετάλλευση».

Στις «ανησυχίες» του Οδυσσέα Κυριακόπουλου, πρώην προέδρου του ΣΕΒ και νυν της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, περιλαμβάνεται και το ότι η ΕΛΣ «δεν έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον ιδιωτών και επιχειρήσεων στο βαθμό που το έχουν πετύχει σχεδόν όλοι οι άλλοι ευρωπαϊκοί αντίστοιχοι οργανισμοί». Ολη η παρέμβασή του, υπό τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ο κοινωνικός ρόλος των επιχειρήσεων», είναι ένας «ύμνος» στη «χορηγία» και στην εμπλοκή των επιχειρήσεων στον πολιτισμό, καταλήγοντας να προτείνει την «από κοινού» (κράτος - ιδιωτική πρωτοβουλία) ίδρυση Ακαδημίας Τεχνών.

Αναλόγως, ο Κ. Μουσουρούλης, γγ Επενδύσεων και Ανάπτυξης του υπουργείου Οικονομίας, αφού αναφέρει τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων από τα ΚΠΣ στον πολιτισμό καταλήγει ότι «μπορούμε και πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο για την προσέλκυση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, με προτεραιότητα και κίνητρα στη διαφοροποίηση των πηγών χρηματοδότησης καθώς και με κινητοποίηση επενδυτικών κεφαλαίων, χορηγιών και ιδιωτικών πόρων».

Ο εκπρόσωπος του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος», Επαμ. Φαρμάκης, εκτίμησε ότι «είναι προς όφελος όλων μας» η «χορηγική» πολιτική της κυβέρνησης. Προχώρησε μάλιστα και σε προτάσεις που θα «βοηθούσαν» τη «συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα», όπως, μεταξύ άλλων, η «συστηματική τεκμηρίωση και αναζήτηση προσφοράς και ζήτησης των πολιτιστικών δράσεων και προϊόντων (...) Τα Ιδρύματα θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν ευκολότερα ανάγκες και ποιοτικούς εταίρους»!

Το πόσο κερδοφόρος μπορεί να γίνει ο πολιτισμός για το κεφάλαιο προκύπτει από τα στοιχεία που δίνει ο πρόεδρος του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού ΑΕ, Μ. Σιώψης. Ο «τζίρος» (σ.σ. έκφραση του αρθρογράφου) από την «πολιτιστική βιομηχανία» της ΕΕ το 2003 ξεπέρασε τα 654 δισεκατομμύρια ευρώ. Αρα «η περαιτέρω εκμετάλλευση των οικονομικών δυνατοτήτων που παρουσιάζει ο πολιτισμός μας (σ.σ. της Ελλάδας) πρέπει να ευνοηθεί (...)». Π.χ: «Είναι ανάγκη να κατευθυνθεί το διεθνές (εμπορικό, τουριστικό κ.λπ.) ενδιαφέρον όχι μόνο στα μνημεία και τα μουσεία μας, αλλά και στις σύγχρονες αίθουσες καλλιτεχνικής έκφρασης».

Είναι φανερό πως το λαϊκό κίνημα πρέπει να «ανασκουμπωθεί» και να αποτρέψει την εμφανέστατη επέλαση στην πολιτιστική κληρονομιά και στο σύγχρονο πολιτισμό.