Τούτο το «φευγιό» είναι βύθιση σ' ένα «παλιό κενό». Γιατί της «αναχώρησης» του Ινγκμαρ Μπέργκμαν και του Μικελάντζελο Αντονιόνι, προηγήθηκε η εξαφάνιση του «καλού κινηματογράφου». Του «σινεμά» της ηδονής των αισθήσεων και της ενεργοποίησης της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου. Της τέχνης του φακού που φώτιζε τις σκοτεινές χειμερινές αίθουσες προβολής, δημιουργώντας αίσθηση «καλλιτεχνικής μυσταγωγίας» και αντικατόπτριζε στο πανί των φεγγαρόλουστων, λουλουδοστολισμένων θερινών αλωνιών την αισθητική απόλαυση ενός πολιτισμού υψηλών προδιαγραφών. Της καλλιτεχνικής δημιουργίας που έχτιζε γέφυρες επικοινωνίας και συναντίληψης ανάμεσα σε εκατομμύρια ανθρώπους, άνοιγε διόδους διαλόγου και λεωφόρους προβληματισμού, οδηγούσε σε νέες πνευματικές αναζητήσεις. Ο θάνατος του Μπέργκμαν και του Αντονιόνι μας θυμίζει την έλλειψη όλων των «μεγάλων μυστών» του κινηματογράφου, που με την τέχνη τους σημάδεψαν τον 20ό αιώνα: Του Αϊζενστάιν, του Ουέλς, του Φελίνι, του Κουροσάβα, του Γκοντάρ και πολλών άλλων.

Πολλοί το συνηθίζουν να ωραιοποιούν τα περασμένα και να ασχημεύουν τα τωρινά. Ομως, στην τέχνη δύσκολο να λαθέψουν οι συγκρίσεις. Και είναι προφανές ότι σήμερα λείπουν οι μεγάλοι δημιουργοί. Οχι τόσο γιατί στέρεψαν τα ανθρώπινα μυαλά, όσο διότι άλλαξαν οι «καταστάσεις» και μαζί τους «παράλλαξαν» οι άνθρωποι. Οι οπισθοδρομικές ανατροπές και γενικότερα οι αντιδραστικές κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, που έγιναν στα τέλη του 20ού αιώνα, έφεραν την παρακμή και την απαξίωση, που, ιδιαίτερα στο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού, λαμβάνουν τραγικές διαστάσεις. Και μπορεί στη σημερινή εποχή της καπιταλιστικής «παγκοσμιοποίησης» να χρειάζονται ισχυρότερες «Κραυγές και ψίθυροι» και «Το αυγό του φιδιού» να έχει περισσότερες φωλιές, αλλά οι αντιστάσεις είναι λιγότερες και πιο αδύναμες.

Ομως, «το πιο πυκνό σκοτάδι είναι λίγο πριν την αυγή». Και η «ανατολή» του 21ου αιώνα θα διαλύσει το έρεβος που έριξε πάνω στη Γη η «δύση» του 20ού. Οι λαοί, με πρωτοπόρα στη μάχη την εργατική τάξη, θα βρουν τη δύναμη να αντισταθούν στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, που επιχειρεί να αφαιρέσει από την κοινωνία τον πολιτισμό και να οδηγήσει, «πολιτιστικά», τον άνθρωπο πίσω στις σπηλιές και στα λαγούμια. Και η τέχνη θα ξαναβρεί το ρόλο της, ως φανάρι που φωτίζει το μέλλον. Θα ξαναβγούν Μπέργκμαν και Αντονιόνι, που θα κρατούν το φακό της πορείας των αισθήσεων, των αισθημάτων και των σκέψεων στο δρόμο προς ένα καλύτερο αύριο της ανθρωπότητας.

Βεβαίως, ο δρόμος αυτός θα είναι μακρύς και δύσκολος. Θ' απαιτηθούν σκληροί αγώνες και πολλές θυσίες. Το είπε και ο ποιητής: «Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλιά πολλή». Κι ο αγώνας δεν πρέπει να μένει στα καθημερινά προβλήματα και στις βιωτικές ανάγκες. Χρειάζεται ο άνθρωπος ν' αναζητά και ν' αγωνίζεται για τα ιδανικά και τα οράματα, που τον ανεβάζουν στο ύψος που του αρμόζει, ως το τελειότερο ον της Φύσης. Η επαφή με την πολιτιστική δημιουργία αποτελεί ισχυρό όπλο σ' αυτή την πάλη και γι' αυτό δεν πρέπει να αποδέχεται να του τη στερούν...