Οταν ήμουν μικρό παιδί, μου έκανε εντύπωση η έκφραση παλιά Ελλάδα. Μια έκφραση βέβαια, που αντιστοιχούσε σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο και που την κατοικούσαν αυτοί που τους αναφέραμε στην κουβέντα μας ως «παλιοελλαδίτες». Σκεφτόμουνα, λοιπόν, πως, αφού υπάρχει η παλιά Ελλάδα κάπου θα πρέπει να υπάρχει και η νέα Ελλάδα. Και κάτι παρόμοιο θα έπρεπε να συμβαίνει και με τους ανθρώπους, από τη μια πλευρά, δηλαδή, οι «παλιοελλαδίτες» και, από την άλλη, οι «νεοελλαδίτες». Αρα, σκεφτόμουνα αυτή, η διάκριση δε θα πρέπει να αναφέρεται σε δυο διαφορετικούς γεωγραφικούς χώρους, αλλά και σε δυο διαφορετικούς τρόπους σκέψης, συμπεριφοράς, ιστορικού χαρακτήρα ή ακόμα και πολιτισμικού, με άλλα λόγια. Και όσο μεγάλωνα και περίσσευαν τα διαβάσματά μου και μπαινόβγαινα σε σχολεία μικρά και μεγάλα, διαπίστωνα πως οι δυο Ελλάδες ήταν πραγματικότητα και ο όρος που περιέγραφε τη μια ή την άλλη δεν ήταν χωρίς περιεχόμενο ούτε και αυθαίρετος. Μια φορά, μάλιστα, είχα αποφασίσει να κάνω μια έρευνα σχετική με το θέμα. Να κάνω, δηλαδή, δυο καταλόγους, τον έναν θα τον ονόμαζα παλιά Ελλάδα και θα έγραφα μέσα σε αυτόν λέξεις, συνήθειες, τοπωνύμια που θα προέρχονταν από αυτόν τον χώρο. Τον άλλο θα τον ονόμαζα νέα Ελλάδα και θα τον γέμιζα με πληροφορίες, όμοιες με αυτές του πρώτου καταλόγου. Αυτή την έρευνα, βέβαια, δεν την έκανα ποτέ, γιατί στο μεταξύ είχα καταλάβει πως αυτή η διάκριση είχε απασχολήσει και την ιστορία και την κοινωνιολογία και, προ παντός, την πολιτική. Ετσι, η δική μου έρευνα δε θα έπιανε τόπο. Επειδή, όμως, κάτι μου έλεγε μέσα μου ότι κάπου υπάρχει μια γραμμή που δίνει νόημα ιστορικό σε αυτήν τη διάκριση, άρχισα να αναζητώ από πού περνούσε αυτή η γραμμή. Ηταν ένα γεωγραφικό χαρακτηριστικό, ήταν το σημείο εκείνο όπου άλλαζε το κλίμα, εκεί όπου οι άνθρωποι ήταν αλλιώς; Ηταν, να πούμε, μια νοητή γραμμή σαν τον τροπικό του Καρκίνου ή του Αιγόκερω που χωρίζουν ανθρώπους και συνήθειες, κλίμα και γεωγραφίες, ιστορία και πολιτισμούς; Και αν ήταν κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να παραδεχτώ πως η Ελλάδα είναι κομμένη στα δυο. Ωσπου την απάντηση, μου την έδωσε η περιγραφή του πρωθυπουργού, που μιλούσε για έχοντες και κατέχοντες και που με ανάγκασε να προσθέσω μια τρίτη κατηγορία, τους μη έχοντες. Και με αυτόν τον τρόπο, η διάκριση που έβαζε σε σκέψεις την παιδική που ηλικία έπαιρνε πια ένα συγκεκριμένο νόημα. Ούτε παλιά Ελλάδα υπάρχει, σκεφτόμουνα, ούτε νέα, ούτε «παλιοελλαδίτες», ούτε «νεοελλαδίτες». Υπάρχουν μόνο Ελληνες και αυτοί δε χωρίζονται σε νέους και σε παλιούς, αλλά σε αυτούς που έχουν και σε αυτούς που δεν έχουν.

Και από αυτήν τη στιγμή, η έρευνά μου απόκτησε άλλο αντικείμενο και αυτό το αντικείμενο ήταν το ερώτημα, τι είναι αυτό που το έχουν οι μεν και δεν το έχουν οι δε. Και έτσι που γυρνούσα για τη δουλιά μου εδώ και εκεί. Πότε στο βορρά και πότε στο νότο, πότε στην ανατολή και πότε στη δύση και έπιανα κουβέντα με τους εργάτες της ανασκαφής, τους φοιτητές, τους οδηγούς των λεωφορείων και τους εισπράκτορες, τους μικροπωλητές των λαϊκών αγορών και τους τροχονόμους, τις νοσοκόμες και τις καθαρίστριες των πολυκατοικιών, διαπίστωνα όλο και πιο πολύ πως άλλοι «είχαν» και άλλοι δεν «είχαν». Και κατάλαβα ακόμα πως αυτή η κατοχή δεν είχε πάντοτε χαρακτήρα οικονομικό. Δε σήμαινε, δηλαδή, πως αυτοί ήταν φτωχοί και οι άλλοι πλούσιοι, σήμαινε κάτι πιο σοβαρό και πιο επικίνδυνο. Γιατί αφορούσε, πιο πολύ, τον πολιτισμό, τη γνώση. Αφορούσε, δηλαδή, τα δυο «εργαλεία» που βοηθούν τον άνθρωπο να πάρει μέρος στη ζωή, να κατανοήσει τον εφιάλτη της εκμετάλλευσης, να αντισταθεί και να συγκρουστεί, να παραγάγει, με άλλα λόγια, ιστορία.

Τώρα, λοιπόν, που μεγάλωσα επικίνδυνα και τις παιδικές μου απορίες τις πήρε από κάτω ο χρόνος, εκείνο που με φοβίζει δεν είναι η παλιά και η νέα Ελλάδα, είναι το ότι οι Ελληνες είναι χωρισμένοι στα δυο, σε αυτούς που «έχουν» και σε αυτούς που δεν «έχουν».