Παρ' όλο που οι συνομιλίες μεταξύ των υποστηρικτών και των αντιπάλων της ανεξαρτησίας του Ανατολικού Τιμόρ έχουν ήδη ξεκινήσει από καιρό, η πρόοδος για ένα ελεύθερο και δίκαιο δημοψήφισμα έχει σταματήσει προς το παρόν. Οι πρόσφατες δολοφονίες έχουν αναγκάσει τον ΟΗΕ να αναβάλει για δύο βδομάδες, την ψηφοφορία για την ανεξαρτησία της χώρας, που είχε προγραμματιστεί αρχικά για τις 8 Αυγούστου.

Είναι αδύνατον να διεξαχθούν δίκαιες εκλογές, τη στιγμή που η χώρα έχει κατακλυστεί από ινδονησιακά στρατεύματα και ένοπλες στρατιωτικές ομάδες - αντιπάλους της ανεξαρτησίας - και χωρίς επαρκή αριθμό δυνάμεων και παρατηρητών του ΟΗΕ.

Από τη στιγμή της υπογραφής της συμφωνίας για δημοψήφισμα ανάμεσα στην Πορτογαλία και την Ινδονησία, που έγινε φέτος στις 5 Μαϊου, έχουν αναφερθεί εκατοντάδες θάνατοι, εξαφανισμοί, βασανιστήρια και τραυματισμοί σε κατοίκους του Ανατολικού Τιμόρ, που είναι υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας τους.

Πρόσφατα επιβεβαιώθηκαν οι προηγούμενες κατηγορίες ότι ένας υπουργός της Ινδονησίας εκτέλεσε 5 δημοσιογράφους, που είχαν έδρα στην Αυστραλία και κάλυπταν τα γεγονότα της εισβολής στο Ανατολικό Τιμόρ από την Ινδονησία το 1975.

Ενας πρώην στρατιωτικός διοικητής του Τιμόρ, ο Κάρλος Σάντος,δήλωσε ότι παρακολούθησε μια ομάδα στρατιωτών, που επικεφαλής τους ήταν ο υπουργός Πληροφοριών Γιούνους Γιοσφία (τότε γνωστός ως Ταγματάρχης Ανδρέας), καθώς δολοφόνησαν τους άοπλους δημοσιογράφους στο χωριό του Μπαλιμπό αμέσως μετά την εισβολή.

Παρά τις προηγούμενές του διαψεύσεις για τη συμμετοχή του στο συγκεκριμένο γεγονός, ο κ. Γιοσφία τώρα έχει παραδεχτεί πως ηγούνταν της επίθεσης στο Μπαλιμπό, αλλά ακόμα διαψεύδει την απευθείας εμπλοκή του στις συγκεκριμένες εκτελέσεις.

Μια έρευνα της αυστραλιανής κυβέρνησης για τις δολοφονίες του 1975 ονόμασε τον Γιοσφία ως τον άνθρωπο που πιθανότατα ηγήθηκε στη σφαγή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ η κυβέρνηση της Αυστραλίας έχει καταδικάσει τους πρόσφατους σκοτωμούς των υποστηρικτών της ανεξαρτησίας του Ανατολικού Τιμόρ, συνεχίζει να εφοδιάζει με στρατιωτικό εξοπλισμό την Ινδονησία.

Οι Πορτογάλοι αποικιοκράτες κατέφτασαν στο Τιμόρ το 16ο αιώνα. Αργότερα, ύστερα από μια διαμάχη με τους Ολλανδούς αποικιοκράτες για την κυριαρχία του εμπορίου, οι Πορτογάλοι αναγκάστηκαν να στραφούν στο Ανατολικό Τιμόρ.

Μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και την οικονομική κρίση που πέρασε η Πορτογαλία, το Ανατολικό Τιμόρ βρέθηκε οικονομικά εγκατελειμμένο και ουσιαστικά παρέμεινε ως παραγωγός υψηλής ποιότητας καφέ και ως τοποθεσία για τους πολιτικά εξορισμένους.

Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, 20.000 Ιάπωνες στρατιώτες κατέλαβαν το Ανατολικό Τιμόρ παρά την ουδέτερη στάση της Πορτογαλίας. Μερικές εκατοντάδες στρατιώτες της Αυστραλίας προχώρησαν σε ανταρτοπόλεμο, σκοτώνοντας 1.500 Ιάπωνες στρατιώτες και συλλαμβάνοντας αρκετούς. Από την πλευρά τους οι Ιάπωνες κατάστρεφαν ολόκληρα χωριά, έκλεβαν φαγητά και εκτέλεσαν κατοίκους του Τιμόρ, που έμεναν στις περιοχές όπου έλεγχαν οι Αυστραλιανοί. Οι αγροτικές περιοχές, στις οποίες γίνονταν οι διαμάχες, καταστράφηκαν και εγκαταλείφθηκαν.

Αν συμπεριλάβει κανείς τους θανάτους που προκάλεσαν οι σύμμαχοι με τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς, που είχαν σκοπό να ξανακαταλάβουν το νησί, περισσότεροι από 40.000 άνθρωποι από το Ανατολικό Τιμόρ σκοτώθηκαν μέχρι το τέλος του πολέμου.

Η Πορτογαλία επαναϋπέβαλε την κυριαρχία της στην περιοχή, παρά τη γενική τάση για τερματισμό του αποικιακού συστήματος.

Μετά τον πόλεμο, το Ανατολικό Τιμόρ είδε μια ανάκαμψη στην οικονομία του και γνώρισε μια μερική σταθερότητα, πέρα από μια επανάσταση του 1959 που απέτυχε, καθώς και της παρουσίας στη δεκαετία του '60 μιας ελίτ με εθνικιστικές βλέψεις.

Η επανάσταση της 25ης Απριλίου 1974, που τερμάτισε το φασιστικό καθεστώς της Πορτογαλίας, άνοιξε τις πόρτες στη δημοκρατία στη χώρα, και την ίδια στιγμή, έδωσε ανεξαρτησία και αυτοκυριαρχία στις αποικίες της. Το 1974 και το 1975 δημιουργήθηκαν πολιτικά κόμματα στο Τιμόρ. Τα δύο πιο ισχυρά ήταν "η Δημοκρατική Ενωση του Τιμόρ" (UDT) και το "Επαναστατικό Μέτωπο για την Ανεξαρτησία του Ανατολικού Τιμόρ" (FRETILIN). Παράλληλα όμως υπήρχε και η "Δημοκρατική Λαϊκή Ενωση του Τιμόρ" (APODETI) που χρηματοδοτήθηκε από την Ινδονησία και δεν είχε ποτέ περισσότερους από 300 υποστηρικτές ήταν απολογητής της ενσωμάτωσης στην Ινδονησία.

Στις 14 Νοέμβρη 1974, η νέα κυβέρνηση αναλαμβάνει μια συστηματική δουλιά για την αποαποικιοποίηση και την προετοιμασία της περιοχής για την αυτοδιάθεσή της.

Στις 11 Ιούλη 1975 διακηρύχτηκε ο νόμος 7/75 που καθόριζε τις εκλογές για τον Οκτώβρη του ίδιου έτους, ώστε να εκλεγεί η Λαϊκή Συνέλευση του Τιμόρ, ώστε να καθοριστεί το μελλοντικό του πολιτικό καθεστώς.

Τα μέτρα που πάρθηκαν, για να δημιουργηθεί κλίμα ηρεμίας στη χώρα, δεν τα δέχτηκαν θετικά οι αρχές της Ινδονησίας και άσκησαν κατ' αρχήν έντονη κριτική.

Στις 6 Σεπτέμβρη 1974, ο στρατηγός Σουχάρτο λαμβάνει την υποστήριξη της Αυστραλίας από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Γιου Ουίθλον,για να προχωρήσει στην πολιτική προσάρτηση του Ανατολικού Τιμόρ. Η Ουάσιγκτον, από την πλευρά της και με διακριτικό τρόπο υποστηρίζει την Ινδονησία, ελπίζοντας ότι αυτή η χώρα θα εισβάλει στο Ανατολικό Τιμόρ με "αποδοτικότητα και γρήγορα" και χωρίς τη χρησιμοποίηση "των δικών μας εξοπλισμών", όπως χαρακτηριστικά είπε Αμερικανός διπλωμάτης στην Καμπέρα. Ωστόσο, τα ινδονησιακά στρατεύματα χρησιμοποίησαν αμερικάνικο εξοπλισμό και η καταστολή ήταν έντονη, παρατεταμένη και αιματηρή.

Γιατί, όμως, υποστήριξαν οι ΗΠΑ και η Αυστραλία την εισβολή της Ινδονησίας στο Ανατολικό Τιμόρ;

Κατ' αρχήν θα πρέπει να πούμε ότι στη θαλάσσια περιοχή του Τιμόρ, μεταξύ Ανατολικού Τιμόρ και Αυστραλίας, υπάρχουν πετρελαιοφόρα αποθέματα, που θεωρούνται από τα 20 μεγαλύτερα του κόσμου. Επίσης, στην περιοχή υπάρχει χαλκός, χρυσός, μαγγάνιο και κοιτάσματα φυσικού αερίου, ενώ η έκταση των 600 χιλιομέτρων των ακτών του είναι πλούσια σε ψάρια.

Ετσι, η υποστήριξη των δύο αυτών χωρών σχετίζεται:

- με τη γεωγραφική σημασία της Ινδονησίας,

- με τα οικονομικά συμφέροντα, μεταξύ των άλλων και στην πλούσια σε έκταση πετρέλαιο του Τιμόρ.

- με τις εσωτερικές ανάγκες του καθεστώτος της Ινδονησίας, να δώσει ένα μάθημα στα κινήματα ανεξαρτησίας που εμφανίστηκαν σε αρκετά νησιά της περιοχής.

Στα μέσα της δεκαετίας του '70 ξεκίνησε ο πόλεμος. Η Ινδονησία, καλά εξοπλισμένη, άρχισε να βομβαρδίζει και να επιτίθεται, ρίχνοντας κυρίως το βάρος της στις βουνίσιες περιοχές, όπου ο λαός είχε αναγκαστεί να πάει. Η πείνα, οι τραυματισμοί και οι ασθένειες χειροτέρεψαν την όλη κατάσταση. Το 1978 και 1979 εκατοντάδες κάτοικοι του Τιμόρ αναγκάστηκαν να φύγουν από τα βουνά.

Σύμφωνα με στοιχεία, υπολογίζεται ότι από τον πληθυσμό των 700.000 ανθρώπων, οι 200.000 έχουν πεθάνει.

Το 1979 η Ινδονησία έλεγχε όλη τη χώρα και πίστευε ότι το "Fretilin" είχε διαλυθεί, επειδή όλα τα ηγετικά του μέλη είχαν συλληφθεί ή εκτελεστεί.Ωστόσο, στο Ανατολικό Τιμόρ, μια ομάδα ανταρτών επέζησαν και συγκροτήθηκαν γύρω από την ηγεσία του Ξανάνα Γκουσμάο.Το 1980 η αντίσταση ξεκίνησε. Παρά την κατάπαυση του πυρός το 1983, οι στρατιωτικές δυνάμεις της Ινδονησίας άρχισαν πάλι να εξαπολύουν αιματηρές επιθέσεις.Είναι, πάντως, γεγονός ότι όλα αυτά τα χρόνια, ο λαός του Ανατολικού Τιμόρ αντιστάθηκε ηρωικά ενάντια στην τρομοκρατία και τη γενοκτονία.

Μια σειρά από γεγονότα - μεταξύ των οποίων και η επίσκεψη του Πάπα το 1989 - είχαν σκοπό να δείξουν πως δεν υπήρχε πια πρόβλημα ασφάλειας και πως ο πληθυσμός είχε δεχτεί την προσάρτηση. Ωστόσο, δύο μαζικές κινητοποιήσεις το Γενάρη και Σεπτέμβρη του 1990 έληξαν με σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ φοιτητών και στρατιωτών.

Μετά το 1985, οι συναντήσεις μεταξύ Πορτογαλίας και Ινδονησίας επικεντρώθηκαν στο σχεδιασμό της επίσκεψης των Πορτογάλων απεσταλμένων στην περιοχή, και παρά τις διπλωματικές διαφωνίες, αποφασίστηκε ότι η επίσκεψη θα γινόταν το Νοέμβρη του 1991.

Από την πλευρά τους οι κάτοικοι του Τιμόρ ήθελαν να δείξουν με διάφορες μορφές ακόμα περισσότερο την αντίθεσή τους για την κατοχή της Ινδονησίας. Αυτό οδήγησε τις αρχές της Ινδονησίας σε μεγαλύτερη επίθεση και καταστολή και προσπάθησαν να αποφύγουν την επαφή του πληθυσμού με τους Πορτογάλους.

Λίγο διάστημα πριν αναχωρήσει η αντιπροσωπεία για το Τιμόρ, η επίσκεψη ακυρώθηκε.

Στις 12 Νοέμβρη, μετά από μια μαζική συμμετοχή του λαού σε μνημόσυνο για να τιμήσουν έναν ακτιβιστή, που πάλευε για την ανεξαρτησία, οι διαδηλωτές πορεύτηκαν στους δρόμους της Σάντα Κρουζ. Οι αστυνομικές δυνάμεις άρχισαν να πυροβολούν το πλήθος και σκότωσαν περισσότερους από 200 ανθρώπους. Η σκηνή αυτή της σφαγής έκανε το γύρο του κόσμου, προκαλώντας την αγανάκτηση και την οργή του δυτικού κόσμου. Ωστόσο, τίποτα δεν άλλαξε από την επίσημη θέση για το Ανατολικό Τιμόρ. Ετσι στις 19 Δεκέμβρη η Αυστραλία και η Ινδονησία υπέγραψαν την τελική συμφωνία για την εξαγωγή πετρελαίου στην Πλατφόρμα του Τιμόρ. Παράλληλα, συνεχίστηκαν και οι εμπορικές στρατιωτικές εισαγωγές από την Αγγλία.

Το Μάρτη του 1992 μια επιτροπή του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν ενέκρινε μια πρόταση που καταδίκαζε τη σφαγή της Σάντα Κρουζ και μάλιστα προχώρησε παραπέρα και συνεχάρη την κυβέρνηση της Ινδονησίας για τα μέτρα που πήρε στα γεγονότα της Σάντα Κρουζ. Θα πρέπει, επίσης, να πούμε πως συνεχίστηκε η οικονομική υποστήριξη προς την Ινδονησία.

Ωστόσο,η διεθνής καταδίκη ανάγκασε τον Πρόεδρο Σουχάρτο να φανεί "αμερόληπτος", οδηγώντας έτσι κατοίκους του Τιμόρ και Ινδονήσιους στρατιωτικούς σε δίκη. Στην πραγματικότητα όμως, οι κάτοικοι του Τιμόρ που διαδήλωσαν ειρηνικά στην Τζακάρτα έλαβαν ποινή φυλάκισης 9 - 10 χρόνια, ενώ οι στρατιώτες της Ινδονησίας που πυροβόλησαν στο ψαχνό τιμωρήθηκαν μόνο με μερικούς μήνες.

Η σφαγή της Σάντα Κρουζ και η προσπάθεια του ΟΗΕ να παίξει ρόλο στην επίλυση των περιφερειακών συγκρούσεων, έκανε ακόμα πιο δύσκολο το να αγνοηθεί η παράνομη προσάρτηση του Ανατολικού Τιμόρ. Η προκαταρκτικές συνομιλίες μεταξύ της Πορτογαλίας και της Ινδονησίας άνοιξαν το δρόμο για σοβαρές συζητήσεις στον ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη, στις 17 Νοέμβρη 1992.

Ωστόσο, πριν αρχίσουν οι συνομιλίες στη Νέα Υόρκη, ο Ξανάνα συνελήφθη από τις δυνάμεις ασφαλείας της Ινδονησίας και ο στρατός ηθελημένα διέδωσε ότι πολλά μέλη της αντίστασης είχαν παραδοθεί. Εμφάνισαν τον Ξανάνα στην τηλεόραση, ο οποίος αποκήρυττε τον αγώνα για την ανεξαρτησία και επιβεβαίωνε ότι το Ανατολικό Τιμόρ ήταν μέρος της Ινδονησίας. Αυτή η αλλαγή του, φανέρωνε ξεκάθαρα ότι βρισκόταν υπό την επήρεια ναρκωτικών και είχε υποστεί βασανιστήρια. Παρά τη διεθνή απαίτηση για την απελευθέρωσή του, ο Ξανάνα κατηγορήθηκε για στάση, συνωμοσία και προσπάθεια να δημιουργήσει διαφορετικό κράτος, καθώς και για παράνομη κατοχή όπλων. Παρά τα παραπάνω γεγονότα, και παρ' όλο το χτύπημα, η αντίσταση του λαού άρχισε ξανά να φανερώνεται και έτσι συνεχίστηκε ο ένοπλος αγώνας του. Φυλακίσεις, βασανιστήρια, μαζικές εκτελέσεις είναι πάλι καθημερινά φαινόμενα.

Η επίλυση του προβλήματος είναι μία: το τέλος της παράνομης κατοχής του Ανατολικού Τιμόρ από την Ινδονησία. Χρειάζεται να δοθούν εγγυήσεις για την ανεξαρτησία και την αυτοδιάθεση των λαών και να γίνουν απόλυτα σεβαστά η ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Κλωντίν ΧΕΣΠΕΡ