Μάρμαρο ήταν τσιμέντο να γίνει | ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Μάρμαρο ήταν τσιμέντο να γίνει

Χρόνια τώρα ακούμε για την "ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων" της Αθήνας, έργο που ουσιαστικά έχει ξεκινήσει στα "εισαγωγικά" του με την εισβολή των πάσης φύσεως εργολάβων στην ιστορική συνοικία του Ψυρρή και τη βίαιη μετατροπή της παραδοσιακής χρήσης της. Χρόνια ακούμε γι' αυτό το έργο, που - υποτίθεται - θα μεταμορφώσει σε αρχαιολογικό πάρκο μια μεγάλη περιοχή της Αθήνας. Μια περιοχή από το Παναθηναϊκό Στάδιο και τους Στύλους του Ολυμπίου Διός μέχρι την Αρχαία Αγορά και το Θησείο, όπου - υποτίθεται πάλι - θα αφαιρεθούν περιφράξεις, θα κατασκευαστούν πεζόδρομοι και ανισόπεδες διαβάσεις, ώστε να μη χωρίζονται οι χώροι από δρόμους και, τέλος, το έργο θα παραδοθεί στους Αθηναίους. Οπότε ο καθένας θα μπορεί να κάνει το μακρύ περίπατό του ανάμεσα σε δέντρα και μάρμαρα μόνος, με το παιδάκι του, το σκυλάκι του, την παρέα του κλπ. κλπ. Χρόνια ακούμε για το έργο και το έργο δε βλέπουμε.

"Βλέπουμε" βέβαια τα αρχαία, που ανακαλύπτονται χάρη στις ανασκαφές του μετρό, να ξηλώνονται άρον άρον και να αποθηκεύονται εδώ κι εκεί με άγνωστη τύχη. Ωσπου κάποτε ανακαλύπτουμε, επίσης, ότι η πραγματικότητα που υπόσχεται η εξαγγελία και αυτού του "μεγάλου έργου" μοιάζει να απέχει από την αλήθεια, ενώ η έναρξη των "εργασιών" του ξεκινά με έναν μάλλον περίεργο και καθόλου ενθαρρυντικό τρόπο: Με έναν εμπρησμό.

* * *

Και ιδού το ιστορικό: Υπήρχε μέχρι πρόσφατα στην Αθήνα ένας αρχαιολογικός χώρος, η προέκταση της Αρχαίας Αγοράς κάτω από το βράχο της Ακρόπολης, ο οποίος ήταν ο μοναδικός που παρέμενε ελεύθερος για το κοινό από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα. Ετσι απλά, για να θυμίζει τις εποχές που τα αρχαία αποτελούσαν μια ενότητα με την καθημερινή ζωή, δεμένα με το ζωντανό πολιτισμό των κατοίκων αυτής της πόλης (πριν καταφθάσουν τα λεφούσια των λογής λογής αρχαιοκάπηλων "φιλελλήνων", Βρετανών λόρδων, Γάλλων βαρόνων, Πρώσων αξιωματικών της Ιεράς Συμμαχίας). Κατά μήκος του ίδιου χώρου ένας χωμάτινος δρόμος ένωνε για τους πεζούς την περιοχή από το Μοναστηράκι μέχρι το Θησείο: Ενα δικαίωμα διέλευσης που με την αδιάκοπη χρήση του επί δεκαετίες δημιουργεί απαραβίαστο "καΘεστώς δουλείας", κατά το Αστικό Δίκαιο.

Ωσπου ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι (1998), την ώρα που όλη η Ελλάδα καίγεται (ξανά) από τα πυρά των γνωστών - άγνωστων εμπρηστών τους, κάποιο κέντρο επιλέγει σαν "στόχο" αυτόν ακριβώς το χώρο κι ένα βράδυ χτυπά καίγοντας μερικά από τα δέντρα που τον κοσμούσαν. Τις αμέσως επόμενες μετά τον εμπρησμό μέρες κάποια υπηρεσία περιφράσσει με σύρμα το μεγαλύτερο μέρος της συνολικής έκτασης, ενώ ο δρόμος παραμένει ακόμα ανοιχτός: Καθώς περνά κανείς από αυτόν, έχει από τη μια πλευρά το συρματόπλεγμα, που μόλις τοποθετήθηκε, και από την άλλη το "παλιό" αγκαθωτό (πλην όμως όχι ηλεκτροφόρο) συρματόπλεγμα της Αρχαίας Αγοράς.

* * *

Τα δύο συρματοπλέγματα αφήνουν ανάμεσά τους κάτι σαν διάδρομο και ο διαβάτης νομίζει ότι περνά ανάμεσα από δυο στρατόπεδα, το Νταχάου αριστερά του και το Αουσβιτς δεξιά του, το Α ΕΤΟ δεξιά του και το Β ΕΤΟ αριστερά του, κι όχι μέσα από αρχαιολογικό χώρο που αξίζει έναν διαφορετικό σεβασμό. Για την ώρα, όποιος θέλει να απολαύσει λίγες ώρες ρέμβης μπορεί να βρει κάποιο ήσυχο μέρος γύρω από το συρματόπλεγμα, να γαληνέψει σε μια ατμόσφαιρα που ανάλογή της δεν υπάρχει στην Αθήνα, και να μελαγχολήσει με το θέαμα που αντικρίζει. Ομως κι αυτή η δυνατότητα είναι, φαίνεται, πολυτέλεια σε καιρούς λιτότητας, περιττός αναχρονισμός μπροστά στη "νέα τάξη" που αρμόζει στην τρίτη (όχι βέβαια από ενάρξεως κόσμου) χιλιετία...

Μετά από λίγο καιρό στις δυο εισόδους του χώρου τοποθετούνται ταμπέλες, που χαρακτηρίζουν το χώρο με τον προσδιορισμό "Αρειος Πάγος - Αρχαία Αγορά" (κι εμείς νομίζαμε ότι ο Αρειος Πάγος στεγάζεται στο έξοχο αρχιτεκτόνημα της λεωφόρου Αλεξάνδρας). Οι ταμπέλες σημειώνουν, επίσης, ότι ο χώρος πλέον θα είναι ανοιχτός για το (εργαζόμενο) κοινό μόνο κατά τις εργάσιμες ώρες και τη Δευτέρα κλειστός.

Υστερα από έναν εμπρησμό, κινητοποιούνται "αυτόματα" κάποιου είδους προστάτες για να στερήσουν και αυτόν το χώρο από τη ζωή των κατοίκων της πόλης. Για να τον παραδώσουν, επιτέλους, και αυτόν σε μια άθλια - την επικρατούσα - λογική τουριστικής αξιοποίησης των "αρχαίων" από τους ευρωδίαιτους ιθύνοντες του ελληνικού κράτους. Λίγες λεπτομέρειες απομένουν πια για να ολοκληρωθεί αυτό το κεφάλαιο της ιστορίας.

* * *

Μετά από τις ταμπέλες με τις ώρες λειτουργίας των αρχαίων (!), τοποθετήθηκε και μια πινακίδα πάνω στο συρματόπλεγμα, που προειδοποιεί τους περαστικούς ότι η περιοχή είναι επικίνδυνη, καθώς είναι γεμάτη από "πηγάδια". Παράλληλα, τοποθετήθηκαν και δυο βαριές σιδερόπορτες και τελικά έκλεισε (ανήθικα) όχι μόνο η πρόσβαση προς τα αρχαία, αλλά (παράνομα) και η διέλευση για τους πεζούς από Μοναστηράκι προς Θησείο και αντίστροφα.

Το ότι οι πόρτες πρέπει να ανοίξουν, το ότι το συρματόπλεγμα πρέπει να ξηλωθεί - και να είναι και ντάλα μεσημέρι - (κι αν θέλουν να οριοθετήσουν διακριτικά μια περιοχή όπου εξακολουθεί να φυτρώνει πράσινο, ας το κάνουν με έναν χαμηλό ξύλινο φράχτη, που θα σέβεται αισθητικά τόσο το τοπίο όσο και τον άνθρωπο), όλα αυτά δεν είναι περιττά να τα αναφέρει κανείς. Ιδίως αν κανείς δεν ξεχνά, ότι ύστερα από το 2000, έρχεται το 2001, οπότε οι κάθε λογής σαρωτικοί "εκσυγχρονισμοί" θα έχουν χάσει το βασικότερο ψυχολογικό τους έρεισμα (!), εμείς όμως θα είμαστε και τότε εδώ.

Παρ' όλα αυτά, παραμένει ύστερα από αυτή την εξιστόρηση το ερώτημα "τι είναι αυτό;". Για να μην υπάρχουν κενά γεμάτα από αμφιβολία και παρεξηγήσεις, οι αρμόδιοι (;)φρόντισαν να τοποθετήσουν και την τελευταία και μεγαλύτερη πινακίδα στην είσοδο του χώρου από τη μεριά του Θησείου. Εκεί μπορεί κανείς να διαβάσει, ότι όλος αυτός ο κατατεμαχισμός, οι περιφράξεις, οι κλειδωμένες καγκελόπορτες, δεν είναι παρά η απαρχή της "ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων", ακριβώς όπως δεν την είχαμε φανταστεί. Τι άλλο να πούμε: Καλή αρχή και εις ανώτερα.

Είναι, ίσως, περιττό να ζητάει κανείς την εκδήλωση κάποιας ευαισθησίας από ανθρώπους, που φροντίζουν χρόνο με το χρόνο να εξαφανίζουν την ιστορική μνήμη αυτού του τόπου. Να εξαφανίζουν ό,τι κάνει ανθρώπινη, από γενιά σε γενιά, τη ζωή σ' αυτή την πόλη. Τα σχετικά παραδείγματα αφθονούν, το παραπάνω δεν είναι το μοναδικό επίκαιρο. Πώς να χαρακτηρίσει κανείς την ευκολία, με την οποία ολόκληρη η γραμμή του μετρό περνά υπόγεια, μιας που η ιδιοκτησία των ακινήτων είναι "ιερή"... Και την ίδια στιγμή ολόκληρη η περιφερειακή του Υμηττού χαράζεται επιφανειακά, μιας που η αξία των δέντρων δεν έχει τιμή, γι' αυτό και κάθε χρόνο εδώ και δυόμισι δεκαετίες ένα μεγάλο μέρος τους παραδίδεται στην πυρά (επί τη ευκαιρία: ένα F-16 λιγότερο, πόσα "Καναντέρ" περισσότερα βγάζει;).

* * *

Πρόσφατα, πάλι, ολοκληρώθηκε το "έργο" του γκαράζ στην πλατεία Εθνικής Αντίστασης (Δημαρχείο Αθήνας). Φαίνεται, λοιπόν, ότι από τη στιγμή που, πριν δέκα μόνο χρόνια, καθιερώθηκε η "ελεύθερη ραδιοτηλεόραση", η πληθωριστική ομοιομορφία της παρεχόμενης ενημέρωσης έχει εξουδετερώσει τις λειτουργίες της συλλογικής μνήμης. Την έχει επικαλύψει με διαδοχικά στρώματα επιβαλλόμενης κοινωνικής νεύρωσης. Διαφορετικά δε θα ήταν τόσο εύκολο να λησμονήσει κανείς, ότι πριν ξεκινήσει το "έργο" του Δήμου Αθηναίων, η πλατεία στολιζόταν από υπαίθρια ανθοπωλεία, ότι ανάμεσά τους υπήρχε ένα φτηνό, λαϊκό αναψυκτήριο, όπου οι περαστικοί μπορούσαν να ξαποστάσουν από τον καύσωνα που τους καταδιώκει και το νέφος που τους περιβάλλει.

Τέλος πάντων, μια και τώρα το θυμηθήκαμε, μπορούμε να επανορθώσουμε και να επαναφέρουμε την πλατεία στην "προτέρα κατάσταση". Και μαζί με τα υπόλοιπα μερεμέτια, μπορούν να αφαιρεθούν και οι νεόχυτοι τσιμεντένιοι όγκοι που αντικατέστησαν τους αντίστοιχους μαρμάρινους στα εναπομείναντα αρχαία του πάνω μέρους της πλατείας (ίσως για να υπενθυμίζουν σε όσους αρέσει να "κερδοσκοπούν" πολιτικά από τέτοια, άσχετα με μια πρώτη ματιά φαινόμενα, με τη "στρατηγική" συμφωνία πώλησης των ελληνικών τσιμέντων της ΑΓΕΤ - αρχές του '90 - ενόψει της τότε επερχόμενης γιουγκοσλαβικής κρίσης).* * *

Δεν είναι, τέλος, μικρός ο πειρασμός, να αναφερθεί κανείς και στο εξυφαινόμενο σχέδιο για το ξήλωμα των λιονταριών της Δήλου από τις θέσεις τους, τη μεταφορά τους στο μουσείο και την αντικατάστασή τους από μια σειρά πανομοιότυπων αντιγράφων του ενός από αυτά. Αυτό το "έργο" είναι, λένε, απαραίτητο λόγω της ανάγκης απορρόφησης "αδιάθετων κοινοτικών κονδυλίων". Δεύτερη προβαλλόμενη αιτία, ότι η θαλασσινή αρμύρα "τρώει" τα λιοντάρια. Αυτός, όμως, είναι και ο λόγος για τον οποίο αυτοί οι λέοντες σμιλεύτηκαν στο μάρμαρο και τοποθετήθηκαν σ' εκείνη τη θέση: Για να δώσουν τη δική τους μάχη με τον αέρα και τη θάλασσα, τουλάχιστον μέχρι την τέταρτη (4η) χιλιετηρίδα, που αρχίζει, όχι αύριο, αλλά το 3001 μ.Χ. Για όσους ανησυχούν, αντί να τα ξηλώσουν και να τα κλείσουν στη σαρκοφάγο που ετοιμάζουν, προτιμότερη λύση κρίνεται να τα περάσουν με κάποιο λάδι, ίσως μια ώχρα σε τόνο λεοντί... που θα αυξήσει τις αντιστάσεις τους. Η, ακόμα καλύτερα, να τα "ντύσουν" ένα προς ένα με λεπτό φύλλο χρυσού (προσφορά του "κρατικού κορβανά" ή κάποιου ευγενούς χορηγού). Λύση που θα τα καταστήσει λαμπρά, αυξάνοντας αλματωδώς και το εισαγόμενο τουριστικό συνάλλαγμα.

* * *

Διαφορετικά, μπορούν να τα εγκαταστήσουν στην Πλατεία Ομονοίας - όπου η αρμύρα απουσιάζει - όταν ολοκληρωθεί και εκεί η σχεδιαζόμενη "ανάπλαση" με τους δύο δρόμους - ποταμούς, που θα ανεβοκατεβάζουν ασταμάτητα, ανιόντα και κατιόντα, τροχοφόρα ρεύματα. Οι λέοντες εκεί θα νιώθουν ασφαλείς... Και γρήγορα οι παρούσες φθορές τους θα έχουν εξαφανιστεί από τη σκόνη και το νέφος, για χάρη του οποίου ο Παρθενώνας σταδιακά ξηλώνεται από το βράχο της Ακρόπολης και μετακομίζει στους χώρους των αποθηκών και των μουσείων.

Αγης ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ