Αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού, άντρες και γυναίκες, μετά το Γράμμο βρίσκουν κατάλυμα στη Σοβιετική Ενωση, σ' έναν τόπο πολύ μακρινό, στα βάθη της Ασίας, κοντά στα ριζά των Ιμαλαϊων. Καθένας τους με το πάτριο προικιό, ποιος εργάτης, ποιος αγρότης, τσομπάνος, δικηγόρος, μορφωμένοι, οι πιο πολλοί αμόρφωτοι. Πώς βρίσκουν δουλιά - για όλους υπήρχε απασχόληση - μόρφωση, στοργή κι αγάπη κοντά στο σοβιετικό πολίτη, πώς διδάσκονται από την ίδια τη ζωή, που μέρα με τη μέρα τους ξανοίγει τα ανθρώπινα μυστικά της, τις αξίες, την κομμουνιστική σκέψη και ηθική, την ανωτερότητα και τον πολιτισμό, ο Κώστας Μπόσης γλαφυρότατα μας αποκαλύπτει στο πολυσέλιδο μυθιστόρημά του "και το τρένο τραβούσε για τα ξεχερσώματα".

Γινόμαστε, χωρίς να το θέλουμε, μαθητές, που δε θέλουν να χάσουν ούτε ένα μάθημα, ενός καινούριου κόσμου, που οικοδομήθηκε από τις αρχές του σοσιαλισμού. Δε λείπουν και τα παρατράγουδα, όμως η ίδια η πρακτική τα παραμερίζει. Μέσα σ' όλη αυτή τη θαυμάσια μυθιστορία, που κάθε λέξη της για γεγονότα και χαρακτήρες ανθρώπων είναι πέρα για πέρα αληθινά, ξετυλίγεται το ιστορικό της νέας αυτής Πολιτείας, όπου, παράλληλα, ανασταίνει τη λαχτάρα του νόστου κι η αντάμωση με τ' αγαπημένα πρόσωπα. Με άπειρη ευαισθησία και λεπτότητα οι χορδές των αισθημάτων κρούονται κι ένα κύμα από γλυκιά και νοσταλγική μουσική ακούγεται, καταφθάνοντας από τα βουνά και τα δάση, τα ποτάμια και τις ραχούλες της πατρίδας, κυρίως από την περιοχή της Ηπείρου, τόπο καταγωγής του πρωταγωνιστή του μυθιστορήματος, και του συγγραφέα.

Η πολιτική τοποθέτηση έχει τον πιο βαρύ και σημαίνοντα ρόλο, κοντά σ' όλες τις ανθρώπινες μαρτυρίες: "Το φως είναι ο καλύτερος σύμμαχός μας. Αυτοί να τα πουν, να ανοίξουν την καρδιά τους και μεις να τους εξηγήσουμε τις αιτίες. Από πού ξεκινήσαμε, πού φτάσαμε, τι είχαμε και τι έχουμε... Να τους δώσουμε να καταλάβουν πως ο σοσιαλισμός είναι δύσκολο πράμα, ακριβώς γιατί είναι μεγάλο πράμα. Δε φτάνει να πάρεις την εξουσία. Χρειάζεται να ζυμώσεις ξανά τον άνθρωπο, που τον έπλασαν οι αιώνες, και να φτιάξεις, απ' την αρχή, καινούριο...".

Η εμπνευσμένη μακέτα του εξωφύλλου είναι του Αλέξανδρου Γαγγάδη.

Ευγενία ΖΩΓΡΑΦΟΥ