Αρχαιολογικοί χώροι και παραδοσιακοί οικισμοί που χάνονται ή αλλοιώνονται στο όνομα της ανάπτυξης, μνημεία που η διαχείρισή τους είναι αντικείμενο διεκδίκησης και συναλλαγής και αρχαιοκαπηλικά προϊόντα, που εξαναγκάζουν την Υπηρεσία να συμμετάσχει σε άλλου τύπου "συναλλαγές". Ολα αυτά, τα οποία εμπεριέχουν μεγάλα προβλήματα του υπουργείου Πολιτισμού, "φωτογραφίστηκαν", προχθές, στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο,σε τρεις περιπτώσεις αντίστοιχα: στην Αστυπάλαια που τείνει να απολέσει τον παραδοσιακό και τον αρχαιολογικό της χαρακτήρα, στη Ροτόντα και την προστασία της και στην αξία του νεολιθικού θησαυρού των 54 χρυσών αντικειμένων μαζί με την αμοιβή του περίεργου και ανώνυμου πληροφοριοδότη που αποκάλυψε τους αρχαιοκάπηλους.

Η Αστυπάλαια είναι γεμάτη αρχαιότητες σχεδόν όλων των περιόδων. Η μεγάλη απειλή βρίσκεται στην ταχύτατη τουριστική ανάπτυξη και στη βίαιη εκμετάλλευση που πλήττει τόσο τα αρχαία όσο και τον παραδοσιακό οικισμό, στον οποίο υψώνονται ανεξέλεγκτα τετραώροφα. Το αίτημα που συζητήθηκε ήταν ο προσδιορισμός Ζωνών Προστασίας,προκειμένου να προληφθεί η "μυκονοποίηση" του νησιού. Παρ' όλα αυτά δεν έγινε αποδεκτή η πρόταση του διευθυντή Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Ισ. Κακούρη, να κηρυχτεί αρχαιολογικός χώρος ολόκληρο το νησί, αφού σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή Αρχαιοτήτων, Γ. Τζεδάκι, "αυτό θα προκαλούσε μεγάλες αντιδράσεις". Προτιμήθηκε η μέση λύση, δηλαδή ο προσδιορισμός Ζωνών Προστασίας. Οσο για τον οικισμό της Αστυπάλαιας, το ΚΑΣ αποφάσισε η προστασία του που, ως σήμερα ήταν στο ΥΠΕΧΩΔΕ, να περιέλθει στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Η προστασία, όμως, της Ροτόντας στη Θεσσαλονίκη είναι τυπικά και όχι ουσιαστικά λυμένη. Μοιάζει να απασχολεί περισσότερο το πώς θα "διατεθεί" το μνημείο σε κοσμικούς ή εκκλησιαστικούς, παρά το πώς θα αποκατασταθεί και θα διασφαλιστεί η ακεραιότητά του. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, με οριακή πλειοψηφία και θετική εισήγηση της 9ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ενέκρινε την πραγματοποίηση στο μνημείο δίμηνης έκθεσης του ΚΕΔΑΚ με θέμα "Το έργο του ΚΕΔΑΚ στο Αγιο Ορος".Οι αντιδράσεις αφορούσαν κατ' αρχήν το περιεχόμενο της έκθεσης, αφού είναι τουλάχιστον αντιφατικό ένας χώρος προστατευόμενος από το ΥΠΠΟ να γίνεται βήμα προβολής φορέα, ο οποίος ουκ ολίγες φορές έχει απασχολήσει την Αρχαιολογική Υπηρεσία για τις αναστηλωτικές και άλλες επεμβάσεις του στα αγιορείτικα μνημεία. Επιπλέον στο μνημείο βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης των ψηφιδωτών.Σύμφωνα με μετρήσεις της Διεύθυνσης Συντήρησης Αρχαιοτήτων, κάθε φορά που το μνημείο χρησιμοποιείται, τα ποσοστά σχετικής υγρασίας ανεβαίνουν και οι επιπτώσεις αποτυπώνονται στα ψηφιδωτά. Επιπλέον οι εκδηλώσεις - κάθε τύπου - καθυστερούν το πρόγραμμα των εργασιών συντήρησης. "Να μείνει η Ροτόντα αρχαιολογικός χώρος, χωρίς εκδηλώσεις, ούτε λειτουργίες",είπε κάποιο μέλος. Αλλά αυτό δε διασφαλίζει τις ισορροπίες.

Στο μεταξύ φαίνεται ότι οι ισορροπίες δεν κρατήθηκαν στο θέμα της εκτίμησης της αξίας του νεολιθικού θησαυρού,από την οποία προέκυψε και η αμοιβή του "πληροφοριοδότη" που κατέδωσε τους αρχαιοκάπηλους. Η εκτίμηση της επιτροπής του ΥΠΠΟ έφτασε τα 600 εκατ. και ο "πληροφοριοδότης" δικαιούται το 1/3, σύμφωνα με απόφαση του ΚΑΣ. Αλλά ο υπουργός ανέπεμψε το θέμα, με σκοπό των επαναπροσδιορισμό της αξίας.Ετσι μία επιτροπή θα αναλάβει να συντάξει μία έκθεση συνεκτιμώντας διάφορα στοιχεία, όπως αρχαιολογική αξία, προέλευση, τιμές στην αγορά κ. ά. Η επιτροπή αποτελείται από τα μέλη του ΚΑΣ: Χ. Μπούρα, Β. Λαμπρινουδάκη, Ι. Τουράτσογλου, Ισ. Κακούρη και τον αρχαιολόγο Γ. Γραμμένο.

Σημειώνουμε, όμως, ότι οι αναλύσεις του "Δημόκριτου" ως προς τη σύσταση του χρυσού και την προέλευσή του δεν έχουν ολοκληρωθεί.

Δ. Μ.