Τα όρια του παραλογισμού άγγιξε η τελετή λήξης του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας πριν από μια βδομάδα, όταν ο σύμβουλος Κινηματογραφίας του ΥΠΠΟ, κ. Μπακογιαννόπουλος, απευθυνόμενος προς τους παραβρισκόμενους, μας ευχήθηκε καλή επιτυχία και στο 100ό Φεστιβάλ, σημειώνοντας ότι "ο ίδιος δε θα είναι εκεί"! Ισως φταίει η αμηχανία ενός ανθρώπου που βρίσκεται στο βήμα χωρίς να έχει τίποτα απολύτως να πει, που έκανε τον κ. σύμβουλο να ξεχάσει ότι και από εμάς τους υπόλοιπους ελάχιστοι θα "επιμείνουν" τόσο, ώστε να είναι παρόντες στην πανηγυρική διοργάνωση του 2077 στη Δράμα. Θα ήταν όμως ένδειξη σεβασμού, τόσο προς το κοινό που βρισκόταν στην αίθουσα το περασμένο Σάββατο, όσο και προς τους θεατές που θα βρίσκονται στη Δράμα μετά από 79 χρόνια, αν ο πολιτικός εκπρόσωπος της κυβέρνησης δε θεωρούσε πεταμένο το χρόνο του χαιρετισμού του κατά τη λήξη του Φεστιβάλ και ανέπτυσσε, έστω και επιγραμματικά, τα σχέδια που εξυφαίνει το ΥΠΠΟ για τον ελληνικό κινηματογράφο και, ιδιαίτερα, για τη μικρού μήκους ταινία.

Ομως, το γεγονός μιας τέτοιου είδους "αλαλίας" και η ταυτόχρονη κυκλοφορία φημών και διαδόσεων μέχρι και για κάποιες από τις πιο τυπικές ρυθμίσεις που πρόκειται άμεσα να εφαρμοστούν, παραπέμπουν σε άλλης μορφής διακυβέρνηση, που δεν αφήνει περιθώριο αναμονής ή "χρονικής πίστωσης". Οταν μάλιστα η ποιότητα των σχεδιασμών της και τα πρακτικά της αποτελέσματα γίνονται προφανή μέρα με τη μέρα και πάντα εκ των υστέρων. Κι ας είναι τόσο "μακρόπνοη" η πρόθεσή τους και τόσο στρατηγικός ο χαρακτήρας τους... Τόσο, που κατά κάποιον τρόπο η ατυχής αποστροφή του κ. συμβούλου βρίσκει εν τέλει μια γήινη πολιτική ερμηνεία.

Στο Φεστιβάλ Δράμας ο υπερφίαλης σύλληψης "θεσμός" του Εθνικού Πολιτιστικού Δικτύου Πόλεων βρίσκει φέτος την έκφρασή του στον κενό λόγο του εκπροσώπου του ΥΠΠΟ, στις αδέξιες μεθοδεύσεις που επιχειρούν να εγκλωβίσουν το θέμα της εκλογής καλλιτεχνικού διευθυντή σε μικροπολιτικές σκοπιμότητες, στη διαμάχη για το αν η εξαγγελθείσα κατασκευή νέας κινηματογραφικής αίθουσας στην πόλη θα εξυπηρετεί τις τοπικές ανάγκες ή τη βιτρίνα των χορηγών του ΥΠΠΟ, που έχουν πλέον αναλάβει ως ζώντες εθνικοί ευεργέτες ρόλο προστασίας του πολιτισμού αυτής της χώρας. Κι αν αυτό το γενικευμένης επιθετικότητας "εθνικό - πολιτιστικό" σχήμα έχει γίνει το καπέλο που επιχειρεί να φορέσει το ΥΠΠΟ στις τοπικές πολιτιστικές δραστηριότητες, για να εξαγοράσει την ανεξαρτησία τους, κατευθύνοντας τη ροή του δημόσιου χρήματος όπως απαιτεί ο πολιτικός του σχεδιασμός, ο κινηματογραφικός χώρος βρίσκεται στο κέντρο αυτών των επιδιώξεων. Τόσο εξαιτίας της δεδομένης σχέσης του ελληνικού σινεμά με τις πόλεις που ανήκουν στο "δίκτυο", όσο και εξαιτίας της σταθερής και άφατης επιδίωξης της πολιτικής εξουσίας να χειραγωγήσει ολόπλευρα - οικονομικά και καλλιτεχνικά - όλες τις διαδικασίες που σχετίζονται με τον "κόσμο του θεάματος". Φυσικά αυτή η πρόθεση υλοποιείται δίχως δυσκολία στην Τηλεόραση, όπου πρυτανεύουν κατά τρόπο απόλυτο οι κερδοσκοπικές βλέψεις του χρηματοφάγου καρτέλ που τη διοικεί.

Ομως, η διαφαινόμενη προσπάθεια να επικρατήσει η εξυπηρέτηση ανάλογων οικονομικών συμφερόντων - των ίδιων ουσιαστικά επιχειρηματιών - και στο χώρο του κινηματογράφου κάνει προφανές το περιεχόμενο στο κενό του κυβερνητικού λόγου, που επιχειρεί να καταστήσει "εκσύγχρονη" κάθε απόπειρα πολιτικής κριτικής, κάθε απόπειρα καλλιτεχνικής έκφρασης ανεξάρτητης από ιδεολογικά - οικονομικά συμφέροντα.

Ισως δεν έχει εμφανιστεί ξανά στο παρελθόν άλλη κυβέρνηση, που ενώ επιχειρεί τόσο ολοκληρωτικής έκτασης θεσμική απορύθμιση στον κινηματογραφικό χώρο, διατηρεί με τόση επιμέλεια στην ασφάλεια ενός πραγματικού ψυγείου το σχεδιασμένο έως την παραμικρή λεπτομέρεια προγραμματισμό της. Ενώ, για παράδειγμα, τα "νέα μέτρα" που αφορούν τη λειτουργία του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και την ελληνική κινηματογραφική παραγωγή θα μπορούσαν σίγουρα να έχουν κατατεθεί από καιρό με τη μορφή συγκεκριμένων προτάσεων για μια συλλογική συζήτηση με τους δημιουργούς κάθε ειδικότητας, ο πρόεδρος του ΕΚΚ επιλέγει να απευθυνθεί πρώτα σε ένα ειδικό διμηνιαίο περιοδικό. Ομως κι εκεί, αυτό που θα μπορούσε να δηλωθεί άμεσα ως το α), το β) και το γ) των προτεινόμενων αλλαγών, είναι το μόνο που τελικά υποκρύπτεται στο βάθος ενός ατέρμονος λεκτικού λαβυρίνθου. Επενδυμένο με θεωρητικά νεφελώματα, που επιχειρούν να εντυπωσιάσουν τους αδαείς, να αποπροσανατολίσουν όσους τελούν εν υπνώσει, να παρουσιάσουν το άσπρο ως μαύρο και αντιστρόφως.

Δεν υπάρχει εν τέλει αντικείμενο πιο ταλαιπωρημένο από τις σκοπιμότητες των πολιτικών εξουσιών από την ίδια τη γλώσσα... Μα αν όλη η σύγχυση που καλλιεργείται εντοπίζεται στις "μαγικές" ιδιότητες, που φαίνεται ότι εμπεριέχει η φράση "ανεξάρτητη παραγωγή", τότε ίσως είναι προτιμότερο με θλίψη να παραιτηθούμε από κάθε δικαίωμα πάνω στη φράση αυτή. Να παραχωρήσουμε τη λέξη "ανεξάρτητος" προς αποκλειστική χρήση της Εξουσίας. Και να κρατήσουμε μόνο τη λέξη "παραγωγή", σκέτη, αναζητώντας τους δρόμους που την οδηγούν προς την έννοια της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Επιχειρώντας, όμως, να απελευθερώσουμε τον νέο πρόεδρο του ΕΚΚ από ό,τι κρατά καλά κρυμμένο μέσα του, πιστεύοντας ότι ερμηνεύουμε σωστά τις φιλοσοφικές θέσεις που εκφράζει στην πρόσφατη συνέντευξη και αναλαμβάνοντας προσωρινά τον κατοχυρωμένο ρόλο άλλου κυριακάτικου φύλλου, θα αποτολμήσουμε μια και μοναδική πρόταση που εξασφαλίζει τη συνολική λύση που και ο κ. Ευστρατιάδης φαίνεται ότι επιθυμεί: Να ακολουθηθεί και στον ελληνικό κινηματογράφο το ακριβές πρότυπο των διαδικασιών που επιχειρήθηκαν για την πώληση της Ιονικής. Να εξαγγελθεί, τώρα, όσο είναι καιρός, πλειστηριασμός για την πώληση του ΕΚΚ στους επιχειρηματίες, που θα προχωρήσουν στον εκσυγχρονισμό του. Και η ίδια διαδικασία, του πλειστηριασμού, να ακολουθείται στο εξής για τα προτεινόμενα σενάρια κάθε συγκεκριμένης ταινίας. Ωστε να γίνει πράξη το όραμα της ανάθεσης στις εταιρίες διανομής, στις εταιρίες παραγωγής, στο τραστ των καναλιών, ενός "επιτελικού, στρατηγικού ρόλου" (χρηματοδοτούμενου, επιδοτούμενου, εξοπλισμένου με την ολοκληρωτική νομική ακαμψία της θεσμικής κατοχύρωσης) για τον ελληνικό κινηματογράφο.

Στο παρελθόν οι εργάτες του κινηματογράφου είχαν κατακτήσει και επιβάλει στην πολιτεία και στις εκάστοτε κυβερνήσεις, που αναλαμβάνουν τα "ηνία" της, τα θεμέλια εκείνης της αντίληψης που θεωρεί την κινηματογραφική παραγωγή δημόσιο αγαθό. Είναι φυσικά εξηγήσιμη η χρόνια απραξία των κρατικών φορέων, που μεθοδικά απέφευγαν να καταστήσουν την αντίληψη αυτή πράξη σε όλους τους τομείς. Της παραγωγής, της διανομής, της παιδείας. Της παιδείας των μαστόρων της κινηματογραφικής τέχνης όσο και των απλών θεατών, πλευρές που είναι αδύνατον να διαχωριστούν... Ομως, από αυτό το σημείο μέχρι το να θεωρηθεί πεδίο επιδότησης από το δημόσιο πλούτο η όποιας μορφής ιδιωτική, εμπορική και κερδοσκοπική δραστηριότητα, η απόσταση είναι τεράστια. Μπορούσε να περιμένει λοιπόν κανείς, ότι οι άνθρωποι του κινηματογραφικού χώρου θα απεγκλωβίζονταν, έστω και εκτάκτως, από προσωπικές ιδιοτέλειες, από το καθημερινό θέατρο της εξατομίκευσης, για να εκφράσουν τουλάχιστον μια κάποια ανησυχία για τα τεκταινόμενα από τους αρχιτέκτονες των πολιτικών σχεδιασμών.

Αντί γι' αυτό, όμως, οι συνδικαλιστικοί φορείς μοιάζει να διανύουν μια περίοδο παρατεταμένης αφασίας. Αναζητώντας κανείς από μνήμης την τελευταία παρέμβαση της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών περιέρχεται σε αδιέξοδο. Αναλογιζόμενος τη σχετικά πρόσφατη αστυνομική απαγόρευση, που έθεσε τέρμα στη λειτουργία του εντευκτηρίου των σκηνοθετών, χωρίς ούτε ένας εκπρόσωπος της συνδικαλιστικής τους ηγεσίας να αναλάβει την ευθύνη της επαναλειτουργίας του (καθώς πρόκειται για επαγγελματική λέσχη και όχι για... τεκέ), διαπιστώνει το βαθμό κινδύνου τόσο των κυβερνητικών πρακτικών όσο και της συνδικαλιστικής απραξίας. Ενώ η ΕΤΕΚΤ, το ιστορικό σωματείο των τεχνικών, έχει την τιμή να ηγείται του πρώτου ίσως επαγγελματικού χώρου, όπου άτυπα (στα... μαύρα, όπως αρέσκονται να ακούνε ορισμένοι διευθυντές παραγωγής, όταν γλιτώνουν - για λογαριασμό τους; - τις ασφαλιστικές εισφορές) εφαρμόζεται η κατάργηση του 8ωρου (στα τηλεοπτικά σίριαλ!). Ενώ οι τεχνικοί που εργάζονται σαν υπάλληλοι των ιδιωτικών καναλιών είναι οι πρώτοι που γεύονται τους καρπούς της "Λευκής Βίβλου", τα αποτελέσματα των διαδοχικών "εντάξεων" της χώρας στην ΕΟΚ, στην ΕΕ, στην ΟΝΕ.

Στο Θέατρο Μακεδονικών Σπουδών χωρούσε ολόκληρος ο ελληνικός κινηματογράφος: Σκηνοθέτες, ηθοποιοί, τεχνικοί, σπουδαστές των σχολών, εραστές της τέχνης από τις κινηματογραφικές λέσχες. Τα όποια "παρατράγουδα" εκείνης της εποχής δεν μπορούν να συγκριθούν με το απόλυτο παρατράγουδο του αποκλεισμού όλου αυτού του κόσμου από το "Ολύμπιον" - club του "νέου" φεστιβάλ. Με την ενοικίαση ιδιωτικής αστυνομίας, που σε πληθωρικό βαθμό "εποπτεύει" την αίθουσα - θέλοντας να προστατέψει ποιους από ποιον; Με το γιγαντισμό. Εναν γιγαντισμό αντιστρόφως ανάλογο προς το μέγεθος της "επίσημης" αίθουσας, που επιθυμεί να κρατήσει τον κόσμο στην "περιφέρεια" της διοργάνωσης. Με την υποβάθμιση του ελληνικού κινηματογράφου στο φεστιβάλ, την καθιέρωσή του ως κέντρου εμπορικού μάρκετινγκ, τη μετατροπή του σε κοσμικό, τηλεοπτικό γεγονός. Οποιος, όμως, επιθυμεί να φορέσει φράκο για να νιώσει παράγων του Χόλιγουντ ή των Καννών, γιατί δεν το κάνει από μόνος του; Και γιατί μεταμφιέζεται έως τη στιγμή που ο ίδιος θα επιβάλει μια υποχρεωτική ενδυματολογική ρύθμιση, ώστε να φορέσει και αυτός το κοστούμι που επιθυμεί;

Αγης ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ