Το τελευταίο διάστημα έχει αναζωπυρωθεί η ανυπόστατη, κατευθυνόμενη από τους εφοπλιστές και το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας,επιχειρηματολογία, που αποδίδει τη συντριπτική πλειοψηφία των ναυτικών ατυχημάτων στον "ανθρώπινο παράγοντα", ταυτίζοντάς τον, αποκλειστικά, με τα πληρώματα των πλοίων, βγάζοντας "λάδι" την εφοπλιστική ασυδοσία και αποκρύπτοντας όλους τους άλλους παράγοντες (εντατικοποίηση της δουλιάς, παρήλικα και υποβαθμισμένα πλοία και άλλα), που επιδρούν καθοριστικά στην πρόκληση ενός ναυτικού ατυχήματος. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι θέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Οπως καταγγέλλουν πολλοί ναυτεργάτες, η μονόπλευρη εξωπραγματική αυτή θεώρηση, περί αποκλειστικής ευθύνης των πληρωμάτων, αναπαράγεται τόσο στα σεμινάρια "για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος", που οργανώνει η HELMEPA,όσο και στα μαθήματα που οργανώνονται, για επαγγελματίες ναυτεργάτες στις σχολές "σωστικών" του Ασπροπύργου και του Σκαραμαγκά.Ο μύθος που φορτώνει την ευθύνη των ναυτικών ατυχημάτων στα πληρώματα των πλοίων καταρρίπτεται, τόσο από την άμεση ναυτική εμπειρία, όσο και από τα επίσημα στοιχεία. Στην κατεύθυνση αυτή θα παρατεθούν στοιχεία για δύο βασικά ζητήματα: Για το ρόλο της ηλικίας των πλοίων και το ρόλο των σημαιών ευκαιρίας, όπου προσφεύγει το εφοπλιστικό κεφάλαιο για να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή ασυδοσία στη δράση του. Ως τέτοιες σημαίες καταγράφονται αυτές των Παναμά, Λιβερίας, Κύπρου, Μάλτας, Αγίου Βικεντίου, Ονδούρας, Μπαχαμών και άλλες.

1) Εξετάζοντας δειγματοληπτικά τα στοιχεία που παραθέτει το ναυτιλιακό περιοδικό "Ναυτικά Χρονικά" που παρουσιάζει τις ετήσιες ανασκοπήσεις, μπορούμε να διαπιστώσουμε τα εξής: Επί του συνόλου των 72 ελληνόκτητων πλοίων που χαρακτηρίζονται ως ολικές απώλειες κατά τα έτη 1991, 1992, 1993, 1994, τα 52 πλοία ήταν ηλικίας άνω των 20 ετών, τα 17 μεταξύ 15 και 19 ετών και τα 3 ήταν μεταξύ 10 και 14 ετών. Δεν καταγράφεται καμία ολική απώλεια σε πλοία μέχρι 9 ετών.

Σύμφωνα με έκθεση του Ινστιτούτου Ασφαλιστών του Λονδίνου (ILU), επί 31 απωλειών επιβατηγών πλοίων που σημειώθηκαν κατά την περίοδο 1991 - 1995 τα 24 είχαν ηλικία μεγαλύτερη των 20 ετών. Οπως αναφέρεται στα ίδια στοιχεία, επί του συνόλου των 95 πλοίων που απωλέσθηκαν το 1995, το 80% είχαν ηλικία άνω των 15 ετών. Ενα ποσοστό 15% ήταν πλοία ηλικίας 10 - 14 ετών και μόλις το 5% ήταν πλοία μικρής ηλικίας (κάτω των 10 ετών).

Το συμπέρασμα είναι προφανές. Η ηλικία των πλοίων είναι βασικός παράγοντας που επιδρά καθημερινά στην πρόκληση του ναυτικού ατυχήματος και η υποτίμηση - άρνηση αυτής της πραγματικότητας είναι στοιχείο που δημιουργεί πρόσθετους κινδύνους σε βάρος της ασφάλειας και της ζωής των ναυτεργατών και των επιβατών.

2) Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η μεγάλη πλειοψηφία των υποβαθμισμένων (Sub - Standard) πλοίων ανήκει στις σημαίες ευκαιρίας, που χαρακτηρίζονται από την άκρατη εφοπλιστική ασυδοσία. Οπως διαπιστώνεται από τον πίνακα Ι, τα πλοία με σημαίες ευκαιρίας κατέχουν μεγάλο ποσοστό στις παγκόσμιες απώλειες.

Το 1992 χάθηκαν περίπου 115 εμπορικά πλοία, εκ των οποίων τα 31 έφεραν τη σημαία του Παναμά, τα 7 τη σημαία της Ονδούρας, τα 8 της Νότιας Κορέας. Επί των 72 απολεσθέντων ελληνόκτητων πλοίων κατά τα έτη 1991, 1992, 1993, 1994, σύμφωνα με τα στοιχεία του περιοδικού "Ναυτικά Χρονικά", τα 18 ανήκαν στην κυπριακή σημαία, τα 15 στην ελληνική, τα 15 στη σημαία της Μάλτας, τα 14 στη σημαία του Παναμά, τα 4 του Αγ. Βικεντίου, τα 3 της Ονδούρας, τα 2 στη σημαία Μπαχαμών, το 1 της Λιβερίας.

Χαρακτηριστικά για το ρόλο των σημαιών ευκαιρίας είναι τα στοιχεία που παρατίθενται στον πίνακα ΙΙ και τον πίνακα ΙΙΙ, οι οποίοι αναφέρονται αντίστοιχα, στις 10 χειρότερες σημαίες με βάση τον αριθμό των πλοίων που χάθηκαν και στις 10 χειρότερες σημαίες με βάση την απώλεια της χωρητικότητας.

Ασφαλώς το πρόβλημα των ναυτικών ατυχημάτων έχει περισσότερες πλευρές, που αφορούν τη γενικότερη κατάσταση των πλοίων, τις συνθήκες δουλιάς και διαβίωσης των ναυτεργατών, το επίπεδο της κατάρτισης και της εμπειρίας, το ρόλο των νηογνωμόνων, των επιθεωρήσεων και άλλα.

Το βασικό που διακρίνεται μέσα από την εξέταση των αλληλοεξαρτημένων αυτών παραγόντων είναι η πολιτική που στηρίζει την ασυδοσία των ναυτιλιακών επιχειρήσεων και θυσιάζει ανθρώπινες ζωές, στο βωμό των εφοπλιστικών υπερκερδών. Αυτή τη φιλοεφοπλιστική πολιτική καλούνται, σε μέτωπο με τους άλλους εργαζόμενους, να αντιπαλέψουν οι ναυτεργάτες υπερασπίζοντας αποφασιστικά την ίδια τους τη ζωή.

* Ο Γιώργης Μαρίνος είναι γραμματέας της ΚΟΝ του ΚΚΕ.