Ενα νέο πρότυπο δημοσίου υπαλλήλου επιχειρεί να διαμορφώσει η κυβέρνηση Σημίτη, με τον αντιδραστικό Υπαλληλικό Κώδικα που κατέθεσε στη Βουλή. Πρότυπο του υπάλληλου που, χωρίς καθυστερήσεις και αναστολές, θα εκτελεί "αποτελεσματικά" και "εκών άκων" τις εντολές της. Θέλει το δημόσιο υπάλληλο ευθυνόφοβο γραφειοκράτη, που οχυρωμένος πίσω από τους "νόμους" δε θα σκέφτεται την κοινωνική πραγματικότητα, αλλά την εφαρμογή του "νόμου" και της "τάξης". Να μπορεί δηλαδή χωρίς κανένα δισταγμό, π.χ. να τυλίγει σε μια "κόλλα χαρτί" το μεροκαματιάρη, συνταξιούχο κλπ., με ό,τι αυτό συνεπάγεται ή να του αρνείται τις υπηρεσίες, γιατί δεν έχει να πληρώσει. Ουσιαστικά επιχειρεί να γυρίσει τα πράγματα στην εποχή που ο "πελάτης" αντιμετωπίζονταν ως υποτελής και "πολίτης β κατηγορίας". Από την άλλη, απαιτεί ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στη διεκπεραίωση των υποθέσεων που αφορούν τα "μεγάλα αφεντικά" του συστήματος.

Το πρότυπο αυτό του υπαλλήλου ανταποκρίνεται πλήρως στις νέες προδιαγραφές που έχει θέσει για το ρόλο και την αποστολή της δημόσιας διοίκησης. Επιδιώκει τη συγκρότηση μιας κρατικής μηχανής, που θα είναι πιο ευέλικτη στην εξυπηρέτηση των γενικότερων, αλλά και επιμέρους, συμφερόντων της άρχουσας τάξης και πιο αποφασιστική και εχθρική απέναντι στα λαϊκά στρώματα. Ταυτόχρονα, "αναπροσαρμόζει" την έκταση και το ρόλο της δημόσιας διοίκησης, μέσω του "περιορισμού του κράτους" (ιδιωτικοποιήσεις ΔΕΚΟ, συγχώνευση και κατάργηση υπηρεσιών και μεταφορά τους σε ιδιωτικές εταιρίες κλπ), πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα την κατεδάφιση των κοινωνικών υπηρεσιών και την ενίσχυση του κατασταλτικού χαρακτήρα του (κράτος - χωροφύλακας).

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων η κυβέρνηση χρησιμοποιεί, ως συνήθως, την τακτική του "καρότου και του μαστιγίου" απέναντι στους εργαζόμενους στο Δημόσιο. Από τη μια τους "προσφέρει" λίγες μέρες παραπάνω στις άδειες τους, ευκαιρία για δεύτερη εργασία (!) και υπόσχεση για βαθμολογική - άρα και μισθολογική - εξέλιξη, αν είναι "επιμελείς". Από την άλλη όμως, και αυτή είναι η κυριότερη επιδίωξη του Κώδικα, θέλει να τους ελέγξει και καθυποτάξει μέσα από ένα πλέγμα αντιδραστικών διατάξεων, στις οποίες εξέχουσα θέση κατέχουν οι διατάξεις για τα πειθαρχικά, τη βαθμολογική εξέλιξη και τις υπηρεσιακές μεταβολές (αποσπάσεις, μεταθέσεις, μετατάξεις κλπ). Στην πραγματικότητα ο υπάλληλος αισθάνεται διαρκώς πάνω από το κεφάλι του την απειλή της πειθαρχικής δίωξης, της δυσμενούς μεταχείρισης στις μετακινήσεις, της καθήλωσης στην εξέλιξη, αλλά και την απόλυση, στην οποία μπορεί να φτάσει μέσα από πολλούς δρόμους.

Οι περιπτώσεις που μπορεί να απολυθεί ο υπάλληλος, όπως περιγράφονται μέσα από τον Κώδικα, είναι αρκετές. Ενδεικτικά: Αν δυο φορές ο υπάλληλος γραφτεί σε πίνακες μη προακτέων (!), αν καταργηθεί η θέση που υπηρετεί και μετά από συγχώνευση κλάδων ή υπηρεσιών, αν επιβληθεί πειθαρχική ποινή, στο τέλος της διετούς δοκιμαστικής υπηρεσίας κ.ά. Είναι ολοφάνερο ότι η μονιμότητα, σε συνδυασμό με την καθιέρωση της μερικής απασχόλησης στο Δημόσιο, πλήττεται καίρια.

Ιδιαίτερη σημασία έχει ο προσδιορισμός των πειθαρχικών παραπτωμάτων που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε απόλυση. Σύμφωνα με τον Κώδικα κολάσιμα πειθαρχικά αδικήματα, μεταξύ άλλων, είναι "πράξεις με τις οποίες εκδηλώνεται άρνηση αναγνώρισης του Συντάγματος ή έλλειψη αφοσίωσης στην Πατρίδα και τη Δημοκρατία", "η αμέλεια, καθώς και η ατελής ή μη έγκαιρη εκπλήρωση καθήκοντος", "η παράβαση της υποχρέωσης της εχεμύθειας", "η άσκηση κριτικής των πράξεων της προϊσταμένης αρχής που γίνεται δημοσίως" (!) κλπ. Το γεγονός ότι η διακρίβωση και "ερμηνεία" των παραπτωμάτων ανατίθεται στα ελεγχόμενα πειθαρχικά συμβούλια, εντείνει τις ανησυχίες.

Η κυβέρνηση, μέσω του κώδικα, αναθέτει σε ορισμένους κρίκους - γρανάζια το ρόλο του θεματοφύλακα και εκτελεστή των παραπάνω εντολών της. Πρώτον, στα υπηρεσιακά συμβούλια που είναι διορισμένα και πλήρως ελεγχόμενα και δεύτερον στις ανώτερες βαθμίδες της ιεραρχίας (γενικούς διευθυντές, διευθυντές), οι οποίοι πλέον τίθενται εκτός οποιουδήποτε ελέγχου "από τα κάτω", αφού η θητεία τους είναι ισόβια, εκτός αν δε δείξουν την απαιτούμενη δράση, οπότε διατηρεί το δικαίωμα να τους αντικαθιστά! Στην πραγματικότητα αποκόβει τις ανώτερες βαθμίδες της ιεραρχίας από το υπόλοιπο "σώμα" των υπαλλήλων, για να μπορεί να τις στρέψει εναντίον τους.

Ισχυρό μοχλό πίεσης στον υπάλληλο αποτελούν και οι ρυθμίσεις για τις υπηρεσιακές μεταβολές, με τις οποίες ουσιαστικά καθίσταται όμηρος των κυβερνώντων και των προϊσταμένων του. Οι διατάξεις για μεταθέσεις, αποσπάσεις, μετατάξεις και άλλες μετακινήσεις είναι διάπλατα ανοιχτές στο ρουσφέτι ή στη δίωξη "μη αρεστών" υπαλλήλων.

Παράλληλα, σε καμία περίπτωση δεν κατοχυρώνονται τα πολιτικά δικαιώματα των δημοσίων υπαλλήλων, παρά τους μετέωρους ισχυρισμούς της φιλοκυβερνητικής πλειοψηφίας της ΑΔΕΔΥ. Γιατί "η συμμετοχή των υπαλλήλων στην πολιτική ζωή της χώρας δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις", δηλαδή το άρθρο 29 του Συντάγματος, που απαγορεύει την εκδήλωση υπέρ κομμάτων. Αλλο θέμα ότι έχει αχρηστευτεί...

Η αλήθεια είναι ότι όλες σχεδόν οι βασικές διατάξεις είχαν καθιερωθεί με τον κώδικα του 1951, αλλά είχαν αχρηστευτεί κάτω από τους μακροχρόνιους αγώνες των δημοσίων υπαλλήλων. Το γεγονός ότι επανέρχονται, αντί να γίνει ο εκσυγχρονισμός που πράγματι χρειάζεται, αλλά σε άλλη κατεύθυνση, σημαίνει ότι η κυβέρνηση Σημίτη, όπως έχει αποδείξει από άλλες περιπτώσεις, είναι αποφασισμένη να τις εφαρμόσει - ή να επισείει την απειλή τους, πράγμα που είναι το ίδιο - με οδυνηρές συνέπειες για τους εργαζόμενους στο δημόσιο τομέα. Η οργάνωση της αντίστασης "από τα κάτω", για να μην περάσει ο "νέος" Κώδικας είναι περισσότερο από επιτακτική.

Παναγιώτης ΚΑΚΑΛΗΣ