Το πρόσφατο προσκύνημα, της ΠΕΑΕΑ, στα σύμβολα θυσίας και ηρωισμού του λαού στα χρόνια της κατοχής και του εμφυλίου, επιφύλαξε πολλά ξαφνιάσματα. Απ' τα πιο δυνατά: Η γνωριμία με τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ Γιάννη Σπυθουλάκη, 95 χρόνων σήμερα. Με τους αγωνιστές της ΠΕΑΕΑ Στρατή Δημητρακάκη (Πλατανιά), Μιχ. Σαμαριτάκη (Ηράκλειο), Λευτ. Ηλιάκη (Χανιά), Αντ. Κουκουβάγια (Ρέθυμνο), Μιχ. Μαργαρίτη (Μέλαμπες), Χαρ. Φρατζεσκάκη (Μέλαμπες), με τον Λουλούδη (Βιάννο), τον Ζάχαρη (Ανώγεια).

Πέρα απ' την πατροπαράδοτη κρητική φιλοξενία, με τη γενναιόδωρη προσφορά του αγωνιστή Νίκου Μπιρλιράκη, ήταν γνωριμιά με τα κατορθώματα των ανταρτών του ΕΛΑΣ, του ΔΣΕ, τις μάχες στην Κοξαρέ - χωριό των Μαθιουδάκηδων - στους Ποταμούς του Αμαρίου, τη σφαγή της Βιάννο... Η "γνωριμιά" έγινε στενότερη με το διάβασμα του βιβλίου του καπετάνιου του ΕΛΑΣ Αλέκου Μαθιουδάκη, ("Μουσάτου") που εκδόθηκε τελευταία στο Ρέθυμνο ("Ραδάμανθις").

Το βιβλίο "Στο δρόμο για την Ελευθερία" είναι το τέταρτο του Αλέκου Μαθιουδάκη. Τα προηγούμενα είναι: "Αντιστασιακές Αναμνήσεις", "Αραβάνες του Ψηλορείτη", "Η Γυναίκα στην Αντίσταση".

Μέσα απ' το βιβλίο του καλού μας συντρόφου (με κομματική ηλικία 61 χρόνια) περνάνε οι προσωπικές περιπέτειες (παρανομία, στρατοδικεία, φυλακίσεις, εξορίες, αντάρτικο), και το διόλου ευχάριστο σήμερα, στη Μεγαλόνησο. Η υποχρεωτική μείωση της ελαιοπαραγωγής και κτηνοτροφίας είναι απ' τα σοβαρά τώρα προβλήματα.

Οι παραλίες και τα κρητικά χώματα πουλιούνται στους ξένους, χάνονται οι ιστορικές - πολιτιστικές μνήμες, η τοπολαλιά, το ριζίτικο, η μαντινάδα, η λύρα, το λαούτο. Αυτά που ο Κρητικός χαιρόταν και μαντηνοδογούσε:

"Στο μετερίζι τσ' ανθρωπιάς και τσι τιμής το χρέος/ εκιά θα στέκω να πατώ κι ας είμ' ο τελευταίος...".

Το βιβλίο του Αλέκου Μαθιουδάκη, που αφορά τη νεότερη ιστορία του κρητικού λαού, είναι γραμμένο με πολλή ευαισθησία κι ανθρωπιά. Κάπου λέει:

"...Η ανταρτομάνα πονούσε, έκλαιγε μέσα της κι όταν ακόμα γελούσε. Δεν ήθελε να ξέρει πως η ζωή της θα τέλειωνε εκεί, στην Παναγιά του χωριού Κοξαρέ, στο ξάγναντο ή στο Παλιό Κάστρο του Κορέδου, λημέρι του ΕΛΑΣ, πως θα γινόταν κυπαρίσσι, πικραμυγδαλιά ή δεντρολίβανο...

Ελεγε, εκεί που βρεθήκαμε, απόκληροι πρόσφυγες μέσα στο ίδιο μας το σώμα, στο χώμα και στη φτώχεια μας, ανάθεμα στον πόλεμο. Πόλεμος ήταν αυτό που μας ξερίζωσε. Αυτός ήταν κατάρα...

... Μέσα στο χαροπάλεμά της έπιασε η ανταρτομάνα της Κοξαρέ... αντρειεύτηκε και σε μια ύστερα αναλαμπή, απάντησε στο γιο της στην ερώτηση: Μάνα, ύστερα από 109 χρόνια στη ζωή, τι κατάλαβες Μάνα;

- Ενα ποτήρι γεμάτο νερό, φαρμακερό, παιδί μου...

Και κει πάνω στο "παιδί" έσβησε...".

Η ανταρτομάνα ήταν η Θεονύμφη Μαθιουδάκη, η μάνα του συγγραφέα.

Δημήτρης ΣΕΡΒΟΣ