"Εματαιώθη η χθεσινή παράστασις των "Ορνίθων" του Αριστοφάνους". "Αι περιπέτειαι του Αριστοφάνους". "Η Βεβήλωσις". "Η παράστασις των "Ορνίθων" προκάλεσε τας αποδοκιμασίας". Αυτή ήταν η αρχή... μιας πορείας που στέφθηκε στη συνέχεια και για πολλά χρόνια, όχι μόνο από το ελληνικό κοινό και Τύπο, αλλά και από το διεθνή.Πρόκειται για την παράσταση του "Θεάτρου Τέχνης", που ο ελληνικός Τύπος την υποδέχτηκε, στο Ηρώδειο, με τους παραπάνω τίτλους, το Σεπτέμβρη του '59.

Τι ήταν αυτό που προκάλεσε το μένος; Το καινούριο; Η αλήθεια; Πάντως, έμελλε να της χαρίσει παγκόσμια φήμη, σεβασμό και αναγνώριση. Κάποιοι τη χαρακτήρισαν "επανάσταση στην ερμηνεία των αρχαίων κειμένων, αλλά και στο θέατρό μας γενικότερα..." (Μ. Πλωρίτης, 1959). Και ακολούθησε η επιβράβευση από το διεθνή Τύπο το 1962. "Η Ελλάδα επικεφαλής των βραβείων του Θεάτρου των Εθνών. Το βραβείο για την καλύτερη εθνική συμμετοχή, στην έκτη περίοδο του Θεάτρου των Εθνών απενεμήθη στην Ελλάδα". "Είναι απίστευτο ότι οι ΟΡΝΙΘΕΣ πήραν μόνο δεύτερο βραβείο όταν παρουσιάστηκαν απ' τον Αριστοφάνη το 414 π.Χ. Αν είχαν τον Κουν τότε για σκηνοθέτη, ασφαλώς θα είχαν πάρει ένα καλύτερο βραβείο" (H. Hobson, 1964). H "Πράβδα" έγραψε, το 1965, για τη "μεγάλη τέχνη του σκηνοθέτη που μαζί με τον σκηνογράφο και τον συνθέτη δημιουργούν μια συμφωνία γεμάτη κίνηση, χρώμα και μελωδία".

Την ιστορική αυτή παράσταση αναβιώνει, φέτος, το "Θέατρο Τέχνης - Κ. Κουν",τιμώντας τη μνήμη του ιδρυτή του. Η παράσταση στηρίζεται στη σκηνοθεσία του Καρόλου Κουν,την επιμέλεια της οποίας έχουν αναλάβει ο Γιώργος Λαζάνης και ο Μίμης Κουγιουμτζής.Ο Θύμιος Καρακατσάνης ερμηνεύει το ρόλο του Πεισθέταιρου. Οι "Ορνιθες" ανεβαίνουν με μετάφραση Βασίλη Ρώτα,μουσική Μάνου Χατζιδάκι,σκηνικά - κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη και χορογραφία Ζουζούς Νικολούδη.Η επιμέλεια των σκηνικών είναι του Διονύση Φωτόπουλου,η επιμέλεια της μουσικής του Νίκου Κηπουργού.Τους ρόλους ερμηνεύουν: Θύμιος Καρακατσάνης, Παντελής Παπαδόπουλος, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Γιάννης Δεγαϊτης, Περικλής Καρακωνσταντόγλου, Κωστής Καπελώνης κ.ά. Συμμετέχει ο τενόρος Μάριος Φραγκούλης και ο Δώρος Δημοσθένους.Στα χορευτικά μετέχει η χορευτική ομάδα "Χορικά". Η πρεμιέρα δόθηκε στις 29 Ιούνη, στο Θέατρο Δάσους Θεσσαλονίκης,στα πλαίσια της "Πολιτιστικής Πρωτεύουσας" και θα περιοδεύσει σε όλη την Ελλάδα, ενώ στις 25 και 26 Ιούλη θα παρουσιαστεί στην Επίδαυρο.

"Ο Αριστοφάνης - λέει ο Θύμιος Καρακατσάνης, που έχει χαρακτηριστεί άλλωστε ως ο κατ' εξοχήν αριστοφανικός ηθοποιός - είναι μέσα στα ενδιαφέροντά μου. Από το 1960 κάνω ανελλιπώς Αριστοφάνη. Ιδεολογικά, αυτό το έργο μού δίνει την ευκαιρία να πω τα πράγματα που θέλω. Και εν ολίγοις λέω "φοβού τους λαοπλάνους". Κι ελπίζω να καταλάβει ο ελληνικός λαός ότι είμαστε συνυπεύθυνοι, αφού επιτρέπουμε στους λαοπλάνους να μας παραπλανούν.Κι αυτό γίνεται κατ' επανάληψη".

- Πιστεύετε ότι έχουμε ανάγκη να δραπετεύσουμε σε μια ουτοπική πόλη;

"Οπως βλέπουμε, η ουτοπία που έφτιαξε ο Πεισθέταιρος την έκανε για τον εαυτό του. Μήπως τόσα χρόνια τι μας υπόσχονται; Μια ουτοπική χώρα δεν υπόσχονται, που τελικά δε γίνεται, γιατί κάποιων άλλων τα συμφέροντα το θεωρούν ουτοπικό; Φταίμε κι εμείς που τους πιστεύουμε. Οταν ένας λαός δεν μπορεί να καταλάβει ότι το να προσφέρεις στο κοινωνικό σύνολο σε κάνει πραγματικά άνθρωπο έντιμο, πώς να μην το ξεχνούν αυτοί που έχουν τη δύναμη".

- Οποιαδήποτε απόπειρα να ξεφύγουμε από δυνάστες και δεινά είναι ουτοπία;

"Οχι. Ουτοπία είναι να πιστεύουμε ότι θα φτιαχτεί μια Νεφελοκκοκυγία που θα μας βολέψει. Το να πατάμε στη γη και να λέμε, εδώ, θα φτιάξουμε τα πράγματα, με αγώνες βέβαια, αυτή είναι η πραγματικότητα. Γευόμαστε τους αγώνες των άλλων. Τις κατακτήσεις τις δεχόμαστε, δε δεχόμαστε, όμως, να αγωνιστούμε μαζί τους. Η νομή των κατακτήσεων είναι κοινή, ο αγώνας όχι. Βλέπουμε ότι κόμματα που έχουν τέτοιους αγώνες και έχουν αλλάξει τα πράγματα, δεν απολαμβάνουν της ψήφου του Ελληνα πολίτη. Είναι να απορεί κανείς πώς είναι δυνατόν να είναι τέταρτο κόμμα. Πώς είναι δυνατόν 5 στους 100 Ελληνες να αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα να υπάρξει, ενώ όλοι απολαμβάνουμε τις κατακτήσεις των αιματηρών αγώνων του";

- Ποιος είναι ο Πεισθέταιρος;

"Είναι ένας κοινός λαοπλάνος. Οργανώνει με την ανοχή των πουλιών την πόλη. Και δε νομίζω ότι ο Αριστοφάνης παίζει μόνο με το ότι τα πουλιά είναι ελεύθερα, αλλά και ότι είναι ευκολόπιστα. Μας ταυτίζει με τα όρνια. Και πείθει τα πουλιά να φτιάξουν μια πόλη που θα κάνουν ό,τι θέλουν. "Ο λαός στην εξουσία", όπως λένε. Τα πουλιά στην εξουσία. Και μετά αρχίζει και τα σουβλίζει και λέει ότι τα πουλιά αντιστάθηκαν στην εξουσία και καταδικάστηκαν. Δε θυμίζει φασισμό αυτό; Σε όλη τη σύγχρονη ιστορία του τόπου μας, δεν το βλέπουμε συχνά";

- Απογοητευτικό ωστόσο...

"Η απογοήτευση δε φέρνει πάντα το σωστό, γιατί καμιά φορά παίρνουν οι λαοπλάνοι αυτή την απογοήτευση και την αλλάζουν εις βάρος πάλι των απογοητευμένων".

- Επομένως, για να φτιαχτεί κάτι προς όφελος του λαού, τι πρέπει να γίνει;

"Πρέπει ο λαός να σέβεται την ψήφο του. Το ύψιστο αγαθό της δημοκρατίας".

Και συμπληρώνει ο Θύμιος Καρακατσάνης: "Σ' αυτή την παράσταση είναι ο Κουν,είναι ο Χατζιδάκις,είναι ο Τσαρούχης,είναι ο μέγας Βασίλης Ρώτας,η Ζουζού Νικολούδη και με τη βοήθεια του Λαζάνη,που υπήρξε δάσκαλός μου και αγαπημένος μου, καταφέρνουμε να φτιάξουμε μια παράσταση, όπως την έκανε ο Κουν. Εχω πάρει τη σκυτάλη από τον αείμνηστο Δημήτρη Χατζημάρκο,που υπεραγαπούσα. Το κοστούμι, που πάνω του έχει ένα Χ, με πολλή συγκίνηση το φόρεσα".

"Εχει πολύ μεγάλη σημασία για μας - συμπληρώνει ο Γιώργος Λαζάνης - να τιμήσουμε τον Κουν, μ' αυτήν την παράσταση που είναι ένας από τους μεγαλύτερους σταθμούς της θεατρικής του προσφοράς στο ελληνικό θέατρο. Σ' αυτή την παράσταση υπάρχει η μουσική, που από μόνη της δίνει και ρυθμό και ζωή και υπάρχει η Ζουζού Νικολούδη, που το κάνει με τόση αγάπη και με τόση λεπτομέρεια. Μόλις δεις τα κοστούμια του Τσαρούχη, αυτή τη φωλιά που σχεδόν πετάει και τα κοστούμια που είναι σαν όλα τα χρώματα των πουλιών. Εκείνο που έχει να κάνει κανείς είναι να μεταφυτέψει τη φλόγα και τη δύναμη. Αλλά κι αυτό συνυπάρχει, γιατί τα παιδιά έχουν ακούσει τόσα πολλά γι' αυτή την παράσταση. Μας έλειπε ο Πεισθέταιρος. Ο Θύμιος ήταν ο καταλληλότερος, γιατί είχε παίξει στην παράσταση του '62, που έπαιζε τον Ευελπίδη και ήταν έκτακτος".

- Τι ήταν αυτό που προκάλεσε;

"Νομίζω ότι για πρώτη φορά είδαν τον λαϊκό Αριστοφάνη, που σατιρίζει τους πάντες και τα πάντα. Δεν άφηνε τίποτε. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία άρχιζε να παρακμάζει. Είχε κάποιους κανόνες και κάποιους νόμους που μένανε ακίνητοι, ενώ ο κόσμος προχωρούσε. Ο Αριστοφάνης τα χτυπάει όλα αυτά. Και φτάνει να σατιρίσει τους εξουσιαστές που δεν ήταν πια δημοκράτες. Δύο Αθηναίους που σιχαίνονται την πόλη τους, πηγαίνουν να κάνουν μια καινούρια πολιτεία και την κάνουν ακόμη χειρότερη. Είναι χαρακτηριστικό ότι έγιναν έξαλλοι στην πρώτη παράσταση γιατί ο παπάς έψαλε βυζαντινά. Δεν κατάλαβαν ότι όλη η ιστορία της ανθρωπότητας περνάει μέσα από αυτό το έργο. Ο Κουν φανέρωσε τον Αριστοφάνη, αναβίωσε τη λαϊκότητά του και ο στίχος του Ρώτα ήταν και είναι ακόμα επαναστατικός, λέει καθαρά τα πράγματα, δεν τα περνάει καθωσπρεπικά".

- Η αλήθεια πονάει, προκαλεί;

"Ναι, βέβαια. Ενόχλησε η λαϊκότητα, τα πράγματα που λέγονταν με το όνομά τους. Οι θρησκόληπτοι ξεκίνησαν το αίσχος".

"Μας θυμίζει τα νιάτα μας αυτή η παράσταση - συμπληρώνει ο Γ. Λαζάνης. Εκεί κατάλαβα πώς λειτουργεί το θεατρικό κύκλωμα. Το Θέατρο Τέχνης έμπαινε για πρώτη φορά στο Ηρώδειο. Αναδημοσιεύανε κριτικές και το είχαν κάνει σίριαλ. Μπορείς να πεις δε μας άρεσε η παράσταση. Ολα αυτά, όμως, εξωραϊζονται μέσα στο χρόνο κι εγώ τα θυμάμαι με αγάπη ακόμη και γι' αυτούς που το χτυπούσαν. Υπάρχουν χιλιάδες αναμνήσεις. Θυμάμαι που το παίξαμε στη Ρωσία. Τη μια μέρα παίξαμε τους Ορνιθες και ήταν ενθουσιασμένοι, μας χειροκροτούσαν για πολλά λεπτά. Την άλλη μέρα παίξαμε τους Πέρσες και άρχισαν να χειροκροτούν και να φωνάζουν και δεν καταλαβαίναμε γιατί. Ερχεται ο μεταφραστής και μας λέει ζητούν να βγάλετε τις μάσκες. Τις βγάζουμε και ακούμε ένα έντονο χειροκρότημα, γιατί αντελήφθησαν ότι είμαστε τα χθεσινά πουλιά που έκαναν τους γέρους".

Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ