Μια νέα περίοδος στις ισραηλινο-παλαιστινιακές συνομιλίες εκτιμά ότι αρχίζει το Κόμμα του Παλαιστινιακού Λαού. Και αυτό γιατί με δεδομένη την πίεση του χρόνου, αλλά και το γεγονός ότι μόνο τα σοβαρά ζητήματα έχουν μείνει, πια, στο τραπέζι των συνομιλιών, αναγκάζοντας, κατά συνέπεια, τις διαπραγματευτικές ομάδες να εντείνουν τους ρυθμούς τους και να «ανοίξουν τα χαρτιά τους», χωρίς περαιτέρω κωλυσιεργίες. Η πρόσφατη ισραηλινή αποχώρηση από το Νότιο Λίβανο αποδεικνύει ότι η λαϊκή αντίσταση μπορεί να φέρει θετικά αποτελέσματα και αποτελεί παράδειγμα για τον παλαιστινιακό λαό τονίζουν, στη συνέντευξη που παραχώρησαν στο «Ρ», ο Χαν Αμίρεχ, Β' Γραμματέας του Κόμματος του Παλαιστινιακού Λαού, και ο Τάμερ Εσσάουι, υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Κόμματος.

-«Ρ»: Πολλοί διέγνωσαν την έναρξη μιας αισιόδοξης περιόδου για τη Μέση Ανατολή μετά την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από το Νότιο Λίβανο, την οποία χαρακτήρισαν έναρξη μιας πιο γρήγορης πορείας προς την ειρήνη. Ποια είναι η άποψη του κόμματός σας;

- Χαν Αμίρεχ: Εμείς θεωρούμε ότι το Ισραήλ υποχρεώθηκε να αποχωρήσει από το Νότιο Λίβανο χάρη στη συνεπή δράση της εθνικής αντίστασης της χώρας. Αυτό αποδεικνύει ότι το Ισραήλ δεν έχει την τελευταία λέξη στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, αφού πάντα υποστήριζε ότι δεν πρόκειται ποτέ να εγκαταλείψει τη ζώνη κατοχής του Νοτίου Λιβάνου. Η εξέλιξη αυτή είναι, για τους Παλαιστινίους, ένα πολύ καλό παράδειγμα προκειμένου να πετύχουμε και εμείς την ολοκληρωτική αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Λωρίδα της Γάζας και τη Δυτική Οχθη.

-«Ρ»: Πώς βλέπετε να προχωρούν οι ειρηνευτικές συνομιλίες ανάμεσα σε Παλαιστινίους και Ισραηλινούς, με δεδομένο το χρονοδιάγραμμα της 13ης Σεπτεμβρίου για επίτευξη οριστικής συμφωνίας;

-Χαν Αμίρεχ: Κατά τη γνώμη μας είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί οριστική ειρηνευτική συμφωνία μέχρι αυτήν την ημερομηνία, εξαιτίας της στάσης που τηρεί η ισραηλινή κυβέρνηση. Η ισραηλινή στάση είναι σκληρή και αμετακίνητη. Θέλουν ένα μικρό, αδύναμο, πιθανώς και με περιορισμένες δυνατότητες, παλαιστινιακό κράτος, θέλουν η Ιερουσαλήμ να παραμείνει ολόκληρη υπό ισραηλινή κυριαρχία, αρνούνται την επιστροφή των προσφύγων, την απελευθέρωση των κρατουμένων, επιμένουν στη διατήρηση των εποικισμών, γεγονός που στερεί από ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος τη δυνατότητα να έχει συνεχόμενη και αδιάσπαστη εδαφική έκταση. Αυτές είναι οι θέσεις που η ισραηλινή κυβέρνηση επαναλαμβάνει σταθερά όλο αυτό το χρονικό διάστημα.

Αυτές, όμως, οι θέσεις δεν μπορούν να συνθέσουν ούτε ένα μίνιμουμ ειρηνευτικής συμφωνίας. Οι Παλαιστίνιοι δεν πρόκειται να συμφωνήσουν χωρίς να λύσουν ικανοποιητικά το θέμα της Ιερουσαλήμ, των κρατουμένων, των προσφύγων, των εποικισμών.

Υπό τις υπάρχουσες συνθήκες θεωρούμε αδύνατο να έχει επιτευχθεί ολοκληρωτική ικανοποιητική ειρηνευτική συμφωνία μέχρι την εκπνοή του χρονοδιαγράμματος την 13η Σεπτεμβρίου. Κατά τη γνώμη μας, οι ισραηλινο-παλαιστινιακές συνομιλίες θα διαρκέσουν για πολύ ακόμη καιρό και όσο περνούν οι μήνες θα είναι ολοένα και εντατικότερες και σκληρότερες, μέχρις ότου η ισραηλινή ηγεσία αποδεχτεί το παράλογο των θέσεών της. Ως πιο πιθανή εξέλιξη, για την 13η Σεπτεμβρίου, εκτιμούμε την επίτευξη άλλης μιας «ενδιάμεσης» συμφωνίας, όπως συνηθίζουμε να λέμε, η οποία θα αποτελεί την εισαγωγή σε άλλον έναν νέο κύκλο διαπραγματεύσεων.

-«Ρ»: Οι δυσκολίες αυτές, η ισραηλινή απροθυμία να μετακινηθεί από τις θέσεις της έχουν, ήδη, οδηγήσει σε διαρκείς χρονικές παρατάσεις για την επίτευξη συμφωνίας. Είναι αναμενόμενο και εμφανές ότι ο παλαιστινιακός λαός αρχίζει να χάνει την υπομονή του, γεγονός που, επανειλημμένως, έχει επισημάνει και η Παλαιστινιακή Αρχή. Ποια η αντίδραση του παλαιστινιακού λαού σε περίπτωση που, όντως, υπάρξει μόνο «ενδιάμεση» συμφωνία τον Σεπτέμβρη;

-Χαν Αμίρεχ: Είναι δύσκολο να μπορέσει κανείς να προβλέψει τις λαϊκές αντιδράσεις. Ο παλαιστινιακός λαός περιμένει πάρα πολύ καιρό για την ολοκλήρωση αυτής της ειρηνευτικής διαδικασίας. Εχει παλέψει πάρα πολύ, έχει υποφέρει επί χρόνια, υποφέρει ακόμη και σήμερα, έχει γίνει πρόσφυγας και έχει θυσιάσει τα παιδιά του για την ικανοποίηση των δίκαιων αιτημάτων του.

Παρ' όλα αυτά, δε νομίζω ότι μια αποτυχία επίτευξης οριστικής συμφωνίας, τον Σεπτέμβρη, θα οδηγήσει σε έκρηξη οργής. Την ίδια στιγμή, όμως, η 13η Σεπτέμβρη δεν παύει να είναι και να λειτουργεί συμβολικά, και για τους δύο λαούς, ως ένα συγκεκριμένο όριο, μετά το οποίο θα πρέπει οι διαπραγματεύσεις να αποκτήσουν πολύ πιο εντατικό ρυθμό, να αποδειχθούν πολύ πιο αποτελεσματικές.

Μόλις, πριν από λίγες ημέρες στις 15 Μάη, με αφορμή την επέτειο της ημέρας της Καταστροφής, της ημέρας ίδρυσης του ισραηλινού κράτους, ο παλαιστινιακός λαός, για άλλη μια φορά, μέσα από μεγάλες διαδηλώσεις εξέφρασε την αποφασιστικότητά του για δίκαιη ολοκλήρωση της ειρηνευτικής διαδικασίας και αιχμή του δόρατος, αυτή τη φορά, την απελευθέρωση των Παλαιστινίων κρατουμένων. Σημειώθηκαν επεισόδια, υπάρχουν νεκροί και εκατοντάδες τραυματίες. Σαφώς μια τέτοια κατάσταση θα μπορούσε, ανά πάσα στιγμή, να επαναληφθεί. Απλώς, νομίζω ότι δεν πρόκειται να λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις, δηλαδή δε νομίζω ότι θα γίνει μια συνολική έκρηξη, εντούτοις, δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι τέτοια επεισόδια και τέτοιες καταστάσεις είναι, εν δυνάμει, καθημερινό φαινόμενο μέχρις ότου ολοκληρωθεί η ειρηνευτική διαδικασία.

Οι συνθήκες επιβάλλουν νέα μέθοδο διαπραγμάτευσης και ενεργότερο ρόλο και άλλων δυνάμεων πλην των ΗΠΑ

-«Ρ»: Ποια η γνώμη σας για τον τρόπο με τον οποίο η Παλαιστινιακή Αρχή χειρίζεται τα κρίσιμα θέματα των διαπραγματεύσεων με το Ισραήλ;

-Χαν Αμίρεχ: Νομίζουμε ότι η μέθοδος διαπραγμάτευσης που έχει επιλέξει και ακολουθεί, μέχρι σήμερα, η Παλαιστινιακή Αρχή δε θα είναι αυτή που τελικά θα σφραγίσει αυτούς τους κύκλους συνομιλιών και κυρίως τις τελευταίες συνομιλίες για το οριστικό καθεστώς.

Αυτό που θέλω να πω είναι ότι μέχρι σήμερα, σε όλες τις συνομιλίες που έλαβαν χώρα, υπήρχε πάντα η πολυτέλεια για τους διαπραγματευτές και των δύο πλευρών, όχι μόνο τους Παλαιστινίους, να «αφήνουν για τις τελικές διαπραγματεύσεις» κάθε ζήτημα ιδιαίτερα σοβαρό, κάθε ζήτημα που προκαλούσε έντονες διαφωνίες και όξυνση των πνευμάτων, όπως π.χ. είναι το θέμα των προσφύγων ή το θέμα της Ιερουσαλήμ. Τώρα, πλέον, δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, γιατί είμαστε, ήδη, στις τελικές διαπραγματεύσεις, είμαστε, ήδη, σε εκείνο το στάδιο των συνομιλιών που πρέπει να λυθούν όλα εκείνα τα κρίσιμα ζητήματα που δεν καταφέραμε να λύσουμε όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν να ακολουθηθεί, και στην τωρινή περίπτωση, η μέθοδος της προσέγγισης «βήμα - βήμα». Δεν τίθεται πια ερώτημα για το τι προσπαθούμε, αλλά για το πώς θα εφαρμοστεί αυτό που προσπαθούμε και η αλήθεια είναι ότι είναι μια ιδιαίτερα κρίσιμη φάση για τις ειρηνευτικές συνομιλίες.

Με δεδομένες τις υπάρχουσες συνθήκες, θα μπορούσα να πω ότι, ίσως, τελικά η συριακή μέθοδος διαπραγμάτευσης είναι πολύ καλύτερη. Η Δαμασκός έχει θέσει ως προϋπόθεση την ισραηλινή αποχώρηση από τα υψώματα του Γκολάν για την οποιαδήποτε περαιτέρω συζήτηση, δεν τη θέτει ως θέμα στο τραπέζι των συνομιλιών, ούτε, φυσικά, αναζητά εκ των υστέρων τρόπους εφαρμογής μιας τέτοιας κίνησης. Νομίζω ότι αυτή η μέθοδος διαπραγμάτευσης θα έπρεπε να έχει ακολουθηθεί και από την Παλαιστινιακή Αρχή. Να έχει τεθεί ως προϋπόθεση, να μην έχει καν τεθεί ως θέμα διαπραγμάτευσης, η αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από όλα τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Τώρα, όμως, εμείς διαπραγματευόμαστε και τα εδάφη από τα οποία θα αποχωρήσει, τελικά, ο ισραηλινός στρατός και τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστεί η όποια τέτοια απόφαση.

-«Ρ»: Μέχρι σήμερα, σε όλα αυτά τα χρόνια της ειρηνευτικής διαδικασίας, τον σημαντικότερο διαμεσολαβητικό ρόλο έχουν διαδραματίσει οι ΗΠΑ. Πιστεύετε ότι μια άλλη εξίσου έντονη διαμεσολαβητική παρουσία θα μπορούσε να έχει προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στην πορεία των ειρηνευτικών συνομιλιών μέχρι σήμερα;

-Τάμερ Εσσάουι: Αν θέλουμε να είμαστε πραγματικά ειλικρινείς, η όλη αυτή ειρηνευτική διαδικασία ανάμεσα στο Ισραήλ και στους Παλαιστινίους δεν άρχισε από τους δύο άμεσα ενδιαφερόμενους. Επί της ουσίας, άρχισε ανάμεσα στις δύο, τότε, μεγάλες δυνάμεις, τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ενωση. Μετά από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, αυτό το ένα μέρος της ισορροπίας στις διαπραγματεύσεις έπαψε να υπάρχει. Σαφώς και δεν πιστεύουμε ότι είναι ωφέλιμο για τους Παλαιστινίους να εξαρτώνται από έναν και μοναδικό διαμεσολαβητή, δηλαδή τις ΗΠΑ αυτή τη στιγμή.

Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, η Παλαιστινιακή Αρχή εδώ και καιρό επιμένει στο να αναλάβει ενεργότερο διαμεσολαβητικό ρόλο και η Ευρωπαϊκή Ενωση. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το γεγονός της διαρκούς παρουσίας μόνο των ΗΠΑ ως διαμεσολαβητικής δύναμης επηρεάζει την ισορροπία των διαπραγματεύσεων, υπέρ του Ισραήλ και σε βάρος των Παλαιστινίων. Χρειαζόμαστε, χωρίς καμία αμφιβολία, μια άλλη δύναμη να εξισορροπήσει την κατάσταση γι' αυτό και προσπαθούμε να πετύχουμε μια ενεργότερη διαμεσολάβηση εκ μέρους της ΕΕ.

Ανάγκη ο επαναπροσδιορισμός εθνικών και κοινωνικών στόχων από την Παλαιστινιακή Αρχή

-«Ρ»: Είναι ξεκάθαρο ότι η συνέχιση των ειρηνευτικών συνομιλιών και η καθυστέρηση επίτευξης τελικής συμφωνίας είναι η αιτία σοβαρών οικονομικών προβλημάτων στα αυτόνομα παλαιστινιακά εδάφη. Εντούτοις, τον τελευταίο καιρό, ολοένα και συχνότερα έρχονται στο φως της δημοσιότητας πληροφορίες και καταγγελίες ανθρωπιστικών οργανώσεων για τον τρόπο διακυβέρνησης που ασκεί η ίδια η Παλαιστινιακή Αρχή στο λαό της. Ποια είναι η γνώμη σας;

-Χαν Αμίρεχ: Δε θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Παλαιστινιακή Αρχή κυβερνά με έναν τρόπο που μοιάζει με αυτό που ονομάζουμε «δημοκρατία δυτικού τύπου». Αυτό είναι ξεκάθαρο. Την ίδια στιγμή, δεν πρέπει να ξεχνά κανείς ότι οι ίδιες οι συμφωνίες, που έχουν επιτευχθεί με το Ισραήλ, επιβάλλουν ιδιαίτερα σκληρούς όρους για την Παλαιστινιακή Αρχή και τον παλαιστινιακό λαό. Τέλος, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε τη σοβαρότατη έλλειψη εμπειρίας, η οποία χαρακτηρίζει την Παλαιστινιακή Αρχή. Οι Παλαιστίνιοι δεν είχαμε καμία εμπειρία ανάλογης διακυβέρνησης. Ισως αυτοί οι δύο λόγοι, η έλλειψη εμπειρίας και οι όροι που τίθενται μέσα στις συμφωνίες, να είναι οι βασικές αιτίες που προκαλούν φαινόμενα σαν αυτά που βγαίνουν στη δημοσιότητα τελευταία.

Κατά τη γνώμη μας, η Παλαιστινιακή Αρχή προσπαθεί να βρει το δικό της μοντέλο διακυβέρνησης, μέσα από, η αλήθεια είναι, αρκετές λανθασμένες ενέργειες και κινήσεις. Ο παλαιστινιακός λαός φαίνεται ότι κάνει υπομονή, γνωρίζοντας την επίδραση, μέχρι στιγμής αρνητική, που έχουν τα εθνικά καθήκοντα και οι στόχοι της Παλαιστινιακής Αρχής, στα κοινωνικά της καθήκοντα. Μέχρι σήμερα, υπάρχουν ακόμα κατειλημμένα παλαιστινιακά εδάφη, υπάρχουν πολλά εδάφη που βρίσκονται υπό τον κοινό έλεγχο με το Ισραήλ, υπάρχουν πολλά σημαντικά εθνικά ζητήματα που η Παλαιστινιακή Αρχή οφείλει να αντιμετωπίσει και να λύσει. Υπό αυτές τις πολύ δύσκολες συνθήκες, η Παλαιστινιακή Αρχή μοιάζει να δίνει πολύ περισσότερη σημασία σε αυτά τα εθνικά ζητήματα παρά στα κοινωνικά προβλήματα των αυτονόμων.

Αυτήν τη νοοτροπία, αξίζει να πούμε ότι έχει και η πλειοψηφία του παλαιστινιακού λαού, ακόμη, καθώς δεν έχει λυθεί οριστικά το μείζον εθνικό μας θέμα. Χαρακτηριστικότερο, ίσως, παράδειγμα είναι η πολυήμερη απεργία των καθηγητών, η οποία είχε οικονομικά και θεσμικά αιτήματα, αλλά σταμάτησε, χωρίς αυτά να ικανοποιηθούν, στα μέσα Μάη με αφορμή την επέτειο της ημέρας της Καταστροφής (Αλ Νάκμπα) καθώς θεωρήθηκε πολύ σημαντικότερη η συμμετοχή στις εκδηλώσεις γι' αυτήν την επέτειο.

Κατά τη γνώμη μας, η Παλαιστινιακή Αρχή πρέπει να δώσει μεγαλύτερο βάρος στην κατανόηση ότι η ανεξαρτησία του παλαιστινιακού λαού δεν μπορεί παρά να έχει δημοκρατική προοπτική. Συνήθως, οι λαοί ολοκληρώνουν πρώτα τον απελευθερωτικό τους αγώνα και στη συνέχεια επιλέγουν το σύστημα διακυβέρνησης που επιθυμούν. Με τον παλαιστινιακό λαό, τα πράγματα είναι, ήδη, λίγο διαφορετικά. Η δημοκρατία θα πρέπει να οδεύσει παράλληλα με την απόκτηση της ανεξαρτησίας. Η Παλαιστινιακή Αρχή θα πρέπει να εμπνεύσει με δημοκρατικές αρχές το λαό, για να συνεχίσει και να επιτύχει στον αγώνα του για ανεξαρτησία.

-Τάμερ Εσσάουι: Νομίζω ότι έχει έρθει πλέον ο καιρός η Παλαιστινιακή Αρχή να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητές της σε σχέση με τον παλαιστινιακό λαό. Εχει, πλέον, μπροστά της δύο, εξίσου, σημαντικούς στόχους: το εθνικό και το κοινωνικό ζήτημα και θα πρέπει να επιδείξει ισότιμη προσοχή και ενδιαφέρον, χωρίς, πια, να υπερτιμά το ένα και να υποτιμά το άλλο.

-«Ρ»: Πολυσυζητημένος είναι ο ρόλος και η δράση της «Χαμάς» τόσο μέσα στους κόλπους της παλαιστινιακής κοινωνίας όσο και απέναντι στο Ισραήλ, το οποίο επανειλημμένως έχει «παγώσει» την ειρηνευτική διαδικασία μετά από κάποια επίθεση της οργάνωσης. Ποια είναι η γνώμη του κόμματός σας για τη δράση της οργάνωσης, αλλά και πόσο μεγάλη είναι, τελικά, η επίδρασή της στην παλαιστινιακή κοινωνία;

-Τάμερ Εσσάουι: Η «Χαμάς» ξεκίνησε ως ένα καθαρά πολιτικό κίνημα και παραμένει έτσι, αντίθετα με τη γενική εντύπωση που επικρατεί ότι πρόκειται για θρησκευτικό κίνημα. Δεν είναι θρησκευτικοί ηγέτες αλλά πολιτικοί. Αποτελούν μια επέκταση του κινήματος των Μουσουλμάνων Αδελφών, που με διάφορους τρόπους έχουν αναπτύξει δράση, κατά διαστήματα ιδιαίτερα έντονη, σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής. Αυτό το λέω για να καταστήσω σαφές ότι όλοι οι Μουσουλμάνοι Παλαιστίνιοι των αυτονόμων εδαφών μπορεί να είναι θρησκευόμενοι και μάλιστα ιδιαίτερα πιστοί αλλά δεν είναι, απαραίτητα, μέλη και της «Χαμάς», ούτε καν συμπαθούντες προς αυτήν πολλές φορές.

Η «Χαμάς» ουδέποτε επηρέασε ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 10% - 15% του παλαιστινιακού λαού. Σε τέτοια επίπεδα κινείται γενικά στον αραβικό κόσμο και η επίδραση των Μουσουλμάνων Αδελφών. Αρχικά, πολλοί θρησκευόμενοι άνθρωποι πίστεψαν ότι πρόκειται για ένα θρησκευτικό κίνημα και συντάχθηκαν με αυτό, αλλά αυτή η ψευδαίσθηση γρήγορα κατέρρευσε και αποσαφηνίστηκε η θέση τους.

Η «Χαμάς» ξεκίνησε τη δράση της ενάντια στο Ισραήλ με το δικό της ξεχωριστό πρόγραμμα θέσεων και μάλιστα ένα πρόγραμμα θέσεων το οποίο ήταν, σε ορισμένα σημεία, αντίθετο με τις θέσεις του εθνικού απελευθερωτικού κινήματος των Παλαιστινίων, που εκφράστηκε μέσα από τις οργανώσεις που συσπειρώθηκαν στο Εθνικό Συμβούλιο της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Μάλιστα, ήταν ξεκάθαρα ένας αγώνας κατάκτησης εξουσίας εντός των κόλπων της παλαιστινιακής κοινωνίας, και σε αυτό ακριβώς το σημείο βρίσκεται και η αρχή της τριβής και των μετέπειτα διαφωνιών, προβλημάτων και ρήξεων τόσο με την ΟΑΠ όσο και με το εθνικό κίνημα απελευθέρωσης γενικότερα και με την Παλαιστινιακή Αρχή σήμερα.

Εμείς, ως κόμμα, ουδέποτε υποστηρίξαμε τις ενέργειες και τις επιθέσεις της, γιατί διαφωνούμε κατηγορηματικά με την τακτική των πληγμάτων πολιτών, μη στρατιωτικών στόχων, αθώων, για μας, ανθρώπων. Επίσης, δεν μπορούμε να κρύψουμε την απορία μας και τις αμφιβολίες μας για το ποιος μπορεί να είναι ο στόχος τέτοιων χτυπημάτων σε μια περίοδο που υπάρχει Παλαιστινιακή Αρχή και βρίσκεται σε εξέλιξη η ειρηνευτική διαδικασία.

Οι απορίες μας αυτές και η επιφυλακτική μας στάση βασίζεται, επίσης, στο γεγονός ότι η «Χαμάς», όταν άρχισε τη δράση της πριν την «Ιντιφάντα», ήταν η μόνη πολιτική οργάνωση που είχε νόμιμη άδεια λειτουργίας υπό τις ισραηλινές δυνάμεις κατοχής. Ο ισραηλινός στρατός στράφηκε εναντίον της μόνο όταν η «Χαμάς» στράφηκε, επίσης, εναντίον του, περίπου στα μέσα της «Ιντιφάντα», το 1989 -'90. Εκείνη την περίοδο μεταφέρθηκαν και από τη Γάζα, όπου δρούσαν ελεύθερα, στη Δυτική Οχθη.