Το Γενάρη του 1853 το περιοδικό «Νέα Πανδώρα» δημοσιεύει ένα κείμενο με τίτλο «Καθολικόν Πανόραμα των Αθηνών». Συγγραφέας του ήταν μια εξαιρετική και πολύπλευρη πνευματική μορφή του ελληνικού εκπαιδευτικού Διαφωτισμού, ο Στέφανος Α. Κουμανούδης. Ο Κουμανούδης, γεννημένος στην Ανδριανούπολη, μεγαλωμένος στο Βελιγράδι, σπουδαγμένος στο Βερολίνο, εγκαταστατημένος στην Αθήνα στα 1845, δίδαξε στη Ριζάρειο Σχολή, στο Ελληνικό Εκπαιδευτήριο και στο Οθώνειο Πανεπιστήμιο Λατινική Φιλολογία. Παράλληλα υπήρξε επιγραφολόγος, λεξικογράφος, ερευνητής - μελετητής της ελληνικής γραμματείας, του αρχαίου και νεότερου πολιτισμού μας, συγγραφέας και αρθρογράφος ποικίλης (πολιτικοκοινωνικής, εκπαιδευτικής, αρχαιολογικής, λογοτεχνικής) θεματολογίας σε εφημερίδες και περιοδικά και μέλος της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρίας, πρωτοστατώντας για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, κόντρα σε όσους την απαξίωναν ή αδιαφορούσαν γι' αυτήν.

Εμμεση απάντηση στους απαξιωτές και αδιαφορούντες για το μνημειακό και φυσικό κάλλος της νέας πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους αποτελούσε το κείμενο του Στέφανου Κουμανούδη «Καθολικόν Πανόραμα των Αθηνών». Αυτό το κείμενο, που περιγράφει συνοπτικότατα τη χαμένη, σήμερα, ομορφιά της μικρής τότε πρωτεύουσας (30.000 κατοίκων), με επίμετρο της καθηγήτριας Μαριλίζας Μητσού (σύνολο σελίδων 39), επανεξέδωσε το Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης, «αντί ευχών» για το 2006.

Αξίζει να παραθέσουμε ένα μικρό, ενδεικτικό απόσπασμα από το κείμενο του Κουμανούδη: «Αι Αθήναι, το ασπάσιον τούτο της Ελληνικής φυλής πράγμα και όνομα, αν δεν είναι πλέον αι παλαιαί εκείναι γεραραί και ιοστέφανοι του Πινδάρου Αθήναι, αν δεν είναι αι θαυμασταί και πολύυμνοι του Αριστοφάνους, αν δεν είναι η Ελλάς Ελλάδος του Περικλέους, είναι όμως πόλις μεγάλα όντως θέλγητρα έχουσα διά τον φιλόπατριν Ελληνα (...)».