Ορόσημο, ιστορική συνθήκη, ξεκίνημα νέας εποχής... Μ' αυτούς τους όρους η ελληνική άρχουσα τάξη και οι εκπρόσωποι του ευρωενωσιακού ιμπεριαλισμού εξέφρασαν τη βαθιά τους ικανοποίηση για την υπογραφή της ιδρυτικής συνθήκης της «Ενεργειακής Κοινότητας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη» από 13 κράτη της περιοχής, απ' τα οποία τα 5 είναι μέλη της ΕΕ. Στους υπογράφοντες περιλαμβάνεται ο ειδικός εκπρόσωπος του ΟΗΕ στο Κόσσοβο, ενώ δεν υπέγραψε η Τουρκία στο πλαίσιο της διαπραγματευτικής τακτικής της για την ενταξιακή διαδικασία στην ΕΕ.

Οι εκπρόσωποι του μονοπωλιακού κεφαλαίου στην ΕΕ και στην Ελλάδα είναι λογικό να πανηγυρίζουν. Η επέκταση στις βαλκανικές χώρες εκτός ΕΕ των κοινοτικών όρων «απελευθέρωσης» του τομέα της ενέργειας απ' την κρατική προστασία (κοινοτικό κεκτημένο) θα είναι πολλαπλά ωφέλιμη για τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα.

Η ουσιαστική κατάργηση κάθε εθνικής οικονομικής επιβάρυνσης (π.χ., τέλη διέλευσης) στη διακίνηση ηλεκτρικού ρεύματος και του φυσικού αερίου, η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου και ο διαχωρισμός των τομέων παραγωγής-μεταφοράς-διανομής της ενέργειας σε κάθε κράτος-μέλος, η ισότιμη πρόσβαση ιδιωτικών και ξένων ομίλων στα εθνικά δίκτυα μεταφοράς και άλλες σχετικές ρυθμίσεις, διασφαλίζουν στην πράξη την ελεύθερη κίνηση κεφαλαίου και ενεργειακών εμπορευμάτων, «απ' την Πορτογαλία έως τη Ρουμανία και απ' τη Φινλανδία έως την Ελλάδα», όπως επισήμανε και ο εκπρόσωπος της βρετανικής προεδρίας, Αλαν Τζόνσον.

Οι επενδύσεις που θα απαιτηθούν για αναβάθμιση και κατασκευή σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και δικτύων μεταφοράς-διανομής, αναμένεται να ξεπεράσουν τα 20 δισ. ευρώ, σύμφωνα και με τον εκπρόσωπο του Συμφώνου Σταθερότητας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, Ερχαρντ Μπούσεκ. Τα κεφάλαια που είχαν υπερσυσσωρευθεί σε διάφορους τομείς στα κράτη-μέλη της ΕΕ βρίσκουν επομένως διέξοδο και διαμορφώνουν προϋποθέσεις ανόδου της κερδοφορίας τους.

Ηδη έχουν ενεργοποιηθεί οι λεγόμενοι δωρητές, δηλαδή η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη, οι κυβερνήσεις ΗΠΑ και Καναδά, ενώ διερευνούν την περιοχή οι γερμανικοί όμιλοι ΕΟΝ και RWE, η γαλλική EdF, η αμερικανική AES, η ιταλική ENEL και η ρωσική Inter-RAO.

Ταυτόχρονα, η ΕΕ διασφαλίζει εναλλακτικές πηγές και οδούς για την ασφάλεια του ενεργειακού της εφοδιασμού. Αποκτά ευκολότερη πρόσβαση στο φυσικό αέριο της Κασπίας και στην προμήθεια φθηνού ηλεκτρικού ρεύματος απ' τις μονάδες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Γι' αυτό και ο κοινοτικός εκπρόσωπος Αντρις Πίμπαλγκς κατά την υπογραφή της Συνθήκης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην αναβάθμιση των ενεργειακών διασυνδέσεων μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στο εγχείρημα.

Φυσικά η πρωτοβουλία της ΕΕ δεν περιορίζεται στον τομέα της ενέργειας. Επιχειρεί να αξιοποιήσει τη Συνθήκη σαν συνδετικό κρίκο για σταθερότερη πρόσδεση των βαλκανικών κρατών στο άρμα του ευρωενωσιακού ιμπεριαλισμού.

Η ιδιαίτερη προσπάθεια της άρχουσας τάξης της Ελλάδας μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν περιορίζεται μόνο στην εξαγωγή κεφαλαίου στον ενεργειακό τομέα των βαλκανικών κρατών, όπου οι σχετικές ελληνικές επενδύσεις αναμένεται να ξεπεράσουν τα 3,5 δισ. ευρώ. Επιχειρείται παράλληλα η αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή, με την ανάδειξη της χώρας σε «ενεργειακό δίαυλο» στα μεγάλα διεθνή και διευρωπαϊκά δίκτυα μεταφοράς ενέργειας. Βασικά στοιχεία του γενικού σχεδίου αναβάθμισης της θέσης της στο παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη αποτελούν η πρόταση του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης και η υλοποίηση του ελληνοτουρκικού και ελληνοϊταλικού αγωγού φυσικού αερίου.

Για το σχέδιο Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη έχει ήδη υπογραφεί πολιτικό μνημόνιο συνεργασίας (Απρίλης 2005) μεταξύ Ρωσίας, Βουλγαρίας και Ελλάδας. Οι πιθανότητες υλοποίησης του σχεδίου έχουν αυξηθεί λόγω της υψηλότερης δαπάνης που απαιτείται για την κατασκευή της ανταγωνιστικής λύσης μεταφοράς (Βουλγαρία-ΠΓΔΜ-Αλβανία) και της προσπάθειας της ρωσικής κυβέρνησης να αντισταθμίσει τη μεταφορά πετρελαίου της Κασπίας μέσω Τουρκίας, με τη στήριξη των ΗΠΑ (αγωγός Μπακού-Τσεϊχάν). Αλλά και οι «Σεβρόν-Τεξάκο» και BP έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για συμμετοχή στο σχέδιο αυτό.

Στις 4 Νοέμβρη θα υπογραφεί και η συμφωνία Ελλάδας-Ιταλίας για τον αγωγό φυσικού αερίου. Η ΔΕΠΑ έχει υπογράψει μνημόνια συνεργασίας με τις κρατικές «Σοκάρ» (Socar) του Αζερμπαϊτζάν και «Nioc» του Ιράν, για προώθηση και πώληση φυσικού αερίου στην ΕΕ. Τέλος, η άρχουσα τάξη επιδιώκει γενικότερη βελτίωση της ανταγωνιστικής της θέσης με την αξιοποίηση της σταδιακής «βαλκανικής διεύρυνσης» της ΕΕ. Ηδη σήμερα το ελληνικό επενδεδυμένο κεφάλαιο στα Βαλκάνια ξεπερνά τα 6 δισ. ευρώ.

Η προώθηση των κοινοτικών σχεδίων της «απελευθέρωσης» και της ενιαίας αγοράς στη Βαλκανική οδηγεί στο σχεδιασμό και στη λειτουργία του ενεργειακού τομέα με γνώμονα το μέγιστο κέρδος και τη γρήγορη απόσβεση του κεφαλαίου που θα επενδυθεί.

Σ' αυτό το βωμό, όπως αναδεικνύει και η πλούσια αρνητική πείρα στα κράτη-μέλη της ΕΕ, θα θυσιαστούν οι ανάγκες του λαϊκού καταναλωτή και τα δικαιώματα των εργαζομένων στους ενεργειακούς ομίλους. Η προσέλκυση και η απομάκρυνση ιδιωτικών επενδύσεων θα χρησιμοποιηθεί σαν μαστίγιο και καρότο ταυτόχρονα για να αποδεχτούν οι εργαζόμενοι την πολύπλευρη συμπίεση της τιμής της εργατικής τους δύναμης.

Ιδιαίτερα για την Ελλάδα η εφαρμογή της Συνθήκης θα οδηγήσει σε ένταση της ενεργειακής εξάρτησης. Οι ιδιωτικές επενδύσεις σε σταθμούς παραγωγής θα κατευθυνθούν στα κράτη με φθηνή ηλεκτροπαραγωγή, δηλαδή Σερβία-Κοσσυφοπέδιο- Αλβανία (λιγνιτικοί και υδροηλεκτρικοί σταθμοί), Βουλγαρία-Ρουμανία (πυρηνικοί σταθμοί) και θα αξιοποιηθούν στη συνέχεια οι δυνατότητες της «απελευθερωμένης» αγοράς για εισαγωγή φθηνότερου ρεύματος στην Ελλάδα από ομίλους προμηθευτών. Παράλληλα, η ευθύνη του ενεργειακού σχεδιασμού θα μετατοπιστεί σταδιακά απ' το εθνικό προς το ευρωενωσιακό και περιφερειακό επίπεδο, για να υπάρξει ενιαία ρύθμιση της κοινής πλέον αγοράς (π.χ., θέματα διασυνοριακής μεταφοράς).

Τέλος, ο χαρακτηρισμός της Συνθήκης ως αποφασιστικού βήματος για τη σταθερότητα στην περιοχή απ' τον πρωθυπουργό, Κ. Καραμανλή, και το ΠΑΣΟΚ, αποτελεί πρόκληση, τη στιγμή που υλοποιούνται σταδιακά μπροστά στα μάτια μας τα ιμπεριαλιστικά σχέδια για το μέλλον του Κοσσυφοπεδίου, της ΠΓΔΜ, του Αιγαίου.

Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι η ανάδειξη αυτών των περιοχών σε βασικές ενεργειακές οδούς, τις μετατρέπει σε πεδίο σφοδρού ανταγωνισμού ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και μονοπωλιακούς ομίλους. Το τελευταίο διάστημα ο ανταγωνισμός αυτός έχει οξυνθεί, ιδιαίτερα μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του γερμανορωσικού σχεδίου μεταφοράς φυσικού αερίου με παράκαμψη της Πολωνίας (Βίμποργκ - Γκρέφσβαλντ) και η υλοποίηση του αγωγού Μπακού - Τσεϊχάν (Τουρκία - Γεωργία - Αζερμπαϊτζάν) με τη στήριξη των ΗΠΑ, που διασφαλίζει τη μεταφορά πετρελαίου της Κασπίας χωρίς τη διέλευση απ' τη Ρωσία και το Ιράν.

Συμπερασματικά, οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα και στη Βαλκανική δεν έχουν τίποτα θετικό να περιμένουν απ' την υλοποίηση της νέας Συνθήκης. Ούτε επιτρέπεται να αποπροσανατολιστούν με τον ψευδεπίγραφο στόχο του ΣΥΝ για διατήρηση του ισχυρού ρόλου της ΔΕΗ ΑΕ μέσα σε αυτό το ανταγωνιστικό πλαίσιο. Μιας ΔΕΗ ΑΕ που λειτουργεί αντικειμενικά με γνώμονα την κερδοφορία της, δηλαδή με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

Πρέπει να οργανώσουν την πάλη τους στον αντίποδα του πλαισίου «απελευθέρωσης» της ΕΕ και της πλήρους εμπορευματοποίησης του κοινωνικού αγαθού της ενέργειας, για έναν αποκλειστικά κρατικό φορέα ενέργειας που θα αποτελεί λαϊκή περιουσία και θα υπηρετεί τις λαϊκές ανάγκες. Ο φορέας αυτός θα διασφαλίζει αμοιβαία επωφελείς ανταλλαγές με τα γειτονικά και τα υπόλοιπα κράτη για την αξιοποίηση εγχώριων πηγών και τη μεταφορά των ενεργειακών προϊόντων.

Η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομικής ζωής και ο εργατικός έλεγχος αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την υλοποίηση αυτής της ελπιδοφόρας προοπτικής. Σε αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να κινηθούν οι εργαζόμενοι, παίρνοντας την τύχη τους στα χέρια τους.