«Καλός παιδαγωγός είναι αυτός που η ψυχή του πυρπολείται από την αγάπη για την εργατιά και το λαό της πατρίδας μας. Ανάμεσα στον εργάτη, το φτωχό αγρότη, το μεροκαματιάρη υπάρχουν οι σωστοί άνθρωποι. Ανάμεσα σε αυτούς υπάρχουν αληθινά διαμάντια, που μάταια θα ψάξεις να τα βρεις στις λεγόμενες "ανώτερες τάξεις". Το φτωχό αυτό λαό πρέπει να αγαπά και να υπηρετεί ο δάσκαλος και να αγωνίζεται μαζί του για να αλλάξει την κοινωνία. Δε γίνεται να είναι δάσκαλος αυτός που βλέπει τον πόνο του λαού του και αντέχει να αδιαφορεί για τα πάθη του». Με αυτά τα λόγια του παιδαγωγού Μιχάλη Παπαμαύρου έκλεισε την παρέμβασή του ο φιλόλογος Γ. Ηρακλέους, δίνοντας το στίγμα για τη στάση του εκπαιδευτικού και συμπυκνώνοντας την πλούσια και γεμάτη προβληματισμούς συζήτηση που έγινε μετά την ομιλία της ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Αλέκας Παπαρήγα.

«Στο αστικό εκπαιδευτικό σύστημα η σχέση εκπαιδευτικού - μαθητή είναι μια σχέση κυρίως θεσμική και όχι προσωπική, όπως πολλές φορές τα παιδιά θα την ήθελαν», σημείωσε ο Γ. Ηρακλέους στην παρέμβασή του. Τόνισε, μεταξύ άλλων, πως «οι βασικές προϋποθέσεις που μπορούν να οδηγήσουν τον εκπαιδευτικό σε ρήξη με το σύστημα είναι η ιδεολογική του αφύπνιση και συγκρότηση, στοιχεία που θα τον βοηθήσουν να αναλύσει τα κοινωνικά ζητήματα και να τα μεταφέρει στην τάξη έτσι ώστε η συνεργασία με τα παιδιά να βρεθεί μαζί τους απ' τον μικρόκοσμο της σχολικής αίθουσας στο μεγάλο δρόμο του αγώνα για το μέλλον». Αναφέρθηκε σε ορισμένα στοιχεία ιδεολογικής αφύπνισης και άξονες δράσης του εκπαιδευτικού: Την απομυθοποίηση της θεωρίας για τον εξισωτικό ρόλο του αστικού σχολείου, τη δυνατότητα να αναγνωρίζει τον κατανεμητικό ρόλο του σχολείου, τον απεγκλωβισμό από τη θεωρία των φυσικών χαρισμάτων, την αντιμετώπιση και άλλων αντιεπιστημονικών θέσεων, την άρνηση υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Τη δημιουργία χώρων συνάντησης και συζήτησης σε κάθε γειτονιά για κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα, με πρωτοβουλίες των ΚΟΒ, πρότεινε ο Β. Θεοφάνης, εκπαιδευτικός σε σχολείο της Νέας Φιλαδέλφειας. Στους χώρους αυτούς θα μπορούν να συζητάνε μαθητές, αλλά και γονείς. Ο Σ. Τζίμας, συνταξιούχος εκπαιδευτικός, στην παρέμβασή του τόνισε: «Να πείσουμε τους νέους να ακούνε», «να βρούμε τρόπους να τους πείσουμε πως αντέχουμε τη διαπάλη». Σημαντικά ήταν τα ζητήματα που έθεσε ο Θ. Νικητάκης, εκπαιδευτικός από του Ζωγράφου. Περιέγραψε τη στάση παραδειγματισμού που πρέπει να έχουν οι εκπαιδευτικοί, «πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, στο τι τους λέμε και τι τους δείχνουμε με τη στάση μας», είπε χαρακτηριστικά. Αναφέρθηκε στο φαινόμενο απαξίωσης του σχολείου από τους μαθητές, το οποίο απορρέει από την απαξίωση του σημερινού εκπαιδευτικού συστήματος, τονίζοντας ότι δεν πρέπει να οδηγούμαστε στην απαξίωση του σχολείου ως θεσμού, δηλαδή στην απαξίωση της ίδιας της μάθησης.

Ο Θ. Κασελούρης αναφέρθηκε στο ρόλο του κομμουνιστή εκπαιδευτικού, δίνοντας μεγάλη σημασία στην αυτομόρφωση και στην αξιοποίηση της μαρξιστικής παιδαγωγικής ενάντια στην αστική. Εδωσε μάλιστα και συγκεκριμένα παραδείγματα όπως κείμενα του Δ. Γληνού, αλλά και το σχέδιο δράσης της «Κυβέρνησης του Βουνού» για την Παιδεία. Ενδιαφέρουσα ήταν και η παρέμβαση της Β. Κοτίκλα, καθηγήτρια σε ΤΕΕ του ΟΑΕΔ, η οποία αναφέρθηκε στη σημασία που πρέπει να δοθεί στα παιδιά που από πολύ μικρή ηλικία εργάζονται και αντιμετωπίζουν την εκμετάλλευση απ' τα μαθητικά τους χρόνια.

Οι προτάσεις και οι παρεμβάσεις συνεχίστηκαν. Τη συζήτηση γενικότερα απασχόλησε το πώς η δουλιά του δασκάλου για τη δική του αυτομόρφωση θα μπορεί να διακρίνει τις αντιεπιστημονικές αντιλήψεις, να εμπλουτίζει τη δική του δουλιά. Το πώς ο δάσκαλος θα μπορεί να στέκεται και να αφυπνίζει τη νεολαία, αντλώντας παραδείγματα μέσα και από τη διδακτική ύλη. Το πώς θα πρέπει ο ίδιος ο δάσκαλος να είναι ανυπότακτος, να μη δέχεται στην πράξη τις αντιεκπαιδευτικές ρυθμίσεις.

Τέλος, με ιδιαίτερα παραδείγματα από τα σχολεία που διδάσκουν ή ακόμα και από την οικογένειά τους, εμπλούτισαν τη συζήτηση αναδεικνύοντας ένα πολύ σημαντικό γεγονός: Οτι η νεολαία αγκαλιάζει την αλήθεια και εμπνέεται από τους αγώνες. Αρκεί να της δοθεί η ευκαιρία. Μια ευκαιρία που οι δάσκαλοι έχουν περισσότερες ευκαιρίες, αλλά και αυξημένο καθήκον να αρπάξουν και να αξιοποιήσουν.