Το European Credits Transfer System (ECTS) είναι το Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς και Συσσώρευσης ακαδημαϊκών μονάδων, που υποτίθεται ότι καθιστά μετρήσιμο κάθε πτυχίο, κάθε πρόγραμμα σπουδών ή ακόμα κι ένα μόνο τμήμα του προγράμματος σπουδών και τα αποτιμά σε πιστωτικές μονάδες (credits). Στόχος της διαδικασίας της Μπολόνια είναι να εφαρμοστεί ευρέως σε όλα τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης του ευρωπαϊκού χώρου, ωστόσο φέτος το εφαρμόζουν μόλις 11 ευρωπαϊκά ιδρύματα.

Το ECTS δημιουργήθηκε το 1998 στο πλαίσιο του προγράμματος «Erasmus», που αφορά κυρίως «ανταλλαγές φοιτητών» ανάμεσα σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια για μια συγκεκριμένη περίοδο σπουδών (ένα εξάμηνο ή ένα έτος). Οταν ένας φοιτητής παρακολουθούσε ένα εξάμηνο σε άλλο πανεπιστήμιο από αυτό που φοιτούσε, υπήρχε ανάγκη να μπορεί να αναγνωρίζει αυτό το χρόνο σπουδών όταν επέστρεφε στη χώρα του. Στην αντίθετη περίπτωση, το εξάμηνο στο εξωτερικό θα ήταν απλώς... ευκαιρία για διακοπές ή χαμένος χρόνος από τις σπουδές του.

Βέβαια, το πρόβλημα με το αντίκρισμα των σπουδών στο εξωτερικό θα μπορούσε να λυθεί με την απλή αναγνώριση των μαθημάτων που παρακολούθησε και «πέρασε» - σε πιθανές εξετάσεις - ο φοιτητής στο εξωτερικό, έτσι ώστε να μη χρειαστεί να τα ξαναπαρακολουθήσει στη χώρα του. Ομως αυτή η διαδικασία προϋποθέτει ουσιαστική συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων και ανταλλαγή φοιτητών μόνο στην περίπτωση που τα ιδρύματα έχουν παρεμφερή προγράμματα σπουδών και κοινά μαθήματα. Αλλά κάτι τέτοιο δε συμβαίνει, γιατί η «κινητικότητα» των φοιτητών δεν προέκυψε ως ανάγκη για την εξυπηρέτηση της επιστήμης, δεν ξεκίνησε από τα ίδια τα ιδρύματα, αλλά επιβλήθηκε από προγράμματα της ΕΕ. Ετσι, στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων δημιουργήθηκαν και οι πιστωτικές μονάδες. Μακριά από την ουσία, την επιστημονική επάρκεια και το περιεχόμενο ενός μαθήματος ή ενός προγράμματος σπουδών, όλα ισοπεδώνονται και μεταφράζονται σε ένα μάτσο αριθμούς.

Το ECTS βασίζεται στον κανόνα ότι 60 «ακαδημαϊκές μονάδες» αποτελούν το φόρτο εργασίας ενός φοιτητή πλήρους φοίτησης κατά τη διάρκεια ενός ακαδημαϊκού έτους. Υπολογίζεται ότι ο φόρτος εργασίας ενός φοιτητή κατά τη διάρκεια ενός έτους στην Ευρώπη ανέρχεται σε περίπου 1.500 με 1.800 ώρες κι έτσι θεωρείται ότι μια ακαδημαϊκή μονάδα αντιστοιχεί σε περίπου 25 με 30 ώρες εργασίας. Ως φόρτος εργασίας νοείται ο χρόνος που καταναλώνει ο φοιτητής για να παρακολουθεί τις διαλέξεις των μαθημάτων, να μελετά, να προετοιμάζει εργασίες, να προετοιμάζεται και να συμμετέχει στις εξετάσεις, σε πρακτικές ασκήσεις (όταν αυτές απαιτούνται) κλπ. Επειδή όμως αυτές οι ώρες εργασίας δεν μπορούν να επαληθευτούν, συνήθως οι μονάδες επιμερίζονται στα μαθήματα και ο φοιτητής «περνώντας» ένα μάθημα ή μια δέσμη μαθημάτων αποκτά και τον αντίστοιχο αριθμό μονάδων. Σε μονάδες αποτιμάται και η πτυχιακή εργασία, όταν αυτή υπάρχει στο πρόγραμμα σπουδών, ενώ κατά τον ίδιο τρόπο οι μονάδες εφαρμόζονται στα μεταπτυχιακά.

Θυμίζουμε ότι παρόλο που στη χώρα μας δεν έχει εφαρμοστεί από κανένα ίδρυμα το ECTS, στην «Εθνική αναφορά» που κατέθεσε το υπουργείο Παιδείας στην ευρωπαϊκή επιτροπή παρακολούθησης της προόδου υλοποίησης της διαδικασίας της Μπολόνια σημειώνεται πως το ελληνικό πτυχίο αντιστοιχεί σε 240 μονάδες. Ανεξάρτητα από το αν είναι πτυχίο ΤΕΙ ή πτυχίο ΑΕΙ, από το αν είναι πτυχίο Νομικής, Χημικού, «Επιστημών της θάλασσας», ή «Αθλητισμού και ποιότητας ζωής» (υπάρχουν και τέτοια τμήματα!)... όταν διαρκεί τέσσερα χρόνια, είναι ίσο με 240 μονάδες!

Αρχικός στόχος του ECTS ήταν η αναγνώριση και σύγκριση προγραμμάτων σπουδών κι όχι ατομικών πτυχίων για κάθε φοιτητή. Ετσι, ο βαθμός των μαθημάτων ή του πτυχίου δε διαφοροποιεί το σύνολο των μονάδων που αντιστοιχούν σ' ένα πτυχίο. Ομως, ενώ το ECTS ξεκίνησε αρχικά ως πρόγραμμα μεταφοράς μονάδων, στο πλαίσιο της διαδικασίας της Μπολόνια μπήκε στόχος να εξελιχθεί και ως σύστημα συσσώρευσης μονάδων. Ετσι όμως θα λειτουργήσει ατομικά για τον κάθε φοιτητή κι απόφοιτο, που θα αναγκαστεί να επιδοθεί σε ένα κυνήγι όλο και περισσότερων μονάδων, προκειμένου να πιστοποιεί έναν αυξημένο αριθμό προσόντων. Δηλαδή, δε θα μετράει αν είναι δικηγόρος, οικονομολόγος, φυσικός, με βάση ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα σπουδών που θα τον καθιστά επιστήμονα, αλλά θα μετράει το πόσες μονάδες συγκεντρώνει στον ατομικό του φάκελο.

Για το σκοπό της «συσσώρευσης», έχει προταθεί εξάλλου, να μπορούν να παρέχουν πιστωτικές μονάδες κάθε είδους εκπαιδευτικά ιδρύματα κι όχι μόνο τα πανεπιστήμια, δηλαδή, να δίνουν μονάδες και τα κέντρα ξένων γλωσσών, τα ινστιτούτα κατάρτισης, οι φορείς που διοργανώνουν πάσης φύσεως σεμινάρια κλπ. Ετσι, η λεγόμενη διά βίου εκπαίδευση, θα εξελιχθεί σε μια διαδικασία διά βίου συλλογής πιστωτικών μονάδων και σ' αυτή την κούρσα, αυτοί που θα καταφέρνουν να συγκεντρώσουν περισσότερες μονάδες θα είναι αυτοί που θα έχουν να πληρώνουν από δω κι από κει, στα διάφορα ιδιωτικά κέντρα κι εκπαιδευτήρια, για να μαζεύουν δεξιότητες και μονάδες.

Παράλληλα, οι πιστωτικές μονάδες μπορούν να λειτουργήσουν κι ως μοχλός για τη διάσπαση των σπουδών στα ίδια τα ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης. Θα είναι δυνατόν, να αναγνωρίζεται ως αριθμός μονάδων μόνο ένα τμήμα των σπουδών (π.χ. ένα έτος, 60 μονάδες) σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο και στη συνέχεια ένας αριθμός μονάδων σε άλλο αντικείμενο κ.ο.κ. Ετσι, οι 240 μονάδες που αντιστοιχούν σε ένα τετράχρονο πτυχίο μπορεί να είναι για παράδειγμα ισότιμες με την παρακολούθηση μόνο του πρώτου έτους σε τέσσερις εντελώς διαφορετικές σχολές! Αλήθεια, τι είδους επιστήμονας θα είναι ένας τέτοιος απόφοιτος;