Πρόσφατα ψηφίστηκε από τη Βουλή ο νόμος για το αντικειμενικό σύστημα φορολογικών ελέγχων, το οποίο στο μεγαλύτερο μέρος του καθορίζει το νέο τρόπο φορολογίας των μικρών επιχειρήσεων. Και ο νόμος αυτός, παρότι παρουσιάζεται σαν πρωτοποριακός από την κυβέρνηση - μπήκαμε και σε προεκλογική περίοδο - κινείται στην πεπατημένη των «αντικειμενικών κριτηρίων», που όλο καταργούνται και όμως συνεχίζουν να βρικολακιάζουν στην πλάτη των μικρών ΕΒΕ και των αυτοαπασχολούμενων. Φαίνεται ότι στη φορολογία «με το κομμάτι» εξαντλείται η φαντασία των εγκεφάλων του υπουργείου Οικονομικών. Και, βέβαια, δεν είναι ζήτημα φτωχής έμπνευσης, αλλά συνειδητής πολιτικής που παρεμβαίνει στην αγορά υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου και των μονοπωλίων. Κάθε φορολογικό μέτρο σε βάρος των μικρών επιχειρήσεων συνοδεύεται από απλόχερες φοροαπαλλαγές των μεγάλων επιχειρήσεων, κουρελιάζοντας τις φανφάρες περί «υγιούς» ανταγωνισμού. Γιατί ο ανταγωνισμός στον καπιταλισμό είναι αδυσώπητος και συμπυκνώνεται στο ρητό «το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό». Και το αστικό κράτος δεν είναι ουδέτερος παρατηρητής, αλλά στηρίζει και στηρίζεται από τα μεγάλα συμφέροντα. Και όποιος δεν κατανοεί αυτές τις απλές αλήθειες είναι αυτός που συνήθως «πληρώνει τη νύφη».

Με το νέο νόμο καθιερώνονται μια σειρά «καινοτομίες».

• Καταργούνται τα πρόστιμα για φορολογικές και τελωνειακές παραβάσεις για τις περισσότερες περιπτώσεις και εφαρμόζεται νέο σύστημα με μοριοδότηση των φορολογικών παραβάσεων.
• Ανάλογα με τα μόρια που συγκεντρώνει κάθε επιχείρηση από τις παραβάσεις μπαίνει σε κατάλογο προτεραιότητας για τακτικό έλεγχο.
• Για τον προσδιορισμό των ακαθάριστων εσόδων για επιχειρήσεις που έχουν υποπέσει σε φορολογικές παραβάσεις καθιερώνονται μόρια, ανάλογα με το είδος και τη βαρύτητα των παραβάσεων. Τα μόρια αντιστοιχούν σε συντελεστές που αθροίζονται, ανάλογα με το πλήθος των παραβάσεων, και το άθροισμα πολλαπλασιάζεται με τα δηλωθέντα και αποκρυβέντα έσοδα ή τις δαπάνες, για να προκύψουν τα επιπλέον έσοδα που θα φορολογηθούν.
• Για όλες τις επιχειρήσεις που υπάγονται στο νέο σύστημα φορολογικού ελέγχου, καθιερώνεται αυτοέλεγχος. Δηλαδή, μπορούν οι επιχειρήσεις που έχουν φορολογικές παραβάσεις να καταθέσουν οι ίδιες συμπληρωματική δήλωση, με βάση το νέο σύστημα ελέγχων, χωρίς να περάσουν από τακτικό έλεγχο.
• Δίνεται η δυνατότητα για τη δημιουργία αφορολόγητου αποθεματικού μέχρι 35% επί των καθαρών κερδών.
• Υποχρεώνονται οι νέες επιχειρήσεις να καταθέτουν στη ΔΟΥ εγγυητική επιστολή ισχύος ενός έτους, η οποία επιστρέφεται αν δε διαπιστωθούν φορολογικές παραβάσεις διαφορετικά εκπίπτει υπέρ του Δημοσίου.

Με άλλα λόγια, με το νέο νόμο, για κάθε παράβαση μια επιχείρηση μπαίνει στη «μαύρη λίστα» για τακτικό έλεγχο. Οσο περισσότερες παραβάσεις έχει τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να συμβεί αυτό. Τότε, εκτός από τις παραβάσεις όπου έχει ήδη υποπέσει, προστίθενται και αυτές που θα διαπιστωθούν κατά τον έλεγχο και ο φορολογούμενος θα κληθεί να πληρώσει τον επιπλέον φόρο που θα προκύψει (εισοδήματος ΦΠΑ κλπ.).

Και πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ο προσδιορισμός των εσόδων, με βάση συντελεστές μπορεί να είναι μια αμφιλεγόμενη αλλά δικαιολογημένη μέθοδος στην περίπτωση εκτεταμένης φοροδιαφυγής, αλλά καταντά λαθεμένη και καθαρά φοροεισπρακτική αν επεκταθεί στο σύνολο των υπό έλεγχο φορολογικών υποθέσεων. Στην ουσία υποσκάπτεται το κύρος των βιβλίων και επιβάλλεται με άλλον τρόπο ο «αντικειμενικός προσδιορισμός» στη φορολόγηση των επιχειρήσεων.

Δε λαμβάνεται, επίσης, υπόψη στη μοριοδότηση η πρόθεση. Δηλαδή, το διαφορετικό βάρος μιας φορολογικής παράβασης, όταν γίνεται με σκοπό τη φοροδιαφυγή οπότε αυτή αποδίδει οικονομικό όφελος στον παραβάτη, ή γίνεται από αμέλεια ή άγνοια χωρίς υστεροβουλία. Και αυτό βέβαια ισχύει κατά κύριο λόγο για τις μικρές επιχειρήσεις που έχουν περιορισμένη έως ανύπαρκτη λογιστική υποστήριξη.

Η διάταξη για το «αφορολόγητο αποθεματικό» προϋποθέτει την ύπαρξη «αποθεματικού», δηλαδή περισσεύματος που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγικές επενδύσεις. Μια τέτοια όμως προϋπόθεση είναι σχετικά απίθανη για το μεγαλύτερο μέρος των μικρών επιχειρήσεων, που λειτουργούν στα όρια της επιβίωσης, άρα και η χρησιμότητα αυτής της διάταξης είναι περιορισμένη.

Η «εγγυητική επιστολή» έναρξης είναι ένα ακόμα χαράτσι - εμπόδιο στη δημιουργία μιας μικροεπιχείρησης. Πολύ περισσότερο που κινδυνεύει να τη χάσει με την παραμικρή παράβαση.

Οφείλουμε εδώ να αποκαλύψουμε τον αποπροσανατολισμό που επιχειρείται, με τα βασικά προπαγανδιστικά επιχειρήματα της κυβέρνησης. Οτι δηλαδή:

• «Καταργούνται τα αντικειμενικά κριτήρια». Με μια μικροπαράβαση, ακόμα και αθέλητη, τα έσοδα ή οι δαπάνες πολλαπλασιάζονται με διάφορους αυθαίρετους συντελεστές που αλλοιώνουν τα δεδομένα των βιβλίων.
• «Οι φορολογικοί έλεγχοι γίνονται δίκαιοι». Και ποιος καθορίζει το ύψος των συντελεστών και τη μοριοδότηση πέρα από την ηγεσία του ΥΠΕΘΟ. «Πληρώστε ό,τι λένε οι συντελεστές για να μην πληρώσετε περισσότερα αν πάτε στον τακτικό έλεγχο», προτρέπει το υπουργείο με την εθελοντική δήλωση, ακολουθώντας πιστά την παράδοση των φορολογικών εκβιασμών.
• «Εξυγιαίνονται οι συναλλαγές των φορολογούμενων με τις φορολογικές αρχές». Ομως η διαφθορά και οι συναλλαγές «κάτω από το τραπέζι» δεν μπορούν να καταργηθούν σε ένα σάπιο σύστημα, απλά θα αλλάξουν μορφή. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί, για παράδειγμα, ότι η φορολογική παράβαση που καταγράφηκε είναι αυτή που πράγματι έγινε και δε μετατρέπεται σε βαρύτερη ή ελαφρότερη, ανάλογα με τη συνείδηση του ελεγκτή υπαλλήλου.
• «Χτυπιέται η φοροδιαφυγή». Η φοροδιαφυγή δε συντελείται τόσο στο χώρο των μικρών επιχειρήσεων όσο στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που τρέφονται από αυτήν και άλλωστε έχουν και νόμιμους τρόπους να τη διευκολύνουν.

Λαμβάνοντας υπ' όψη τη μέχρι τώρα πολιτική του ΥΠΕΘΟ στον τομέα του ελέγχου των φορολογικών υποθέσεων των μικρών επιχειρήσεων τίθενται επίσης δύο ρητορικά ερωτήματα:

• Η συστηματοποίηση των φορολογικών ελέγχων, με τη συγκεκριμένη μορφή, θα γίνει προς όφελος της φορολογικής ελάφρυνσης ή της παραπέρα επιβάρυνσης των μικρών επιχειρήσεων, όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια;

Τα στοιχεία εδώ από μερικούς πρόχειρους υπολογισμούς δείχνουν ότι βαδίζουμε προς σκληρότερους φόρους, όπως άλλωστε αποδείχνει και η μέχρι σήμερα πρακτική της κυβέρνησης.

• Με δεδομένο ότι ακόμα και με το προτεινόμενο σύστημα ελέγχων οι φορολογικοί μηχανισμοί είναι ανεπαρκείς, για να ελέγξουν ικανό αριθμό μικρών επιχειρήσεων σε ένα λογικό χρονικό διάστημα, τι θα γίνει με τις «ανέλεγκτες χρήσεις» που θα συσσωρεύονται;

Εδώ η κυβέρνηση μπορεί να υπολογίζει στην «εθελοντική» προσέλευση των μικροεπιχειρηματιών για «αυτοέλεγχο» μετά από κάθε μικροπαράβαση, τίποτα όμως δεν την εμποδίζει να ακολουθήσει και την πεπατημένη του εφάπαξ χαρατσώματος των υπόλοιπων μικρών επιχειρήσεων, που πιθανότατα θα είναι και οι περισσότερες, κάθε λίγα χρόνια και ανάλογα με τις ταμειακές ανάγκες του προϋπολογισμού.

Ο συγκεκριμένος νόμος προβάλλεται από το ΥΠΕΘΟ σαν «κοσμογονία» και επιστέγασμα της πολυδιαφημισμένης «φορολογικής μεταρρύθμισης». Η αλήθεια είναι ότι δεν αποτελεί τίποτα άλλο από μια μετάλλαξη των «αντικειμενικών κριτηρίων». Η διαφορά συνίσταται στο γεγονός ότι συνδυάζει και τις δυο βασικές κατευθύνσεις της φορολογικής πολιτικής, δηλαδή τα «αντικειμενικά κριτήρια» και το «κλείσιμο» των ανέλεγκτων χρήσεων.

Το 35% για τους συνεταιρισμούς, το 25% για τις προσωπικές εταιρίες παραμένει ανέπαφο. Το ίδιο συμβαίνει με το απαράδεκτα χαμηλό αφορολόγητο - χαμηλότερο και από των εργαζόμενων - που σταθεροποιείται στα 8.400 ευρώ. Και είναι πρόκληση το γεγονός ότι στον ίδιο νόμο οι συντελεστές φορολόγησης των μεγάλων επιχειρήσεων μειώνονται κι άλλο, φθάνοντας σε μερικές περιπτώσεις και το 25%.

Και, τέλος πάντων, είναι κοροϊδία να μιλά για φοροελαφρύνσεις στις μικρές επιχειρήσεις, μια κυβέρνηση που εισέπραξε μόνο από τις ανέλεγκτες χρήσεις πάνω από 3 δισ. εύρω τα προηγούμενα δυο χρόνια.

Είναι αναγκαίο εδώ να κάνουμε μια κριτική αποτίμηση των φορολογικών πολιτικών που εφαρμόστηκαν την τελευταία δεκαετία από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ για τις μικρές επιχειρήσεις. Ολα τα μέτρα που εφαρμόστηκαν στηρίχτηκαν σε δυο βασικά επιχειρήματα.

• Οι μικρές επιχειρήσεις είναι ένας χώρος εκτεταμένης φοροδιαφυγής. Επιχείρημα που πέρα από την πραγματική του βάση είναι τουλάχιστον αναπόδεικτο.
• Το πλήθος των επιχειρήσεων είναι τόσο μεγάλο (οι πάσης φύσεως μικρές επιχειρήσεις υπολογίζονται σήμερα στις 800 - 900 χιλιάδες) που ένας αποτελεσματικός έλεγχός τους είναι πρακτικά αδύνατος. Και αυτό είναι σωστό γιατί ο ετήσιος, για παράδειγμα, έλεγχος όλων των επιχειρήσεων (μικρών - μεγάλων) θα απαιτούσε έναν τεράστιο ελεγκτικό μηχανισμό, το κόστος λειτουργίας του οποίου σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσε να ισοσκελιστεί από την προσδοκώμενη αύξηση των φορολογικών εσόδων.

Με βάση αυτά τα επιχειρήματα οι κύριες κατευθύνσεις της φορολογικής πολιτικής των αστικών κομμάτων είναι οι παρακάτω:

• Εφόσον οι μικροεπιχειρηματίες είναι φοροφυγάδες, οι μικρές επιχειρήσεις θεωρούνται εξ ορισμού κερδοφόρες. Τα «αντικειμενικά κριτήρια» της ΝΔ χρησιμοποιούσαν μια σειρά δείκτες (εμπορικότητα, εμβαδόν επιχείρησης, επιχειρηματική αμοιβή κλπ.) για τον υπολογισμό των κερδών. Η «συνάφεια» του ΠΑΣΟΚ εφάρμοζε συντελεστές κέρδους πάνω στα ακαθάριστα έξοδα για τον ίδιο σκοπό.
• Αφού ο αποτελεσματικός έλεγχος είναι πρακτικά αδύνατος υπολογίζεται αυθαίρετα μια μέση παραβατικότητα και κόβεται ένα πρόστιμο για κάθε μικροεπιχείρηση. Αυτή η πρακτική εφαρμόζεται για χρόνια με το σύστημα του «κλεισίματος» των ανέλεγκτων χρήσεων όπου ο μικροεπιχειρηματίας καλείται να πληρώσει κάθε τόσο την αδυναμία του αστικού κράτους να τον ελέγξει.

Η πολιτική αυτή, όμως, παραβλέπει ηθελημένα μια σειρά παράγοντες που σχετίζονται με τη φοροδιαφυγή.

• Η φοροδιαφυγή είναι σύμφυτη με το καπιταλιστικό σύστημα. Απλά χωρίζεται σε «νόμιμη» όπως είναι οι κάθε είδους φοροαπαλλαγές στο μεγάλο κεφάλαιο, και η «παράνομη» όπως το λαθρεμπόριο και το πάσης φύσεως «μαύρο χρήμα», που όμως είναι και αυτές δραστηριότητες του καπιταλισμού.
• Ο μικροαστός δραστηριοποιείται στα πλαίσια της καπιταλιστικής οικονομίας και προσπαθεί να εκμεταλλευτεί κάθε δυνατότητα που του παρέχει το σύστημα, για να αυξήσει το εισόδημά του (ή να επιβιώσει στις σημερινές συνθήκες) συμπεριλαμβανομένης και της φοροδιαφυγής. Γίνεται όμως θύμα της αδύνατης θέσης του στον καπιταλισμό.
• Το αστικό κράτος δεν είναι καθόλου «δίκαιο» απέναντι σε όλους τους καπιταλίστες. Θεωρεί το μεγάλο κεφαλαίο κορμό της οικονομίας και υπερασπίζεται τα συμφέροντά του, ενώ τη μικρή επιχείρηση τη βλέπει σαν παρείσακτο ή το πολύ σαν αναγκαίο κακό. Ετσι ο μικροαστός καλείται να πληρώσει ένα μέρος από τις «μαύρες τρύπες», που ανοίγει στον κρατικό προϋπολογισμό η φιλομονοπωλιακή πολιτική των αστικών κυβερνήσεων. Καμία κυβέρνηση δε θα διανοούνταν να εφαρμόσει τα φορολογικά μέτρα που παίρνει για τις μικρές επιχειρήσεις, στις μεγάλες. Και εδώ βρίσκεται η ουσία της ταξικής πολιτικής των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ στον τομέα της φορολογίας των μικρών επιχειρήσεων.

Πέρα, όμως, από τα όποια προσχήματα, η πρακτική εφαρμογή των πολιτικών αυτών οδήγησε σε μια άνευ προηγουμένου φοροεπιδρομή σε βάρος των μικροαστικών στρωμάτων. Μόνο τα τελευταία 2-3 χρόνια οι μικροί ΕΒΕ και οι αυτοαπασχολούμενοι έγιναν το πιο προσφιλές φορολογικό υποζύγιο της κυβέρνησης. Μάλιστα, σε μια εποχή έντασης της συγκέντρωσης κεφαλαίων και παραγωγής, η φορολογία αποτελεί ένα βασικό μοχλό περιθωριοποίησης και συμπίεσης των μικρών επιχειρήσεων. Η κυβέρνηση παρεμβαίνει και με αυτόν τον τρόπο στην αγορά προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων και των μονοπωλίων.