Παροχή προκλητικών φορολογικών και «αναπτυξιακών» κινήτρων, δωρεάν εργατική δύναμη στους επιχειρηματίες, μακροχρόνια επιδότηση θέσεων εργασίας. Πρόκειται για κυβερνητικά μέτρα που ανακοινώθηκαν το τελευταίο μόλις διάστημα. Με την ανακοίνωση του νέου αναπτυξιακού νόμου, αλλά και τις παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας. Είτε πρόκειται για παρεμβάσεις «παλιού» τύπου (αναπτυξιακά κίνητρα έστω και εμπλουτισμένα με νέες μορφές), είτε για νέα (παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας με τη μορφή της στήριξης του κεφαλαίου μέσω της επιδότησης της μισθωτής εργασίας).

Οι κρατικές αυτές παρεμβάσεις, οι οποίες επιδιώκουν τη διευκόλυνση της κοινωνικής αναπαραγωγής του κεφαλαίου, εγείρουν ζητήματα ιδεολογικού, αλλά και πολιτικοοικονομικού περιεχομένου.

Ολοι ασφαλώς θυμούνται ότι οι θεωρητικοί αναλυτές του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ρύθμισης των οικονομιών θεωρούσαν πηγή της κακοδαιμονίας των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι σύγχρονες καπιταλιστικές οικονομίες τη μεγάλη επέκταση του κράτους. Χωρίς να προσδιορίζουν ταξικά την έννοια «κράτος», διακήρυσσαν σε όλους τους τόνους ότι η αυξανόμενη κρατική συμμετοχή στην οικονομία ήταν ο βασικός ανασταλτικός παράγοντας, που «έπνιγε» την ιδιωτική πρωτοβουλία, περιόριζε τις αναπτυξιακές της δυνατότητες και είχε καταδικάσει τις καπιταλιστικές οικονομίες σε συνθήκες χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης, χαμηλής παραγωγικότητας, υψηλού πληθωρισμού και διόγκωσης του δημόσιου χρέους. Αρα, ο δραστικός περιορισμός της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία θεωρούνταν και θεωρείται, κατά τις απόψεις αυτές, εκ των ων ουκ άνευ, για να μπορέσουν οι καπιταλιστικές οικονομίες να μπουν σε «ενάρετους κύκλους ανάπτυξης» μέσα σε συνθήκες χαμηλού πληθωρισμού, χαμηλών επιτοκίων και μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του χρέους.

Δεν έχει ιδιαίτερη αξία να αναφερθούμε στα αποτελέσματα των πολιτικών αυτών, δεδομένου ότι οι Ελληνες εργαζόμενοι, αλλά και οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου, τα ζουν στο πετσί τους, περισσότερο από 20 χρόνια, με δραματικό θα λέγαμε τρόπο. Προβάλλει όμως το ερώτημα: Οταν το μεγάλο κεφαλαίο και οι πληρωμένοι κονδυλοφόροι μιλούσαν για «μείωση του κράτους», εννοούσαν την αποχώρηση του καπιταλιστικού κράτους από όλες τις δραστηριότητες και τις παρεμβάσεις του στην οικονομική σφαίρα; Οχι, βέβαια. Σήμερα γίνεται περισσότερο από ποτέ καθαρό πόσο υποκριτικό, συνάμα όμως και ταξικό ήταν και είναι το σύνθημα για «περιορισμό του κράτους». Αυτό που ζητούσαν όσοι το επικαλούνταν ήταν η παράδοση των κρατικών επιχειρήσεων στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Και λόγος γίνεται για επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, η δημιουργία των οποίων απαιτούσε τεράστιας κλίμακας επενδύσεις, τις οποίες κανένας ιδιώτης επιχειρηματίας δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει. Τι άλλο εννοούσαν όσοι κραύγαζαν «περιορίστε το κράτος»; Μα την αποχώρησή του από τους χώρους της Παιδείας, της Υγείας και της Κοινωνικής Ασφάλισης, χώροι οι οποίοι παραδίδονται και αυτοί στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Τι γίνεται όμως με τις κρατικές παρεμβάσεις, που στόχο έχουν την άμεση στήριξη του κεφαλαίου; Από τους τομείς αυτούς πρέπει να αποχωρήσει το κράτος; Δε σφάξαμε. Οι υποκριτές της αστικής τάξης όχι μόνο δε θέτουν ζήτημα αποχώρησης του κράτους από τους τομείς αυτούς, αλλά απεναντίας σε κάθε ευκαιρία ζητούν την ενίσχυση της κρατικής παρέμβασης. Στο σημείο αυτό δε ζητούν «λιγότερο κράτος», αλλά όσο το δυνατόν «περισσότερο κράτος».

Ας δούμε τώρα πώς ο... ευέλικτος... αποτελεσματικός και... δραστήριος ιδιωτικός τομέας στήνει και λειτουργεί μια επιχείρηση.

Οταν ο ιδιώτης επιχειρηματίας αποφασίσει να αναλάβει το... μεγάλο ρίσκο της επένδυσης - κάτι που θεωρείται φυσιολογικό και αυτονόητο για μία οικονομία που λειτουργεί σε συνθήκες καπιταλισμού - θα επεξεργαστεί και θα υποβάλει στην αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Οικονομίας το επενδυτικό του σχέδιο. Αν αυτό εγκριθεί - τα επενδυτικά σχέδια των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων δεν υπάρχει περίπτωση να μην εγκριθούν - τότε δικαιούται να λάβει κρατική επιχορήγηση ίση με το 40% του κεφαλαίου που απαιτείται για την κατασκευή των κτιριακών εγκαταστάσεων και της αγοράς του μηχανολογικού εξοπλισμού. Στο παρελθόν οι επιχορηγήσεις αυτές, σε ορισμένες περιφέρειες της χώρας (Ανατολική Μακεδονία - Θράκη) είχαν φτάσει μέχρι και το 80% της συνολικής επένδυσης. Στην πράξη όμως, μέσω της υπερτιμολόγησης, και της πλασματικής διόγκωσης του ύψους της επένδυσης, η κρατική επιχορήγηση μπορεί να φτάσει μέχρι και το 50-60% του συνολικού επενδυμένου κεφαλαίου. Αυτά τα «μυστικά» τα γνωρίζει με κλειστά τα μάτια ο... δαιμόνιος ιδιωτικός τομέας, ο οποίος έχει ανακαλύψει όλες τις τρύπες για να διασφαλίσει δωρεάν κρατικό χρήμα. Εδώ μιλάμε για την κύρια μορφή κρατικής χρηματοδότησης, αλλά υπάρχουν και δευτερεύουσες (επιδότηση του επιτοκίου για δάνεια που θα λάβει η επιχείρηση, σχηματισμό αφορολόγητων αποθεματικών κλπ.).

Η επιχείρηση στήθηκε. Σταματάει εδώ η ανάμειξη του κράτους; Και πάλι όχι. Η ανάμειξη - στήριξη μόλις άρχισε. Με τις λεγόμενες ενεργητικές πολιτικές στήριξης της απασχόλησης, ο καπιταλιστής επιχειρηματίας έχει αποσπάσει:

• Την απαλλαγή του από την καταβολή εργοδοτικών εισφορών, την οποία αναλαμβάνει το κράτος.
• Την επιδότηση από το κράτος για δύο ολόκληρα χρόνια του μισθού των εργαζομένων, με τη μοναδική - αλλά και αμφιλεγόμενη ως προς την τήρησή της - υποχρέωση του επιχειρηματία, μόλις σταματήσει ο χρόνος της επιδότησης, να κρατήσει τον εργαζόμενο για έναν ακόμη χρόνο στη δουλιά του και μετά να τον απολύσει. Για να προσλάβει καινούριο επιδοτούμενο...
• Εναλλακτικά με αυτό, δίνεται η δυνατότητα πρόσληψης ανέργου, ο οποίος θα συνεχίσει να λαμβάνει, σαν μισθό, το επίδομα ανεργίας, απαλλάσσοντας έτσι τον εργοδότη από την καταβολή μισθού.

Ούτε και εδώ σταματά η αιμοδοσία του κεφαλαίου από το καπιταλιστικό κράτος. Στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης ρύθμισης, όλες οι κυβερνήσεις, με προεξάρχουσα την αμερικανική, έχουν προχωρήσει σε μεγάλες περικοπές φόρων των επιχειρήσεων και των υψηλών εισοδημάτων, επιλογές οι οποίες έχουν οδηγήσει σε δραματική ανατροπή της ροής των εισοδημάτων, υπέρ του κεφαλαίου και σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων. Το χάσμα του πλούτου και της φτώχειας μεγαλώνει επικίνδυνα...

Μετά από όλα αυτά προκύπτει το ερώτημα: Τι ρίσκα αναλαμβάνει ο... δυναμικός και... ριψοκίνδυνος ιδιωτικός τομέας για να διευρύνει την παραγωγική του βάση; Ας είναι καλά το καπιταλιστικό κράτος που στηρίζει με ζεστό χρήμα των Ελλήνων φορολογουμένων τις επενδύσεις του κεφαλαίου.

Το πρόβλημα βέβαια των κρατικών παρεμβάσεων στον κύκλο αναπαραγωγής του κοινωνικού κεφαλαίου είναι αρκετά παλιό, καθώς ξεκινά από τη δεκαετία του 1920. Το συμπέρασμα που έβγαλαν οι αστοί οικονομολόγοι από το μεγάλο οικονομικό κραχ του 1929 στις ΗΠΑ ήταν ότι το μονοπωλιακό κεφάλαιο από μόνο του δεν ήταν ικανό να κάνει τον κύκλο της αναπαραγωγής του, καθώς στη διαδικασία αυτή δρουν με τη μεγαλύτερη οξύτητα οικονομικές αντιφάσεις σύμφυτες με το ίδιο το σύστημα. Από τη μια ο κάθε καπιταλιστής επιχειρηματίας επιδιώκει την αύξηση του ποσοστού και της μάζας της υπεραξίας, από την άλλη η διαδικασία αυτή οδηγεί σε άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας, στην αλλαγή της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου, στη σχετική ή και απόλυτη μείωση της ζωντανής εργασίας, της μοναδικής πηγής δημιουργίας της αξίας, άρα σε πτώση του ποσοστού κέρδους. Πρόκειται για αντίφαση αξεπέραστη στα πλαίσια του κεφαλαιοκρατικού συστήματος, η οποία το κατατρύχει από την εμφάνισή του ακόμη - η βασική αιτία των καπιταλιστικών κρίσεων. Και οι κεφαλαιοκρατικές κυβερνήσεις, το μόνο που κάνουν μέσω των κρατικών παρεμβάσεων στήριξης του κεφαλαίου, είναι να μετριάσουν τις συνέπειες της οδυνηρής αυτής αντίφασης, να περιορίσουν και να απαλύνουν τις καταστρεπτικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης. Μα με τον τρόπο αυτό κατέληξαν να δημιουργήσουν τον «επιδοτούμενο καπιταλισμό». Στην προσπάθειά τους να θεραπεύσουν μια κατάσταση, ομολογούν έμμεσα ότι το καπιταλιστικό σύστημα έχει χάσει το δυναμισμό του και την ορμή του να σωσσωρεύει κεφάλαιο με τις δικές του δυνάμεις. Οπότε αρχίζουν οι κρατικές ενέσεις. Επενδύει το καπιταλιστικό κράτος για λογαριασμό του ιδιώτη καπιταλιστή, το καπιταλιστικό κράτος εξαπολύει πολέμους για να λειτουργήσει η πολεμική βιομηχανία, το καπιταλιστικό κράτος δημιουργεί υποδομές (διευρωπαϊκά δίκτυα) για να βγάλει από το λήθαργο, να συγκινήσει το ιδιωτικό κεφάλαιο να βγει από την αδράνεια και να μπει στον κύκλο της παραγωγής.

Μα αν όλα αυτά απλώς αποδεικνύουν ότι το καπιταλιστικό σύστημα έχει φτάσει σε επικίνδυνα όρια γήρανσης και αποσύνθεσης, η αντικατάστασή του προβάλλει σαν ώριμο αίτημα της εποχής μας, κάτι που πρέπει να γίνει συνείδηση των λαών. Ολων αυτών που υφίστανται τις συνέπειες ενός κοινωνικού συστήματος που μέρα με την ημέρα χάνει το δικαίωμα της ιστορικής αναγκαιότητας και ύπαρξής του.