Πόσος διεθνής θόρυβος, πόσα συγγράμματα, πόσες παραπλανητικές γνώμες δεν ακούστηκαν, αλλά και πόσα κροκοδείλια δάκρυα δε χύθηκαν, γιατί τον Αύγουστο του 1968 οι Σοβιετικοί και μερικοί σύμμαχοί τους «καταπνίξανε στο αίμα την "Ανοιξη της Πράγας"»! Αυτήν τη δήθεν προσπάθεια «ανανέωσης του σοσιαλισμού» και τη δημιουργία ενός «σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο»! Λες και ο υπαρκτός σοσιαλισμός είχε απάνθρωπη, κτηνώδη μορφή!

Εχουν περάσει από τότε τριάντα πέντε χρόνια και δεν είναι λίγα τα ντοκουμέντα που δημοσιεύτηκαν και αποδείχνουν τη διασύνδεση των τότε πρωταγωνιστών της Πράγας με τα διεθνή κέντρα της αντίδρασης για την παλινόρθωση στην Τσεχοσλοβακία, ήδη το 1968, του καπιταλισμού. Αλλά οι ιδεολόγοι του καπιταλισμού συνεχίζουν να παραπλανούν τους ανίδεους ότι η «Ανοιξη της Πράγας» είχε στόχο να απομακρύνει «τη βαρυχειμωνιά του σταλινικού σοσιαλισμού» και στη θέση του να αναστήσει τον «ανθρώπινο σοσιαλισμό».

Αυτόν τον Αύγουστο δημοσιεύτηκαν οι γνώμες δύο Τσέχων πρωταγωνιστών του 1968, που επιβεβαιώνουν τον αληθινό στόχο της «Ανοιξης της Πράγας»: «Δεν ήταν η ανανέωση του υπαρκτού σοσιαλισμού και η εγκαθίδρυση ενός "σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο", αλλά η παλινόρθωση ενός καθαρόαιμου καπιταλισμού». Αυτό το ομολόγησε ένας από τους κύριους πρωταγωνιστές της «Ανοιξης», ο Οτα Σικ, Τσεχοσλοβάκος αναθεωρητής οικονομολόγος, αυθεντικός θεωρητικός ενός «τρίτου δρόμου». Η ομολογία του έχει ηλικία 13 χρόνων, αλλά έχει σημασία να επαναφερθεί στη μνήμη, γιατί επαναλήφθηκε στις 29 Αυγούστου αυτού του χρόνου από τον Γερμανό οικονομολόγο Χάρι Νικ - στη «Νόιες Ντόιτσλαντ» - οπαδό του ΚΟΔΗΣΟ, που προτείνει να αντικατασταθεί ο «Τρίτος Δρόμος», σαν εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό με τον όρο «Ενας άλλος κόσμος είναι δυνατός».

Αλλά ας επανέλθουμε στον Οτα Σικ, όπως τον παρουσιάζει ο Χάρι Νικ: «Σε μια συνέντευξη το 1990, ο Σικ είπε ότι για τον εαυτό του αποκρούει το χαρακτηρισμό μεταρρυθμιστής. Εμείς, ο πυρήνας των οικονομικών μεταρρυθμιστών, δεν προσπαθούσαμε τότε στην Πράγα να μεταρρυθμίσουμε τον κομμουνισμό. Ο πραγματικός στόχος μας ήταν να τον καταργήσουμε και να οικοδομήσουμε ένα νέο σύστημα. Επρεπε μεν να μιλάμε πάντα για μεταρρύθμιση και για σοσιαλιστική δημοκρατία ή σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς, γιατί αλλιώς δε θα φθάναμε (σ.σ.: δηλαδή, οι γνώμες τους δε θα 'φθαναν) καθόλου στην κοινή γνώμη... Η έννοια της μεταρρύθμισης ήταν μια παραχώρηση στις σχέσεις εξουσίας». Ο κ. Νικ συνεχίζει τη γνώμη του για τον Οτα Σικ: «Στην υπόδειξη ότι το όνομα του Οτα Σικ είναι παγκόσμια γνωστό με την οικονομική θεωρία του Τρίτου Δρόμου», ο Σικ απάντησε: «Σαν Τρίτος Δρόμος προπαγανδίστηκε ένα μεικτό σύστημα μεταξύ σχεδιασμένης οικονομίας και οικονομίας της αγοράς. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να λειτουργήσει. Ετσι, όπως μπορεί να το διαβάσει κάποιος το 1990 στην τσεχοσλοβακική εφημερίδα Mlada Fronta, ο "Τρίτος Δρόμος" ήταν ένας ελιγμός παραπλάνησης. Ο Σικ ήταν ακόμα τότε πεπεισμένος ότι η μοναδική λύση για μας ήταν η καθαρόαιμη καπιταλιστική αγορά».

Ο άλλος πρωταγωνιστής που μιλάει για το τότε και το σήμερα είναι ο Μίλαν Χόρατσεκ, από τη Βόρεια Μοραβία. Πριν 35 χρόνια εγκατέλειψε τη χώρα του, κατέφυγε στη Δυτική Γερμανία, όπου έζησε και έδρασε στα δυτικογερμανικά συνδικάτα, υπήρξε (το 1979) συνιδρυτής των Πρασίνων και στη δεκαετία του '80 βουλευτής αυτού του κόμματος στο Μπούντεσταγκ. Τώρα διευθύνει στην Πράγα το Γραφείο Κεντρο-Ανατολικής Ευρώπης του ιδρύματος Χάινριχ Μπελ.

Ο Χόρατσεκ δήλωσε στη «Νόιες Ντόιτσλαντ» (21 Αυγούστου), ανάμεσα στα άλλα, για την «Ανοιξη της Πράγας» και το «σοσιαλισμό με το ανθρώπινο πρόσωπο»: «Ο,τι απόμεινε απ' αυτές τις αντιλήψεις εκπροσωπείται εν μέρει από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Αλλά αυτό έμεινε ορθόδοξο. Υπάρχουν επίσης μερικοί ελεύθεροι, ανορθόδοξοι αριστεροί, οι οποίοι εμμένουν σ' αυτές τις ιδέες μιας δίκαιης κοινωνίας. Αυτοί προσεγγίζουν εν μέρει τις αντιλήψεις του "δημοκρατικού σοσιαλισμού" και έτσι εκείνες (τις αντιλήψεις) πολλών Δυτικών σοσιαλδημοκρατών: Ελεύθερη οικονομία της αγοράς ναι, αλλά κοινωνική και οικολογική. Αλλά η πλειοψηφία; Μαθαίνει κοπιαστικά να ζει με τα καρκινώματα του καπιταλισμού, και εδώ υπάρχουν άσχημα πράγματα, για παράδειγμα από τον καιρό της "άγριας" ιδιωτικοποίησης στις αρχές της δεκαετίας του '90 υπό τον τότε πρωθυπουργό Βάκλαφ Κλάους, σημερινό Πρόεδρο. Το "πιστεύω" του ήταν: Δεν υπάρχει λερωμένο χρήμα, το αόρατο χέρι της αγοράς τα ρυθμίζει όλα. Οχι πια προσωνυμίες όπως "κοινωνικός", "οικολογικός" - όλα αυτά είναι ανοησία. Ετσι δηλώθηκε στο λαό, και αυτός στην αρχή τα πίστεψε... Σήμερα αγωνίζονται πολλοί για να τα βγάλουν πέρα. Το βιοτικό επίπεδο είναι εν μέρει κάτω απ' αυτό του 1989. Ταυτόχρονα, υπάρχει ένα λεπτό στρώμα πολύ πλουσίων ανθρώπων, που μέσα σε μερικά χρόνια έκαναν εκατομμύρια, μάλιστα δισεκατομμύρια κορόνες... Το σύνθημα σήμερα είναι: Καθένας σφυρηλατεί μόνος του την τύχη του». Εκεί οδήγησε η παλινόρθωση του καπιταλισμού και στην Τσεχία.