Συνεχίζουμε το ταξίδι μας στην Ισπανία του '36, με το βιβλίο του Θανάση Παπαρήγα «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος» εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή.»

«Υστερα από όλα αυτά, δεν είναι περίεργο το ότι οι φρανκικοί κάνουν με τη Βρετανία ένα πολύ εντατικό εμπόριο. Ούτε το ότι η Γαλλία αρνείται να επιστρέψει στην Ισπανία το χρυσό που είχε δοθεί σαν εγγύηση για το δάνειο του 1931, παρά το ότι η Ισπανία είχε εξοφλήσει το δάνειο. Την πιο καθαρή πολιτική ακολούθησαν οι ΗΠΑ. Χωρίς πολλές περιστροφές, αρνούνται οποιαδήποτε βοήθεια στη Δημοκρατική Ισπανία και δίνουν κάθε δυνατή βοήθεια στον Φράνκο. Η βοήθεια των ΗΠΑ δεν ήταν μόνο η πιο μεγάλη από οποιασδήποτε άλλης "μη αξονικής" δύναμης. Ηταν και τέτοια που μόνο οι ΗΠΑ μπορούσαν να δώσουν - καύσιμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της πρεσβείας στη Μαδρίτη, οι ΗΠΑ έδωσαν συνολικά 1.866.000 τόνους καυσίμων, ενώ 3 μόνο εταιρίες (η "Φορντ", η "Στουντεμπέικερ" και η "Τζένεραλ Μότορς") έδωσαν 12.000 φορτηγά».

«Ολα αυτά δείχνουν τη γενική αντεπαναστατική ατμόσφαιρα, αλλά και συμφωνία, που επικρατούν στον ιμπεριαλισμό. Αυτή φαίνεται και σε ειδικά τμήματα του πολέμου και, πιο συγκεκριμένα, στον πόλεμο στο Βορρά».

«Στις βορειότερες επαρχίες της Ισπανίας, δηλαδή εκείνες που βρέχονται από τον Ατλαντικό Ωκεανό και τη θάλασσα του Βισκαϊκού Κόλπου, η φασιστική εξέγερση είχε ανάμεικτα αποτελέσματα. Το δυτικότερο τμήμα τους, η Γαλικία, έχει, από τις πρώτες κιόλας ημέρες της εξέγερσης, καταληφθεί από τους φρανκιστές. Αντίθετα, στις ανατολικότερες (Αστουρίες, χώρα των Βάσκων), η εξέγερση αποτυγχάνει. Οι δυνάμεις του στρατηγού Εμίλιο Μόλα, ηγετικής φυσιογνωμίας της συνωμοσίας, που, με έδρα την Παμπλόνα, αποτελεί ουσιαστικό κυρίαρχο της περιοχής πριν ακόμα την εξέγερση, έχει απομονώσει τις επαρχίες του Βισκαϊκού από τις επαρχίες της Μεσογείου. Σε συνέχεια, στις αρχές Σεπτέμβρη, επιτίθεται ενάντια στην Ιρούν, πόλη που βρίσκεται επάνω ακριβώς στα γαλλοϊσπανικά σύνορα. Η κατάληψή της σημαίνει ότι η χώρα των Βάσκων αποκλείεται από τον υπόλοιπο κόσμο».

«Οι φρανκικοί αρχίζουν μια τεραστίων διαστάσεων εκστρατεία για το λεγόμενο "Τείχος του Ατλαντικού". Αν τους πίστευε κανείς, η βόρεια ακτή της Ισπανίας περιβαλλόταν από ένα ναυτικό φράγμα τόσο πανίσχυρο που θα μπορούσε να εκμηδενίσει οποιοδήποτε πλοίο θα προσέγγιζε. Τα πολεμικά πλοία της Βρετανίας, που ναυλοχούν στην περιοχή, στέλνουν στο Φόρεϊν Οφις εκθέσεις που επαναλαμβάνουν αυτολεξεί τους ισχυρισμούς αυτούς και το Φόρεϊν Οφις τις δημοσιεύει.

Αλλά συμβαίνει κάτι αναπάντεχο. Μερικοί Βρετανοί ναυτικοί, που ξεκινούν από γαλλικά λιμάνια, ριψοκινδυνεύουν μια συνάντηση με το τόσο φοβερό "Τείχος". Το αποτέλεσμα είναι να φτάσουν στο Μπιλμπάο χωρίς κανένα εμπόδιο. Το "Τείχος" υπήρχε μόνο στην προπαγάνδα των φρανκιστών. Ο εφοδιασμός των βόρειων επαρχιών, που είχε τελείως διακοπεί, ξαναρχίζει.

Τι είχε συμβεί; Είχαν, μήπως, κατορθώσει οι Ισπανοί φρανκιστές να εξαπατήσουν το ναυτικό της Αυτού Μεγαλειότητος και να πάρουν, επιτέλους, εκδίκηση για την καταστροφή της Μεγάλης Αρμάδας το 1588;

Τίποτα το τόσο δραματικό. Απλώς, η Βισκάγια και οι Αστουρίες έχουν πολλά ορυχεία, που αποτελούν χώρους ιδιοκτησίας, συνεταιρισμού και ανταγωνισμού των βρετανικών και των γερμανικών μονοπωλιακών ομάδων. Ετσι, τόσο οι μεν όσο και οι δε ενδιαφέρονται για ένα άμεσο τέλος του πολέμου στην περιοχή (ώστε να μην κινδυνέψουν τα ορυχεία τους να πάθουν καμιά καταστροφή).

«...είναι, εξάλλου, χαρακτηριστική. Στις αρχές Ιούνη του 1937, ο στρατηγός Μόλα αρχίζει τη γενική του επίθεση ενάντια στη Βισκάγια. Ο γενικός συσχετισμός των δυνάμεων τον ευνοεί. Στις 20 Ιούνη του 1937, πέφτει το Μπιλμπάο. Στις 26 Αυγούστου, το Σανταντέρ. Το τελευταίο δημοκρατικό προπύργιο του Βορρά, η αστουριανή Χιχόν, θα κρατήσει ως τις 21 Οκτώβρη. Η κατάληψη του Βορρά ολοκληρώθηκε. Τα μεγάλα βιομηχανικά και εξορυκτικά κέντρα του Βορρά έπεσαν στα χέρια των φασιστών.

Εδώ, αξίζει να σημειώσουμε δύο στοιχεία:

α) Οπως σήμερα γνωρίζουμε, στα τεθωρακισμένα των προφυλακών των φρανκικών δυνάμεων επιβαίνουν υπάλληλοι των γερμανικών μονοπωλίων, οι οποίοι σπεύδουν να ελέγξουν την κατάσταση των ορυχείων και των βιομηχανικών εγκαταστάσεων.

β) Στο Βορρά, η ανικανότητα δημιουργίας τακτικού στρατού ήταν ακόμα πιο μεγάλη από ό,τι αλλού. Οταν οι δυσκολίες αποδείχτηκαν απειλητικές, οι τοπικές κυβερνήσεις δεν πήραν κανένα μέτρο εκκένωσης ή, έστω, καταστροφής των εγκαταστάσεων. Εδώ έγινε και το μπλέξιμο με τους κομμουνιστές, για το οποίο μιλάμε αλλού. Ετσι, οι εγκαταστάσεις έπεσαν άθικτες στα χέρια των φασιστών, οι οποίοι άρχισαν αμέσως να τις αξιοποιούν.

Τυχαίο, άραγε, ή ένδειξη κι αυτό του "ειδικού ενδιαφέροντος"; Στο γενικό στρατόπεδο της αντεπαναστατικής συμφωνίας, μπορούμε να προσθέσουμε δύο ακόμα στοιχεία:

α) Την τάξη που επικρατεί στη φρανκική ζώνη σε διάκριση ή και σε αντίθεση με το χάος της δημοκρατικής ζώνης. Πράγματι, η διαφορά είναι πολύ φανερή. Στη δημοκρατική ζώνη, η απειθαρχία είναι φαινόμενο σύνηθες και γενικό, αν όχι κυρίαρχο. Ακόμα και ο απλός συντονισμός των στρατιωτικών επιχειρήσεων είναι προβληματικός. Από άποψη ασφάλειας, η κατάσταση είναι τραγική. Οι πράκτορες και οι κατάσκοποι είναι, κυριολεκτικά, παντού. Μέχρι του σημείου ο στρατηγός Μιάχα να μαθαίνει την παύση του από το ΡΣ του Μπούργος, που ελέγχουν οι στασιαστές. Σημειώνουμε ότι αυτό το στοιχείο της πλήρους αταξίας επισημαίνεται από όλους τους παρατηρητές της εποχής. Αλλωστε, δεν πρόκειται απλώς για αταξία, αλλά για κατάσταση με πολύ βαθύτερες ρίζες, όπως δείχνουν οι συγκρούσεις μεταξύ αναρχικών και κομμουνιστών, πραγματικός εμφύλιος πόλεμος μέσα στον εμφύλιο.

Ολα αυτά είναι τελείως αδιανόητα στη φρανκική ζώνη, όπου επικρατεί πλήρης τάξη. Πλήρης τάξη, παρά την ύπαρξη σοβαρών αντιθέσεων (π.χ., οι μοναρχικοί γκρινιάζουν γιατί υποπτεύονται, και όχι άδικα, τον Φράνκο, πολλές είναι οι υποψίες για το αεροπορικό δυστύχημα που στοίχισε, στις 3 Ιούνη του 1937, τη ζωή στο στρατηγό Μόλα και, άλλωστε, ο ίδιος ο Φράνκο έλεγε ότι δεν τα πήγαινε καλά με τον Μόλα κλπ.)».