Σε μια ιδιόμορφη τράπεζα τείνει να μετατραπεί ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ), με τις αλλεπάλληλες και μεθοδικές νομοθετικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης στη λειτουργία και το χαρακτήρα του. Σήμερα το έργο και η δραστηριότητα του Οργανισμού απέχει παρασάγγας από την εκπλήρωση του κοινωνικού του ρόλου, για τον οποίο και δημιουργήθηκε. Δηλαδή να παρέχει φθηνή και ποιοτική κατοικία, να συνδράμει στεγαστικά τους εργαζόμενους - οι οποίοι άλλωστε είναι οι δημιουργοί του και οι οικονομικοί αιμοδότες του - και κυρίως τους οικονομικά ασθενέστερους, που έχουν και μεγαλύτερη ανάγκη.

Σημαντική αλλοίωση στον κοινωνικό χαρακτήρα του ΟΕΚ επιφέρει ο τελευταίος νόμος 2736/99, ο οποίος καθιέρωσε «νέες μορφές στεγαστικής συνδρομής». Οι ισχυρισμοί της κυβέρνησης περί ενίσχυσης και βελτίωσης δήθεν της δραστηριότητας του ΟΕΚ, με τις «νέες μορφές», δεν μπορούν να κρύψουν τη ριζική αλλαγή φυσιογνωμίας του.

Μια από τις «νέες μορφές» παρεκτροπής του ΟΕΚ από τον κοινωνικό του ρόλο είναι η ενοικίαση κατοικιών. Συγκεκριμένα, στο νόμο (άρθρο 1) προβλέπεται η δυνατότητα του ΟΕΚ να νοικιάζει κατοικίες σε δικαιούχους του. Οι τελευταίοι θα καταβάλλουν νοίκι, ίσο με το 1/400 της τιμής της κατοικίας. Μετά την παρέλευση πενταετίας και μέχρι τη συμπλήρωση δεκαετίας, οι συγκεκριμένοι δικαιούχοι θα μπορούν να αγοράσουν την κατοικία, καταβάλλοντας όμως εφάπαξ το ποσό της τιμής διάθεσης της κατοικίας, αφού αφαιρεθεί το ποσό που έχουν δώσει ως ενοίκιο. Αν δεν μπορούν οι δικαιούχοι να καταβάλουν το ποσό αυτό, τότε χάνουν και την κυριότητα, αλλά και τη δυνατότητα παραπέρα ενοικίασης της κατοικίας.

Για παράδειγμα, αν η τιμή διάθεσης της κατοικίας είναι 20 εκατ. δρχ., τότε ο δικαιούχος στα πέντε χρόνια θα έχει καταβάλει σε νοίκια το ποσό των 3 εκατ. δρχ. Για να αποκτήσει την κυριότητα της κατοικίας θα πρέπει να πληρώσει εφάπαξ 17 εκατ. δραχμές. Γίνεται φανερό πως οι χαμηλόμισθοι τίθενται εκ των πραγμάτων «εκτός». Τα πράγματα είναι χειρότερα, καθώς ο υπουργός, σε πρόσφατη συνέντευξή του, δήλωσε πως σε κάθε παραχώρηση κατοικιών από δω και πέρα θα χρησιμοποιείται «και η κλήρωση και η μορφή της ενοικίασης».

Μια ακόμα «νέα μορφή», που λειτουργεί συμπληρωματικά με την παραπάνω, είναι η δυνατότητα (άρθρο 2) να πραγματοποιεί ο ΟΕΚ προγράμματα κατασκευής οικισμών, των οποίων οι κατοικίες θα δίνονται , κατά προτεραιότητα, σε δικαιούχους δανειολήπτες, δηλαδή σε όσους έχει χορηγηθεί δάνειο από τα σχετικά προγράμματα του ΟΕΚ. Με τον τρόπο αυτό, και με δεδομένες τις οικονομικές δυνατότητες του Οργανισμού, περιορίζεται ακόμα περισσότερο ο αριθμός των κατοικιών που θα παραχωρούνται με κλήρωση. Στο σύστημα παραχώρησης κατοικιών με κλήρωση έχουν προτεραιότητα οι οικονομικά ασθενέστεροι δικαιούχοι.

Ωστόσο, το πιο καθοριστικό χτύπημα, που ανοίγει τους «ασκούς του Αιόλου», δίνεται στο άρθρο 12, παρ. 1 του νόμου. Σε αυτό προβλέπεται ότι ο ΟΕΚ μπορεί να ιδρύει μαζί με οικοδομικούς συνεταιρισμούς, εταιρίες ενεργού πολεοδομίας, τράπεζες, άλλα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου ή και ιδιώτες - ιδιοκτήτες ακινήτων, εταιρίες μεικτής οικονομίας!!! Οι εταιρίες αυτές θα έχουν «αποκλειστικό σκοπό τη μελέτη, εκτέλεση έργων ανάπτυξης ή αναμόρφωσης σε ζώνες ενεργού πολεοδομίας, ενδεχομένως και την αγορά ή πώληση ή εκμετάλλευση των ακινήτων που περιλαμβάνονται στη ζώνη»!!!

Είναι χαρακτηριστικό ότι μια από τις δραστηριότητες στις οποίες θα κινηθεί ο ΟΕΚ τα επόμενα χρόνια - όπως παρουσιάστηκαν κατά την πρόσφατη συνέντευξη του υπουργού - είναι η κατασκευή κατοικιών από κοινού με μεγάλες βιομηχανικές μονάδες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (!) για τη στέγαση του προσωπικού τους. Χωρίς να διασφαλίζεται καν ότι οι εργαζόμενοι αυτών των επιχειρήσεων καταβάλλουν εισφορές υπέρ ΟΕΚ, ώστε να είναι δικαιούχοι του.

Τα παραπάνω είναι η κορύφωση μιας σειράς χτυπημάτων που έχουν δοθεί σταδιακά στον κοινωνικό χαρακτήρα του ΟΕΚ, με τη χειροτέρευση των όρων και προϋποθέσεων, είτε για να είναι κάποιος εργαζόμενος δικαιούχος, είτε για να πάρει δάνειο.

Το Σεπτέμβρη του '96, για παράδειγμα, με υπουργική απόφαση αυξήθηκε ο αριθμός των ενσήμων που απαιτούνται για να μπορεί κάποιος να είναι δικαιούχος του ΟΕΚ. Μάλιστα, η αύξηση αφορούσε στις κατηγορίες εργαζομένων με τις μεγαλύτερες ανάγκες. Ετσι, οι εργατοϋπάλληλοι με τρία παιδιά χρειάζονται πλέον 1.600 ένσημα για να είναι δικαιούχοι, από 1.000 ένσημα που χρειάζονταν προηγούμενα. Οι εργατοϋπάλληλοι με τέσσερα παιδιά χρειάζεται να έχουν 1.300 ένσημα, από 750 ένσημα που απαιτούνταν προηγούμενα.

Πέρσι το Μάρτη γίνεται ακόμα μια σημαντική αρνητική παρέμβαση από την κυβέρνηση. Χιλιάδες δικαιούχοι, που είχαν πάρει εγκρίσεις δανείων από το πρόγραμμα Ενιαίο Στεγαστικό Ανακυκλούμενο Κεφάλαιο (ΕΣΑΚ), μεταφέρονται με μια απλή υπουργική απόφαση στο πρόγραμμα δανείων διπλής επιδότησης του επιτοκίου. Να σημειώσουμε πως το πρόγραμμα ΕΣΑΚ αφορά σε δάνεια με κεφάλαια του Οργανισμού και με πολύ χαμηλό τόκο, από 5% μέχρι 0%.

Η μεταφορά από το ΕΣΑΚ στο δανειοδοτικό πρόγραμμα διπλής επιδότησης του επιτοκίου σήμαινε δραματική αλλαγή προς το χειρότερο των όρων αποπληρωμής των δανείων για τους συγκεκριμένους δικαιούχους. Ειδικότερα, η περίοδος εξόφλησης του δανείου μειώθηκε από τα 25 χρόνια στα 20 χρόνια, ενώ τα επιτόκια αποπληρωμής αυξήθηκαν. Για παράδειγμα, οι δικαιούχοι με 2 παιδιά - σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου - πληρώνουν 5,5% επιτόκιο, από 4% που θα πλήρωναν στο πρόγραμμα ΕΣΑΚ. Οι δικαιούχοι με τρία παιδιά πληρώνουν 4,5% επιτόκιο, από 2% που θα πλήρωναν προηγούμενα.

Επιπλέον, η παραπάνω κυβερνητική ενέργεια σήμαινε ουσιαστικά το τέλος του δανειοδοτικού προγράμματος ΕΣΑΚ, αφού είναι ανύπαρκτο στα νέα προγράμματα του ΟΕΚ. Το μόνο δανειοδοτικό πρόγραμμα για ανέγερση ή αγορά κατοικίας που «τρέχει» είναι το πρόγραμμα διπλής επιδότησης επιτοκίου. Και σε αυτό το πρόγραμμα υπήρξαν αλλαγές προς το χειρότερο. Ετσι, η διάρκεια εξόφλησης μειώθηκε στα 15 χρόνια από 20 χρόνια που ίσχυε προηγούμενα σε αυτό το πρόγραμμα. Επίσης, μειώθηκε η διάρκεια που ο ΟΕΚ επιδοτεί το επιτόκιο, από τα 15 στα 9 χρόνια. Με άλλα λόγια, οι δικαιούχοι που παίρνουν αυτά τα δάνεια πληρώνουν πλέον και μεγαλύτερες δόσεις και με μεγαλύτερο επιτόκιο.

Κύριος στόχος του ΟΕΚ ήταν στον ιδρυτικό του νόμο και έπρεπε να είναι η κατασκευή κατοικιών για τους δικαιούχους του. Πολύ περισσότερο που ο Οργανισμός έχει όλες τις δυνατότητες να προσφέρει ποιοτική κατοικία με χαμηλό κόστος. Ομως, και εδώ η παρέμβαση των κυβερνήσεων ήταν στην αντίθετη κατεύθυνση, με τη συνεχή μείωση των κατασκευαστικών προγραμμάτων και την αντίστοιχη διόγκωση δανειοδοτικών προγραμμάτων. Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία του ίδιου του ΟΕΚ, για τη διετία, π.χ. '98 - '99. Ετσι, διατέθηκαν 234 δισ. δρχ. για το σύνολο των προγραμμάτων του. Από αυτά, μόλις 43,5 δισ. δρχ. αφορούσαν στα κατασκευαστικά προγράμματα, ενώ 172 δισ. δρχ. διατέθηκαν για τα, διαφόρων μορφών, δάνεια.

Αποτέλεσμα είναι, σε συνδυασμό και με την κατάργηση του δανειοδοτικού προγράμματος ΕΣΑΚ, ο ΟΕΚ να λειτουργεί ως τροφοδότης των διαφόρων τραπεζών. Οι χιλιάδες δικαιούχοι του μετατρέπονται σε «πελάτες» των τραπεζών, που θα κρίνουν κατά πόσο είναι «φερέγγυοι», εξοβελίζοντας έτσι τους εποχικά απασχολούμενους, τους εργαζόμενους χωρίς σταθερό εισόδημα...