Κυριακή 18 Αυγούστου 2002
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 19
ΙΣΤΟΡΙΑ
Σύντροφος και άνθρωπος

Οι αναμνήσεις αυτές γράφονται με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 29 χρόνων από το θάνατο του ΝΙΚΟΥ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ (27 Απρίλη 1903 Νικομήδεια Μικράς Ασίας - 1 Αυγούστου 1973 Σοργκούτ Βορειοδυτικής Σιβηρίας Ρωσικής Ομοσπονδίας, πρώην ΕΣΣΔ)

Αυτά που γράφονται σήμερα, εδώ, βρίσκονται γραμμένα, με διαφορετικό τρόπο, στην Αυτοβιογραφία μου την οποία αφήνω, σαν Διαθήκη, στα παιδιά και τα εγγόνια μου.

Τον Νίκο Ζαχαριάδη (Ν.Ζ.) τον είδα για πρώτη φορά στα γραφεία της ΚΕ του ΚΚΕ, στην οδό Πειραιώς 7, στην Αθήνα. Την εποχή εκείνη, αμέσως μετά την απελευθέρωση, εργαζόμουν στις οργανώσεις του ΚΚΕ. Κάποια μέρα με κάλεσε ο Γιάννης Ιωαννίδης και μου πρότεινε να δουλέψω στα γραφεία τους, γιατί χρειάζονταν έναν άνθρωπο με τα δικά μου προσόντα (στενογραφία, δακτυλογραφία, ξένες γλώσσες και δίπλωμα Πανεπιστημίου) και κυρίως εμπιστοσύνης, χωρίς κίνδυνο διαρροής πληροφοριών. Στην περίοδο της κατοχής και του Δεκέμβρη 1944 ήμουν σύνδεσμος της Επιτροπής Πόλης (ΕΠ) της Κομματικής Οργάνωσης της Αθήνας (ΚΟΑ) με το Πολιτικό Γραφείο (ΠΓ) και επιπλέον ήμουν συντρόφισσα του Βασίλη Μπαρτζιώτα (Γραμματέα της Επιτροπής Πόλης της ΚΟΑ). Οπως φαίνεται αυτά τα προσόντα θεωρήθηκαν ικανοποιητικά για την ύπαρξη εμπιστοσύνης. Συμφώνησα να αναλάβω τη δουλιά αυτή. Ετσι, το καλοκαίρι του 1945, έγινε η γνωριμία μου με τον Νίκο Ζαχαριάδη και αμέσως άρχισε η συνεργασία μας.

Ηρεμος, ευγενικός, σεμνός

Ο Ν.Ζ., την περίοδο αυτή, προσανατολιζόταν ακόμη, ως προς την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Δεν πέρασε πολύς καιρός από την επιστροφή του από το στρατόπεδο του Νταχάου. Στην εμφάνιση ήταν ένας άνθρωπος καθημερινός. Ηρεμος, ευγενικός, σεμνός, με ύφος που θύμιζε μελαγχολία. Απλά ντυμένος, με μια τραγιάσκα αντί για καπέλο, όταν έβγαινε έξω. Δεν κάπνιζε, δεν έπινε ατέλειωτα φλιτζάνια καφέ (έπινε τσάι), ούτε ποτά. Του άρεσαν πολύ τα γλυκά μα και τα αρνίσια κεφαλάκια στη σούβλα. Οταν έβγαινα το μεσημέρι ν' αγοράσω κάτι για φαγητό, με παρακαλούσε να πάρω και τη δική του παραγγελία: ένα αρνίσιο κεφαλάκι ψητό, που το ξεκοκάλιζε με μεγάλη όρεξη. Την εποχή εκείνη, στην οδό Σατωβριάνδου, στη μέση του δρόμου, βρίσκονταν τα ψητάδικα της Ομόνοιας. Συχνά, όταν ερχόμασταν, το πρωί, όσοι δουλεύαμε μόνιμα εκεί, βρίσκαμε στο συρτάρι του γραφείου μας, κάποιο γλυκό (από αυτά που του 'φερναν φίλοι και γνωστοί). Να μην ξεχνάμε ότι τότε ακόμη, στα κομμουνιστικά κόμματα, υπήρχε η προσωπολατρία κι ο κόσμος νόμιζε ότι έτσι του 'δειχνε την πίστη και την αγάπη του, φέρνοντάς του δώρα.

Τα γραφεία του ΠΓ στην οδό Πειραιώς 7, ήταν ένα διώροφο σπίτι, συνηθισμένο και με κουζίνα. Εδώ δε συνεδρίαζαν το ΠΓ ή ΚΕ του ΚΚΕ, προφανώς, για λόγους ασφάλειας. Στην Αθήνα κυκλοφορούσαν ακόμη συμμορίες της οργάνωσης «Χ», μα και άλλων δοσίλογων, που συχνά έκαναν «γιουρούσι» σε γραφεία των οργανώσεών μας, κομματικών και ΕΑΜικών, μα και δολοφονούσαν τους αντιστασιακούς, όταν τους έβρισκαν μόνους σε κάποιο απόμερο δρομάκι. Ετσι χάθηκαν πολλοί αγωνιστές.

Στα γραφεία μας δεν υπήρχαν γραμματείς και παρατρεχάμενοι για κάθε στέλεχος. Ο Ν.Ζ. σήκωνε μόνος του το ακουστικό, όταν χτυπούσε το τηλέφωνό του, έκανε τις συνεργασίες του, όπως και τα άλλα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ ή του ΠΓ. Μόνιμοι ήμασταν ο Ν.Ι., ο Ηλίας Αργυριάδης (ακροναυπλιώτης), υπεύθυνος για την ασφάλεια και την καθαριότητα, κι εγώ. Ολοι οι άλλοι πηγαινοέρχονταν. Ο σ. Ηλίας Αργυριάδης πότε-πότε ήθελε να μας φιλέψει με δικό του μαγειρεμένο φαγητό... αυγά «μάτια» που κολυμπούσαν στο λάδι. Ο Ν.Ζ. τον πείραζε για το επιτυχημένο φαγητό του. Αν δεν κάνω λάθος, ο σ. Ηλίας κούτσαινε από το ένα πόδι. Εκτελέστηκε στην εμφυλιοπολεμική εποχή. Εμαθα ότι τα παιδιά του (κορίτσια) τα 'στειλε, μαζί με πολλά άλλα, στην Αμερική, για «δουλάκια» η τότε βασίλισσα Φρειδερίκη (ο κόσμος την έλεγε «φρίκη»). Στα γραφεία της Πειραιώς 7, εκτός από εμάς ερχόταν κάθε μέρα, για κάθε ενδεχόμενο, και ένα από τα νεότερα σε ηλικία, μέλη της ΚΕ, συχνότερα ο Ζήσης Ζωγράφος.

Το καλοκαίρι του 1945 ο Ν.Ζ. χρειάστηκε κάποιο εξοχικό σπίτι. Περίμενε την οικογένειά του που ζούσε στο εξωτερικό. Το σπίτι βρέθηκε στην Αγία Παρασκευή. Το βρήκε η αδελφή μου Θέτις, που έμενε εκεί με την οικογένειά της και τη μητέρα μας. Στην πραγματικότητα ήταν δύο σπίτια μέσα σε πεύκα. Το μεγαλύτερο για τον Ν.Ζ. Στο μικρό εγκαταστάθηκε ο Νίκος Πλουμπίδης (Μπάρμπας). Η οικογένεια του Ν.Ζ. ήταν η συντρόφισσά του Μάνια και ο γιος του Κύρος. Η Μάνια Ζαχαριάδου ήταν μια ωραία, υψηλή Τσέχα, καστανή, κομψή, ο Κύρος αδύνατος, ξανθός.

Εμείς, με τον σύντροφό μου πηγαίναμε στην αδελφή μου το Σαββατόβραδο και φεύγαμε τη Δευτέρα πρωί-πρωί. Σπάνια βλέπαμε τον Ν.Ζ., τη γυναίκα ή τον γιο τους παρ' όλο ότι άλλο σπίτι ανάμεσά μας δεν υπήρχε, μόνο πεύκα. Η τοποθεσία ήταν μαγευτική. Η αδελφή μου κι εγώ, που ήμασταν και φίλες αχώριστες, τα βράδια στρώναμε τις κουβέρτες μας κάτω από τα πεύκα, ανταλλάσσοντας τα νέα της βδομάδας που πέρασε, αφού τηλέφωνα δεν είχαμε, και σιγά-σιγά μας έπαιρνε ο ύπνος και το πρωί ξυπνούσαμε γεμάτες τσιμπήματα από τα κουνούπια.

Ο Ν.Ζ. λάτρευε τον μικρό Κύρο. Οπως όλα τα παιδιά ήταν αρκετά σκάνταλος. Ενα βραδάκι, καθισμένες στη βεράντα του σπιτιού μας, βλέπουμε τον Ν.Ζ. σκαρφαλωμένο σε ένα πεύκο. Σκαρφάλωσε ο Κύρος και για να μη του χαλάσει τη χαρά, ανέβηκε και ο ίδιος για να τον προστατέψει.

Στην Αγία Παρασκευή, ο Ν.Ζ. δεν είχε συναντήσεις μ' εμάς. Περπατούσε πολύ πρωί-βράδυ (παλιά του συνήθεια). Οταν τύχαινε να περάσει από το σπίτι μας και μας έβλεπε στη βεράντα μας χαιρετούσε. Με πολύ κόσμο παρέα δεν έκανε. Φίλος του από τα παλιά ήταν ο Μήτσος Παρτσαλίδης. Μ' αυτόν παίζανε σκάκι, κάνανε κι οι δυο ζαβολιές και συνεχώς τσακώνονταν. Στενός του φίλος ήταν και ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης.

Η Μάνια Ζαχαριάδου, με τον Κύρο, έμειναν στην Αθήνα έως τις 29 Αυγούστου του 1946. Την ημέρα αυτή το καράβι για τη Θεσσαλονίκη έφερνε μια μεγάλη αντιπροσωπεία του ΕΑΜ, μ' επικεφαλής τον Γιάννη Σοφιανόπουλο, που θα οργάνωνε μεγάλη νόμιμη ΕΑΜική συγκέντρωση στο στάδιο της πόλης. Ανάμεσά τους βρισκόταν και η Μάνια, που πήγαινε στην πατρίδα της την Πράγα, να γεννήσει την κόρη τους Ολγα, με τον Κύρο κι εμάς, με τον σύντροφό μου, που πηγαίναμε εκεί για παράνομη δουλιά. Τη Μάνια συνόδευε ο Μανώλης Σιγανός, γιατρός. Ακροναυπλιώτης, από τους πιο έμπιστους ανθρώπους. Μόνο αυτός κατάφερνε να συνοδεύει τον Ν.Ζ. στις εξόδους του, παρ' όλο που και απ' αυτόν κατάφερνε να ξεφεύγει, στα σοκάκια της Αθήνας. Σ' αυτόν, τον Μανώλη, είχε αναθέσει τη φύλαξη του Ν.Ζ. το ΠΓ. Ο Σιγανός ήταν Κρητικός κι ήταν πραγματικό παλικάρι. Στην κατοχή (προς το τέλος της) πιάστηκε από τους Γερμανούς κι όμως κατάφερε να δραπετεύσει από την κομεντατούρα τους (φρουραρχείο). Πήγε στην Καισαριανή, που ήταν πια ελεύθερη, έβαψε τα μαλλιά του κόκκινα και συνέχισε τη δουλιά του. Οταν φθάσαμε στο ραντεβού, που είχαμε μαζί του, στην Καισαριανή, δεν τον γνωρίσαμε (είχε αλλάξει και τα γυαλιά που φορούσε πάντα). Ευτυχώς μας είδε εκείνος. Ο γιατρός Μανώλης Σιγανός, το Κρητικό παλικάρι, πέθανε μόνος κι έρημος, σ' ένα παγκάκι του Ζαππείου από καρδιακή προσβολή.

Δούλευε σκληρά

Το Σεπτέμβρη του 1945, ο Νίκος Ζαχαριάδης έπρεπε να γράψει την εισήγησή του για το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Η εισήγησή του είχε θέμα: «Η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα και προβλήματα της Λαϊκής Δημοκρατίας». Ηταν εισήγηση στο 2ο θέμα στην ημερήσια διάταξη του Συνεδρίου, που έγινε στις 1-6 Οκτώβρη 1945 στον κινηματογράφο «Τιτάνια» της Αθήνας. Για να είναι απερίσπαστος και ήρεμος στη δουλιά του, στη διάρκεια της σύνταξης της εισήγησής του, αποφασίστηκε να πάει ο Ν.Ζ. για τρεις μέρες στη Γλυφάδα, στο οικογενειακό σπίτι της γυναίκας του Γραμματέα της 1ης (Εργατικής) Αχτίδας της ΚΟΑ, Στέφανου Γκιουζέλη, Ηρώς. Εκεί δεν υπήρχε ούτε καν τηλέφωνο. Θα πήγαινα κι εγώ μαζί για να γράψω την εισήγηση (στενογράφηση κ.λπ.).

Κάποιο βράδυ προς το τέλος του Σεπτέμβρη, πήγαμε, οι δυο μας με την άλλη Ηρώ, στη Γλυφάδα, με τη γραφομηχανή κι όλα τ' απαραίτητα για 3ήμερη διαμονή 3 ανθρώπων για τρεις καλοκαιριάτικες ακόμα μέρες. Το σπίτι ήταν μεγάλο πέτρινο, με όψη στη θάλασσα, όμως, εμείς εγκατασταθήκαμε σε ένα ξύλινο σπιτάκι (συνέχεια του κυρίως σπιτιού) με 2 δωμάτια κι ένα μεγάλο χαγιάτι για καθιστικό. Ο Ν.Ζ. ήρθε το ίδιο βράδυ αργά της ίδιας μέρας. Δεν τον συνόδευε κανείς. Ισως ξέφυγε από τον Σιγανό, ίσως και ο πονηρός Σιγανός κάπου να παραμόνευε στα σκοτάδια. Κανένα μέτρο ασφαλείας. Τις τρεις μέρες που μείναμε εκεί ήμασταν μόνοι μας. Εφυγε πάλι σούρουπο, ύστερα από τρεις μέρες με τον ίδιο τρόπο. Ηταν πολύ ριψοκίνδυνος άνθρωπος ο Νίκος Ζαχαριάδης.

Εκείνες τις μέρες του Σεπτέμβρη του 1945, που δουλεύαμε σκληρά για να τελειώσουμε μια ώρα νωρίτερα, ο Ν.Ζ. ήταν πολύ ευγενικός, καθόλου απαιτητικός και σχεδόν πρόσχαρος. Το βράδυ που ήρθε δεν έφαγε. Ζήτησε ένα φλιτζάνι τσάι, ζήτησε συγγνώμη κι αποσύρθηκε στο δωμάτιό του. Το φως έκαιγε ως αργά. Τις άλλες δυο μέρες που σηκωνόταν από τα χαράματα, το πρωί έτρωγε μόνος του, στο δωμάτιό του, δουλεύοντας, φρούτα και τσάι. Το μεσημέρι και το βράδυ τρώγαμε όλοι μαζί (λαχανικά, σαλάτες κυρίως, κανένα ψάρι και άφθονα φρούτα). Απέναντί μας, σε απόσταση αναπνοής η θάλασσα. Μη νομίσετε όμως ότι γινόταν και εύθυμη κουβέντα. Ο Ν.Ζ. φαίνεται ότι δούλευε στο μυαλό του την εισήγησή του, ή, ίσως τα προβλήματα που αντιμετώπιζε τότε το Κόμμα μας, ενώ εμείς καθόμασταν αμίλητες, αμήχανες, σιωπηλές.

Στη Γλυφάδα δουλεύαμε πολλές ώρες. Μου υπαγόρευε το κείμενο της εισήγησής του, το στενογραφούσα, το δακτυλογραφούσα και το έλεγχε. Αν υπήρχαν λάθη δικά μου ή διορθώσεις δικές του το ξανάγραφα, δε θύμωνε μαζί μου.

Η δεύτερη Ηρώ (Γκιουζέλη) έκανε διάφορες, απαραίτητες για τη διαμονή μας δουλιές. Εμείς οι δυο φύγαμε την επομένη από εκείνον μέρα το πρωί, με αυτοκίνητο που μας έστειλαν από την Αθήνα. Ούτε ένα μπάνιο στη θάλασσα δεν προλάβαμε να κάνουμε.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης έκανε παρέα και με τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη, αυτόν τον ξανθό γίγαντα, που ήταν αγαπητός σε όλους, που ποτέ δεν έλειπε από τα χείλη του το χαμόγελο, όσο δύσκολες καταστάσεις κι αν αντιμετώπιζε. Βοηθούσε πάντα όποιον είχε ανάγκη. Ο Μιλτιάδης ήταν δικηγόρος. Ηταν και δικός μας οικογενειακός φίλος. Με τον Ν.Ζ. πολύ καλά τα περνούσαν. Πήγαιναν, σπάνια, και στον κινηματογράφο όταν εμφανίστηκαν τα σοβιετικά έργα. Είδαμε κι εμείς μερικά. Ο Μιλτιάδης πέθανε πολύ νέος, ακόμα στην προσφυγιά. Πέρασε πολύ δύσκολη ζωή κι όταν επιτέλους κατάφερε να κάνει μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή τον πρόδωσε η καρδιά του. Αναπαύεται στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας. Στον Μιλτιάδη έχει και η δική μας οικογένεια ένα μεγάλο χρέος. Με δική του πρωτοβουλία κατόρθωσε ν' αποσπάσει από τα νύχια της Ασφάλειας την 3χρονη τότε, το 1951, κορούλα μας και να μας τη φέρει απρόοπτα στο Βουκουρέστι. Σ' αυτό τον βοήθησε ουσιαστικά και η ηθοποιός Μαρία Φωκά (πέθανε πρόσφατα στο Λονδίνο).

Το καλοκαίρι του 1945 πηγαίναμε για μπάνιο στη Βουλιαγμένη. Ερχόταν μαζί μας και ο Κώστας Λουλές. Σ' ένα λιμανάκι πηγαίναμε οι τρεις μας, σ' άλλο ο Γ. Ιωαννίδης, πάντα με μεγάλη παρέα. Ο Ν.Ζ. δε δέχτηκε ποτέ να 'ρθεί μαζί μας. Ισως πήγαινε κάπου με τον Μανώλη Σιγανό. Δεν το γνωρίζω.


ΚΕΙΜΕΝΑ:
Ηρώ ΜΠΑΡΤΖΙΩΤΑ

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΑΤΙΤΛΟ(2023-03-01 00:00:00.0)
Η σφαγή του Διστόμου: Μια επιζήσασα θυμάται(2021-06-12 00:00:00.0)
Η τοποθέτηση του ΚΚΕ για τον ιταλοελληνικό πόλεμο(2020-10-31 00:00:00.0)
Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Ε(2013-10-08 00:00:00.0)
Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Η Σ Ε(2013-09-14 00:00:00.0)
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ» τεύχος 151(2011-09-15 00:00:00.0)

Κορυφή σελίδας
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ