Λίγες μέρες πριν τις δημοτικές εκλογές στην Ελλάδα, εκλογές θα έχουμε και στη Λετονία, στη μικρή αυτή Βαλτική χώρα και πρώην σοβιετική Δημοκρατία. Πρόκειται για εκλογές βουλευτικές, με ξεχωριστή σημασία, αφού η χώρα αυτή είναι στα πρόθυρα της ένταξής της σε τέτοιες ιμπεριαλιστικές ενώσεις, όπως είναι το ΝΑΤΟ και η ΕΕ. Είναι μια επιλογή, που έχουν κάνει οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις και στις 3 πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες της Βαλτικής, με συνοπτικές διαδικασίες, και χωρίς βέβαια δημοψηφίσματα, συζητήσεις και «δημοκρατικές ευαισθησίες». Η προσπάθειά τους αυτή συνδυάζεται με έναν έντονο αντικομμουνισμό, την απαγόρευση της δράσης των ΚΚ, αλλά και μια καταπίεση προς τις εθνικές μειονότητες, που χαρακτηρίζονται «ρωσόφωνες», αν και ανάμεσά τους δεν υπάρχουν μόνο Ρώσοι, αλλά και Ουκρανοί, Λευκορώσοι, και γενικά όλες οι εθνότητες που ζούσαν στα πλαίσια της Σοβιετικής Ενωσης. Από χώρα σε χώρα, έχουμε βέβαια και ιδιαιτερότητες. Για παράδειγμα, στη Λετονία πάνω από το 40% του πληθυσμού είναι οι «ρωσόφωνοι». Απ' αυτούς, το 70% δεν έχει πάρει τη λετονική υπηκοότητα. Οχι γιατί δε θα το ήθελε, αλλά γιατί έχει επιβληθεί ένα αντιδραστικό καθεστώς χορήγησής της, που κάνει από δύσκολη έως αδύνατη την απόκτησή της. Ετσι, αυτό το κομμάτι του πληθυσμού «νόμιμα» χαρακτηρίζεται ως «μη πολίτες», στερούμενο κάθε πολιτικού δικαιώματος, αλλά και άλλων δικαιωμάτων που έχουν οι άλλοι πολίτες της χώρας.

Σημαντική επίσης διαφορά, που χαρακτηρίζει τη Λετονία από τις άλλες πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες της Βαλτικής (Εσθονία και Λιθουανία), είναι η ύπαρξη του πολιτικού συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία». Τα αρχικά του συνασπισμού στα ρώσικα είναι «ΖΑΠΤΣΕΛ», που θα μπορούσαν και να μεταφραστούν: «Για τις μέλισσες». Κάπως έτσι λοιπόν, λίγο αυθαίρετα, τα τοπικά ΜΜΕ χαρακτηρίζουν τα στελέχη και τους οπαδούς του συνασπισμού ως «μέλισσες». Ορισμένοι μάλιστα, γνωστοί για την εμπάθειά τους προς καθετί το κομμουνιστικό, κάνουν λόγο για «κόκκινες μέλισσες», ενώ ισχυρίζονται πως με συμπάθεια τις βλέπει και η ρώσικη ...«αρκούδα», αφού υπερασπίζονται τα δικαιώματα των «ρωσόφωνων» της χώρας! Στην πραγματικότητα, η συμμαχία «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» ιδρύθηκε πριν τις βουλευτικές εκλογές του 1998, αρχικά σαν προσπάθεια εκλογικής καθόδου τριών κομμάτων, που όμως άντεξε στο χρόνο. Συμμετέχουν σ' αυτήν το Κόμμα της Λαϊκής Συναίνεσης, το κόμμα Ισότητα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα Λετονίας. Μεγάλη ήταν η συμβολή του Αλφρεντ Ρούμπιξ στην επιτυχή έκβαση των συνομιλιών που έκαναν τα 3 κόμματα. Να θυμίσουμε ότι ο Ρούμπιξ ήταν Α` Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚ Λετονίας στα χρόνια του σοσιαλισμού, νωρίτερα είχε διατελέσει και δήμαρχος της πρωτεύουσας Ρίγας, ενώ μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού, το 1991, φυλακίστηκε για τις απόψεις του και απελευθερώθηκε το Νοέμβρη του 1997. Αξίζει κανείς να αναφέρει λίγα λόγια για τα 3 κόμματα που απαρτίζουν αυτόν τον ιδιόμορφο πολιτικό σχηματισμό: Το κόμμα Ισότητα εμφανίστηκε, ήδη, το 1990 με την έναρξη της διαδικασίας απόσχισης της Λετονίας από την ΕΣΣΔ και τασσόταν υπέρ της διατήρησης της ΕΣΣΔ και της παραμονής της Λετονίας σ' αυτήν. Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ως προτεραιότητές του καθόρισε την κοινωνική δικαιοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των «μη πολιτών», δηλαδή την κατάργηση των διακρίσεων που υπάρχουν σε εθνική βάση. Επικεφαλής του είναι η Τατιάνα Ζντάνοκ, που μέχρι το 1996 ήταν «μη πολίτης», βουλευτής του Ανωτάτου Σοβιέτ της Σοβιετικής Λετονίας και μέλος της Κεντρικής Εξελεγκτικής Επιτροπής του ΚΚ Λετονίας, στα χρόνια του σοσιαλισμού. Αντίθετα, το Κόμμα της Λαϊκής Συναίνεσης (ΚΛΣ) προέρχεται από τις αντισοβιετικές δυνάμεις, δηλαδή από εκείνες τις δυνάμεις, που, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, συνέβαλαν στη διάλυση της ΕΣΣΔ, πιθανόν και ορισμένοι απ' αυτούς ειλικρινά να πίστευαν ότι έτσι θα επέβαλαν τη «δημοκρατία» και τα «ανθρώπινα δικαιώματα». Πριν το 1993 διαφώνησε με την επιβολή διακρίσεων σε εθνική βάση και διαμορφώθηκε σαν ξεχωριστό πολιτικό σχήμα. Στις αρχές του, τάσσεται υπέρ της «ελευθερίας του λαού και του ατόμου, της ευημερίας και ασφάλειας, στη βάση της αναγέννησης της λαϊκής οικονομίας, σε ένα ελεύθερο, δημοκρατικό και ανεξάρτητο λετονικό κράτος». Επικεφαλής του είναι ο Γιάνις Γιούρκανς. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα Λετονίας (ΣΚΛ) ιδρύθηκε το Γενάρη του 1994 και θέλει να εκφράσει όλους τους κατοίκους της χώρας, που θεωρούν ότι η διέξοδος για τα προβλήματα των εργαζομένων βρίσκεται στο σοσιαλισμό. Οπως ήδη αναφέραμε, το ΚΚ είναι παράνομο από τις 10/9/1991. Το ΣΚΛ συμμετέχει στις συναντήσεις των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων της Αθήνας. Από το 1999, πρόεδρος του Κόμματος έχει εκλεγεί ο Αλφρεντ Ρούμπιξ, ενάντια στον οποίο εξακολουθεί να ισχύει απαγόρευση, σύμφωνα με την οποία δεν μπορεί να είναι υποψήφιος στις εκλογές. Ηγέτες του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» είναι οι επικεφαλής των 3 κομμάτων: Γιούρκανς, Ρούμπιξ και Ζντάνοκ. Στις προηγούμενες βουλευτικές (1998), ο συνασπισμός «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» είχε συγκεντρώσει το 8% των ψήφων και εκλέξει 16 βουλευτές στους 100, που έχει το Σέιμ λετονικό Κοινοβούλιο. Σημαντική ήταν και η επιτυχία του στις περσινές τοπικές εκλογές, όπου στην πρωτεύουσα Ρίγα ήρθε δεύτερο (με 21%) και κατέλαβε τη θέση του αντιδημάρχου.

Σε ποια, όμως, βάση ένωσαν τις δυνάμεις τους αυτές οι 3 πολιτικές δυνάμεις; Να, ορισμένα βασικά στοιχεία της συμφωνίας τους: Ο συνασπισμός «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» τάσσεται ενάντια στον εθνικισμό και τους διαχωρισμούς των κατοίκων της χώρας με βάση την εθνικότητά τους, που έχει οδηγήσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού να μην είναι πολίτες. Είναι ενάντια στην απομάκρυνση του κράτους από το σχεδιασμό της ανάπτυξης της οικονομίας, ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις, όπως κι ενάντια στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Είναι ενάντια στους περιορισμούς στην πολιτική και κοινωνική δράση που υπάρχουν σήμερα στη Λετονία. (Πρόκειται για περιορισμούς που στρέφονται όχι μόνον ενάντια στα πρώην στελέχη του ΚΚ, αλλά και ενάντια στα μέλη και των Σοβιέτ Εργατικών Κολεκτίβων, των οργανώσεων των βετεράνων του αντιφασιστικού πολέμου, που, αν και είναι πολίτες, δεν μπορούν να εργαστούν σε κρατικά όργανα και υπηρεσίες, να θέσουν υποψηφιότητα για βουλευτές ή ακόμα και στα τοπικά όργανα Αυτοδιοίκησης). Ταυτόχρονα, ο συνασπισμός «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» τάσσεται υπέρ της διατήρησης, ενίσχυσης και διεύρυνσης των δημόσιων συστημάτων Παιδείας (να σημειωθεί εδώ ότι ήδη η ανώτατη εκπαίδευση στη Λετονία είναι επί πληρωμή) και Υγείας. Θεωρεί ότι το κράτος πρέπει να ακολουθήσει πολιτική ενίσχυσης των ντόπιων παραγωγών, ζητά από το κράτος να ενισχύσει την αγροτική οικονομία, αγοράζοντας (προπληρώνοντας) τουλάχιστον το 30% των αγροτικών προϊόντων. Επιδιώκει την αύξηση των μισθών και συντάξεων, την επιστροφή των χρημάτων στους μικροκαταθέτες των 30 ιδιωτικών τραπεζών που χρεοκόπησαν τα τελευταία χρόνια. Δυνατότητα λειτουργίας εθνικών σχολείων για τις μειονότητες, καθιέρωση ως δεύτερης επίσημης γλώσσας της ρώσικης, στις περιοχές όπου ο «ρωσόφωνος» πληθυσμός είναι πάνω του 25%. Διασφάλιση της στρατιωτικοπολιτικής ουδετερότητας της Λετονίας. Ανάπτυξη της οικονομικής συνεργασίας με τις γειτονικές χώρες, στη βάση του αμοιβαίου οφέλους. Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι τα παραπάνω βασικά στοιχεία της συμφωνίας δεν ήταν ένα μικρό επίτευγμα. Οπως πρόσφατα δήλωσε ο Ρούμπιξ, αρχικά υπήρχαν δυσκολίες, για παράδειγμα, σχετικά με τη θέση ενάντια στην ένταξη στο ΝΑΤΟ, στην πορεία όμως υπήρξε συμφωνία για το ζήτημα αυτό. Βέβαια, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρά ζητήματα όπου ο συνασπισμός δεν έχει κοινή θέση. Ετσι, για παράδειγμα, το ΣΚΛ τάσσεται ενάντια στην ένταξη στην ΕΕ, ενώ το «σύμμαχο» ΚΛΣ θεωρεί πως με την ένταξή της στην ΕΕ η Λετονία θα κάνει ένα βήμα αναγκαστικού «εκδημοκρατισμού», καταργώντας τις διακρίσεις που υπάρχουν για τις εθνικές μειονότητες.

Οπως ήδη σημειώσαμε, στη χώρα εξακολουθούν να υπάρχουν απαγορεύσεις και περιορισμοί, που στρέφονται πρώτα και κύρια ενάντια στους κομμουνιστές και σε ό,τι μπορεί να θυμίζει το σοβιετικό παρελθόν. Το Δεκέμβρη 1999, το Ανώτατο Δικαστήριο καθαίρεσε από δημοτικό σύμβουλο της Ρίγας την πρόεδρο του κόμματος Ισότητα, Ζντάνοκ (επειδή ήταν μέλος της Εξελεγκτικής Επιτροπής του ΚΚ Λετονίας μετά το Γενάρη του 1991). Η Ζντάνοκ προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο για τα δικαιώματα του ανθρώπου στο Στρασβούργο. Την άνοιξη του 2000, 23 βουλευτές του Κοινοβουλίου (οι 16 του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» και ορισμένοι σοσιαλδημοκράτες βουλευτές) προσέφυγαν στο Συνταγματικό Δικαστήριο (ΣΔ), ζητώντας να θεωρήσει αντισυνταγματικές τις πολιτικές απαγορεύσεις και περιορισμούς. Η προσπάθειά τους δε βρήκε ανταπόκριση από το ΣΔ της χώρας. Ετσι, στις προσεχείς εκλογές, συνεχίζει να υφίσταται η απαγόρευση. Ο συνασπισμός «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» αποφάσισε να κατεβάσει δύο εκλογικές λίστες. Μια λίστα με 77 υποψηφίους, με τον τίτλο του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» και μια με τον τίτλο του «Κόμματος της Λαϊκής Συναίνεσης». Στο δεύτερο υπάρχει μόνον ένας υποψήφιος, για μια μόνο εκλογική περιφέρεια της χώρας (κάτι τέτοιο δεν το απαγορεύει ο εκλογικός νόμος). Υποψήφια είναι η Ζντάνοκ, πρόεδρος του κόμματος Ισότητα. Οπως δήλωσε η ίδια στα ΜΜΕ, ο στόχος είναι να αναδειχτεί για άλλη μια φορά το ζήτημα των απαγορεύσεων στην πολιτική δράση, αφού η εκλογική επιτροπή είναι σίγουρο ότι τηρώντας το νόμο θα πρέπει να της απαγορεύσει την κάθοδο στις εκλογές. Η απαγόρευση αυτή θα της δώσει τη δυνατότητα και πάλι να θέσει το ζήτημα των πολιτικών διώξεων και σε διεθνείς οργανώσεις και οργανισμούς.

Βέβαια, το τι συμμαχίες μπορούν να διαμορφωθούν, σαν αυτή του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία», σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τις ίδιες τις συνθήκες που επικρατούν στη συγκεκριμένη χώρα. Ετσι, βλέπουμε ότι η κατάσταση που επικρατεί στη Λετονία, αναγκαστικά, προβάλλει σε πρώτο πλάνο τα ζητήματα της κατάργησης του νέου «απαρτχάιντ», που έχουν επιβάλει πλέον στην Ευρώπη, κι όχι κάπου στην Αφρική, οι πιο αντιδραστικές, αντικομμουνιστικές δυνάμεις. Είναι δεδομένο ότι μέσα σε αυτές τις δυνάμεις που θέλουν να αντιπαλέψουν αυτό το καθεστώς θα υπάρχουν και τέτοιες που έχουν αυταπάτες, για παράδειγμα, για την ΕΕ. Συγχύσεις που φαίνονται και με τη θέση του ΚΛΣ, που από τη μια θέλει την ένταξη στην ΕΕ, και από την άλλη συμφωνεί σε ένα πρόγραμμα στόχων, που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις 4 «ελευθερίες» της ΕΕ και του Μάαστριχτ! Εκείνο, όμως, το ζήτημα που έχει ιδιαίτερη σημασία κι έχει επισημανθεί και από τα ΜΜΕ της συγκεκριμένης χώρας, είναι αυτό της προοπτικής του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία». Ετσι, ήδη από τώρα, αναρωτιούνται: Η πιθανή ισχυρή κοινοβουλευτική ομάδα του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία», που θα προκύψει από τις εκλογές του Οκτώβρη, θα συμμαχήσει με τις κοινοβουλευτικές ομάδες των δύο σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων της χώρας, ώστε να διαμορφωθεί μια «αριστερή» κυβερνητική πλειοψηφία; Η ηγεσία του δεν αποκλείει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Μάλιστα, σε μια πρόσφατη συνέντευξη, ο ηγέτης του ΚΛΣ Γιούρκανς σημείωσε ότι σε περίπτωση εκλογικής νίκης του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία», υπάρχουν πολλές προσωπικότητες από το «χώρο», που θα μπορούσαν να αναλάβουν το αξίωμα του πρωθυπουργού, αναφέροντας ως παράδειγμα τον Ρούμπιξ. Μια προσωπικότητα όμως, που οι σοσιαλδημοκράτες δε φαίνεται να μπορούν να δεχτούν. Ο ίδιος ο Ρούμπιξ, που αυτοχαρακτηρίζεται «πολιτικά διωκόμενος», εξαιτίας των απαγορεύσεων πολιτικής δράσης που του έχουν επιβληθεί, σημειώνει με νόημα ότι πολλά θα εξαρτηθούν από τη θέση των ίδιων των σοσιαλδημοκρατών. Αναφέρει, για παράδειγμα, τη θέση ενός σοσιαλδημοκρατικού κόμματος για αναθεώρηση των ιδιωτικοποιήσεων, που στην ουσία σημαίνει επανεθνικοποίηση. «Σε μια τέτοια περίπτωση, θα φανούν συνεπείς με αυτά που λένε προεκλογικά;», αναρωτιέται ο Ρούμπιξ. Δεν είναι όμως μόνον οι ιδιωτικοποιήσεις, είναι και το ΝΑΤΟ. Να θυμίσουμε ότι στην Τσεχία οι σοσιαλδημοκράτες προτίμησαν να δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση μειοψηφίας της Δεξιάς, για να μη «διαταραχτεί» η πορεία ένταξης σε ΝΑΤΟ - ΕΕ! Παρ' όλα αυτά, το ερώτημα παραμένει, όχι τυχαία. Για παράδειγμα, ο αντιδήμαρχος της Ρίγας Σεργκέι Ντολγκολάποφ, στέλεχος του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» από το ΚΛΣ, δημόσια διαφώνησε με το κόμμα του και το συνασπισμό, που αποφάσισαν να κατεβάσουν ως υποψήφια την Ζντάνοκ, γνωρίζοντας ότι η υποψηφιότητα θα ακυρωθεί από την Κρατική Εκλογική Επιτροπή. Το συγκεκριμένο στέλεχος θεωρεί ότι η συνειδητή παραβίαση των υφιστάμενων νόμων είναι ανεπίτρεπτη, «τρομάζει» τμήμα των ψηφοφόρων, ενώ, κάνοντας και προσωπική επίθεση στην Ζντάνοκ, είπε ότι αυτή «κινείται» από προσωπικές φιλοδοξίες. Να κρύβει, άραγε, αυτή η δημόσια κριτική στάση του Ντολγκοπόλοφ απέναντι στο κόμμα του και το συνασπισμό «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» την «ανάγκη» του να θέλει να θέσει τις «υπηρεσίες» του στη διάθεση κάποιας άλλης πολιτικής δύναμης και, ίσως, από κάποιο κυβερνητικό πόστο; Θα φανεί στην πορεία. Αλλωστε, επίσης λογικό είναι να υπάρχουν και να ωριμάζουν διαφορετικές σκέψεις και προσανατολισμοί στα πλαίσια μιας συμμαχίας. Λίγες μέρες νωρίτερα, πραγματοποιήθηκε συνάντηση των 3 ηγετών του συνασπισμού «Για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σε μια Ενιαία Λετονία» με την ηγεσία των εργατικών συνδικάτων της χώρας. Οπως αναφέρουν τα ΜΜΕ της χώρας, οι Ρούμπιξ και Ζντάνοκ άσκησαν, κατά τη διάρκεια της συνάντησης, δριμύτατη κριτική στην ηγεσία των συνδικάτων, γιατί συστηματικά μποϊκοτάρουν και δεν οργανώνουν την πάλη των εργαζομένων της χώρας, αρνούμενοι δηλαδή το ρόλο τους.

Αυτός που έχει το νου του στη διαχείριση του συστήματος ή αυτός που στοχεύει στην οργάνωση των αγώνων των εργαζομένων μέχρι και τη ριζική ανατροπή του συστήματος; Εκείνο που μπορεί προς το παρόν να πει κανείς είναι ότι από τον προσανατολισμό που τελικά θα επικρατήσει θα εξαρτηθεί και το πώς και για πού θα «πετάξει» στο τέλος η λετονική «μέλισσα!»