Αποψη από τις εργασίες του Συνεδρίου

-- Ν. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ: Το Συνέδριο «Ενέργεια 2002» με τα δυο προσυνέδριά του (σε Κοζάνη και Χαλκίδα), είχαν μεγάλη σημασία για το λαό μας, αφού η ενέργεια αποτελεί βασικό συντελεστή για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών, ενώ έχει και μεγάλη συμμετοχή στην οικονομική δραστηριότητα. Επίσης σήμερα, με τις αναδιαρθρώσεις, και στην Ελλάδα και διεθνώς, που ακολουθούνται και επιβάλλονται από το μεγάλο κεφάλαιο και στον τομέα της ενέργειας, δημιουργούνται σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις για το λαό και τη χώρα μας. Δεδομένου ότι στο Συνέδριο αυτό, ζητήθηκε η ανάλυση των εξελίξεων να γίνει με κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια, επιστημονικά τεκμηριωμένα, βοήθησε να φανούν οι δυο αντίθετες απόψεις, κατά πόσο δηλαδή οι προτεινόμενες επιλογές γίνονται με κριτήριο το συμφέρον των λαϊκών στρωμάτων ή του κεφαλαίου. Εμείς βασίσαμε όλο το σκεπτικό μας στο συμφέρον των εργαζομένων, του λαού. Το θετικό επίσης ήταν ότι και όσοι βάσιζαν τις προτάσεις τους στην επιχειρηματική αποτελεσματικότητα και την αγορά (δηλαδή στο συμφέρον του κεφαλαίου) αναγκάστηκαν να υποστηρίξουν, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, θέσεις που έρχονται σε αντίθεση με την κυβερνητική πολιτική, την ΕΕ και γενικότερα την «ελεύθερη» αγορά (π.χ. εξασφάλιση εθνικών πηγών ενέργειας, ενέργεια - κοινωνικό αγαθό κλπ).

-- Αρκετοί εισηγητές τόνισαν ότι σύμφωνα με τις σημερινές γνώσεις μας τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες του πλανήτη πέρα από μισό αιώνα. Ποιες οι βασικές πολιτικές συνέπειες αυτού του γεγονότος;

-- Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Αυτό το δεδομένο οξύνει αντικειμενικά τις αντιθέσεις ανάμεσα στις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις για το μοίρασμα και τον έλεγχο των ενεργειακών οδών και πηγών. Αυτός είναι ένας από τους βασικότερους λόγους μετατροπής των πλούσιων σε ενεργειακά αποθέματα περιοχών της Μέσης Ανατολής και της Κασπίας σε μόνιμες εστίες πολεμικής ανάφλεξης. Σ' αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η πρόσφατη ιμπεριαλιστική επέμβαση στο Αφγανιστάν, καθώς και η επόμενη που σχεδιάζεται με στόχο το Ιράκ. Οι ΗΠΑ επιχειρούν να επιβάλλουν ενεργειακούς δρόμους που δε θα ελέγχονται από τη Ρωσία και το Ιράν, αλλά και να ελέγξουν άμεσα περιοχές, με πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου, όπως αυτή του Βόρειου Ιράκ. Για την υλοποίηση του σχεδίου τους αξιοποιούν περιφερειακούς συμμάχους τους, όπως η Τουρκία και το Ισραήλ, καθώς και υπαρκτά προβλήματα μειονοτήτων της κάθε περιοχής, όπως για παράδειγμα της κουρδικής μειονότητας. Αντικειμενικά, θα έλεγα ότι:

• Μεγαλώνει αφενός ο κίνδυνος μιας ευρύτερης πολεμικής αναμέτρησης στις προαναφερόμενες περιοχές, και αφετέρου ενδυνάμωσης του αυταρχισμού στο εσωτερικό των χωρών της Μέσης Ανατολής, της Κασπίας και της Βαλκανικής.
• Οξύνεται ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστικών κέντρων για το προβάδισμα στην εύρεση νέων πηγών και μεθόδων παραγωγής ενέργειας και στην υλοποίηση μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας.
• Τέλος, το δεδομένο της μελλοντικής εξάντλησης σημαντικών ενεργειακών πηγών παίζει καταλυτικό ρόλο στη σύναψη στρατηγικών συμμαχιών (π.χ. σχέσεις ΕΕ - Ρωσίας) αλλά και στην πολιτική αντιπαράθεση σχετικά με την επιβολή διεθνών κανόνων για την παραγωγή ενέργειας.

-- Γενικότερα ποιες διεθνείς τάσεις κατέγραψε το Συνέδριο σχετικά με την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών του πλανήτη;

-- Ν. ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ: Μεγάλο πρόβλημα σήμερα, που απασχόλησε και το Συνέδριο, είναι ότι οι κλασικές τεχνολογίες παραγωγής ενέργειας έχουν περιορισμένο χρονικό ορίζοντα. Οπως ήδη αναφέρθηκε, τα καύσιμα -που αποτελούν σήμερα την κύρια πηγή ενέργειας- με βάση τις ανάγκες που παρουσιάζονται θα εξαντληθούν μεσοπρόθεσμα. Τα στερεά καύσιμα (π.χ. λιγνίτης) έχουν προοπτική για περισσότερο από δύο αιώνες. Υπάρχουν ακόμα οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), που περιλαμβάνουν τα Υδροηλεκτρικά, τα Αιολικά Πάρκα, την Ηλιακή ενέργεια, τη Γεωθερμία, τη Βιομάζα. Οι ΑΠΕ με τις σημερινές τεχνολογίες δε φαίνεται να μπορούν να καλύψουν το σύνολο των ενεργειακών αναγκών ή τουλάχιστον το μεγαλύτερο μέρος τους. Υπάρχει ακόμη η Πυρηνική ενέργεια, που με τη σημερινή τεχνολογία της (Σχάση), είναι επικίνδυνη για το περιβάλλον, ενώ και το καύσιμό της θα εξαντληθεί σύντομα (λίγες δεκαετίες). Στην Πυρηνική ενέργεια υπάρχουν σημαντικές ελπίδες με την τεχνολογία της Σύντηξης, η οποία όμως δεν έχει ακόμη επιτευχθεί. Στη δεκαετία του '80, η Σοβιετική Ενωση είχε κάνει μεγάλη πρόοδο στην έρευνα της Σύντηξης, όμως με τη διάλυσή της η προσπάθεια σχεδόν σταμάτησε, αφού τα πετρελαϊκά μονοπώλια δεν επιθυμούν σύντομα να έχουν ένα σημαντικό ανταγωνιστή. Βασικό κριτήριο για την επιλογή των πηγών ενέργειας είναι, εκτός από την οικονομική πλευρά, και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, αφού η ενέργεια, όπως όλη η βιομηχανική παραγωγή, δημιουργεί μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Οπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενη ερώτηση, τα κριτήρια των επιλογών είναι ποιον εξυπηρετεί το τελικό αποτέλεσμα, τα λαϊκά στρώματα ή το κεφάλαιο; Σήμερα το κεφάλαιο παρουσιάζει ψεύτικα επιχειρήματα των επιλογών που κάνει, π.χ. στη χώρα μας προωθεί το Φυσικό Αέριο για Ηλεκτροπαραγωγή, κάτι που εξυπηρετεί τους κεφαλαιούχους, και όχι για θερμική χρήση, που η ίδια ποσότητα Φυσικού Αερίου θα έχει διπλάσια απόδοση, το περιβάλλον θα είχε τη μισή επιβάρυνση και γενικά συμφέρει το λαό μας.

-- Θα μπορούσαμε να κωδικοποιήσουμε ορισμένες από τις βασικές επιδιώξεις της ΕΕ στον ενεργειακό τομέα;

-- Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Οι εργασίες του Συνεδρίου επιβεβαιώνουν αρκετές εκτιμήσεις του ΚΚΕ σχετικά με τις στοχεύσεις και τις συνέπειες της κοινοτικής πολιτικής. Η ΕΕ, όπως είναι γνωστό, ανησυχεί για την προβλεπόμενη δραματική αύξηση της ενεργειακής της εξάρτησης τις επόμενες δεκαετίες. Γι' αυτό δίνει ιδιαίτερο βάρος στη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού της, προωθώντας αφενός μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας και αφετέρου ανταγωνιζόμενη τις ΗΠΑ για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών. Ο αγώνας δρόμου με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό διεξάγεται στη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική και στην περιοχή της Κασπίας. Ομως πραγματικό «μήλον της έριδος» αποτελεί η διασφάλιση προνομιακής σχέσης με τη Ρωσία. Οχι τυχαία οι Ρώσοι εισηγητές τόνισαν τη δυνατότητα της χώρας τους να αυξήσει τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, λόγω της σταδιακής κάλυψης της εσωτερικής της κατανάλωσης από νέους πυρηνικούς σταθμούς. Παράλληλα ο κοινοτικός ιμπεριαλισμός υψώνει υποκριτικά τη σημαία της προστασίας του περιβάλλοντος για να φρενάρει το αμερικανικό προβάδισμα στον ενεργειακό τομέα. Γι' αυτό και αρκετοί Ευρωπαίοι εισηγητές άσκησαν κριτική στην άρνηση της αμερικανικής κυβέρνησης να υπογράψει το πρωτόκολλο του Κιότο και να δεσμευτεί για την εφαρμογή αυστηρών κανόνων παραγωγής ενέργειας.

Η δεύτερη βασική κοινοτική κατεύθυνση αφορά στην προώθηση της λεγόμενης «απελευθέρωσης», της άρσης της κρατικής προστασίας του ενεργειακού τομέα στα κράτη - μέλη της ΕΕ.

-- Καταγράφηκαν από το Συνέδριο σοβαρές κοινωνικές συνέπειες από την προώθηση της «απελευθέρωσης»;

-- Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ: Αρκετές εισηγήσεις ανέδειξαν τρεις βασικές αρνητικές συνέπειες από την προώθηση της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης στον ενεργειακό τομέα.

Πρώτα απ' όλα την επίδραση στην ανατροπή των δικαιωμάτων των εργαζομένων του κλάδου και στη νέα διευθέτηση του χρόνου εργασίας, που οδήγησε σε χιλιάδες απολύσεις. Είναι χαρακτηριστική η διαφορά μεταξύ της Βρετανίας, όπου με την ολοκλήρωση της «απελευθέρωσης» την περίοδο '90-'95, οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν κατά 42% και από την άλλη της Γαλλίας, όπου η «απελευθέρωση» δεν προωθήθηκε και οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν μόνο κατά 1%, το ίδιο διάστημα!

Δεύτερον, την επίδραση στον ενεργειακό σχεδιασμό, όπου αξίζει να σημειώσουμε τις πολυήμερες διακοπές ηλεκτροδότησης στην Καλιφόρνια, στην Αργεντινή, στη Βραζιλία κ.α.

Στη Βραζιλία, όπως αναλύθηκε, η υπονόμευση των δυνατοτήτων μακροπρόθεσμου προγραμματισμού από τη δράση ιδιωτικών ανταγωνιστικών ομίλων οδήγησε σε ραγδαία αύξηση των εισαγωγών και μείωση των εγχώριων ενεργειακών αποθεμάτων.

Αναδείχτηκε επίσης το ζήτημα της επιβάρυνσης της λαϊκής κατανάλωσης, η οποία δεν ωφελείται ουσιαστικά από την όποια βελτίωση της παραγωγικότητας στον ενεργειακό τομέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αύξηση των τιμών ηλεκτρικού ρεύματος για οικιακή κατανάλωση το 2000 στην «απελευθερωμένη» Γερμανία σε αντίθεση με τη Γαλλία όπου δεσπόζει η κερδοφόρα κρατική EDF. Αντίθετα αξιοσημείωτη ήταν η μείωση των τιμών ηλεκτρικού ρεύματος για τους βιομηχανικούς ομίλους, π.χ. στη Βρετανία.

Τέλος, αποδείχτηκε ότι συνολικά η «απελευθέρωση» επιταχύνει τη διαδικασία συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης κεφαλαίου και διαμορφώνει κερδοφόρες διεξόδους για υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια των ιδιωτικών ομίλων. Ο γερμανικός π.χ. τομέας της ηλεκτρικής ενέργειας ελέγχεται σήμερα, ουσιαστικά, από τρεις μονοπωλιακούς ομίλους.