Αυτό το Σαββατοκύριακο δεν θα συνεχίσουμε την «ανασκαφή» του «Επιτάφιου», ο οποίος έμελλε να αλλάξει άρδην τον μουσικό προσανατολισμό του Μίκη Θεοδωράκη. Γιατί στα τέλη της περασμένης βδομάδας το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε τη διαδικασία για την κήρυξη της Οικίας Θεοδωράκη σε μνημείο. Ο σχεδιασμός προβλέπει τη μετατροπή της σε μουσειακό χώρο, «με απόλυτο σεβασμό στις επιθυμίες του Μίκη Θεοδωράκη, όπως αυτές διατυπώνονται στη διαθήκη του».

Το ΥΠΠΟ θα χρηματοδοτήσει το έργο με 350.000 ευρώ, ενώ ο δήμος Χανίων έχει εξασφαλίσει το ίδιο ποσό, μέσω του προγράμματος «Αντώνης Τρίτσης» - συνολικά 700.000 ευρώ.

Και πάλι η δημοτική αρχή προγραμματίζει την αγορά όμορου ακίνητου, που ανήκει στην Τράπεζα Χανίων, με σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση της λειτουργικότητας του χώρου. Συνολικά η αγορά θα ανέλθει σε 200.000 ευρώ (180.000 από το υπουργείο και 20.000 από τον δήμο).

«Στο χωριό μου, τον Γαλατά, το σπίτι μας ήταν στην πραγματικότητα μια αποθήκη. Τρία δωμάτια, κουζίνα, αποχωρητήριο. Ο κηπάκος. Τα σώχωρα, δηλαδή μικρά αγροτεμάχια σε τρία επίπεδα, κατεβαίνοντας από το σπίτι προς τη θάλασσα. Στην άκρη του μεσαίου χωραφιού, εκεί όπου υπήρχαν οι αμυγδαλιές, ήταν το σημείο απ' όπου μπορούσες να δεις κατευθείαν μπροστά σου τα Χανιά και αριστερά σου το Κρητικό Πέλαγο, όσο μακριά μπορούσε να φτάσει το βλέμμα σου. Υπήρχαν ακόμη ροδιές, μια μουριά και μια συκιά, αχλαδιές και πολλές φραγκοσυκιές.

Μετά το χτήμα μας άρχιζαν οι ελαιώνες και στις δυο πλαγιές των λόφων. Στην κορυφή της απέναντι πλαγιάς φαινόταν το τζαμί της Νταράτσου και λίγα σπίτια. Επί τουρκοκρατίας ο Γαλατάς ήταν το χριστιανικό χωριό και ο Νταράτσος το τουρκικό», περιγράφει την πατρογονική κατοικία του ο μετέπειτα αναγνωρίσιμος συνθέτης.

Βρισκόμαστε στα 1949, οπότε ο τότε 24χρονος Μίκης Θεοδωράκης επισκέπτεται το νησί για πρώτη φορά μετά την ειδεχθή εξορία του στην Μακρόνησο (βλ. κεφάλαιο «Στον Γαλατά Χανίων Κρήτης» από τον δεύτερο τόμο της αυτοβιογραφίας «Οι δρόμοι του Αρχάγγελου», σελ. 705-706, «Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης»).

Βέβαια, η οικία της οικογένειας, προτού βομβαρδιστεί από τους Γερμανούς κατά τη Μάχη της Κρήτης (20 Μάη - 1η Ιούνη 1941), ήταν ένα πολύ μεγάλο δίπατο σπίτι. Κατά την πρώτη επίσκεψή του, ο τσακισμένος από τα βασανιστήρια νέος αντικρίζει σωρούς ερειπίων. Ο πατέρας του, Γιώργος, ποτέ δεν θα το επαναφέρει στην αρχική μορφή του. Ανακαίνισε ό,τι κτίσματα είχαν απομείνει: Τα υποστατικά για τα ζώα και τις αποθήκες για τα γεννήματα.

Ας ανατρέξουμε στο γενεαλογικό δέντρο του συνθέτη, όπως το σκιαγραφεί ο Γιώργος Αγοραστάκης, πρόεδρος του Παγκρήτιου Συλλόγου «Μίκης Θεοδωράκης», στο πλαίσιο του διεθνούς διεπιστημονικού συμποσίου «Μουσική και Συμπαντική Αρμονία», που οργάνωσε τον Μάρτη του 2006 το Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Κρατάει από δύο κλάδους: Ο παππούς του, Μιχάλης Θεοδωράκης, από το Επανωχώρι, και η γιαγιά του, Αικατερίνη Σπυριδάκη, το γένος Χάλη, από τον Θέρισο Κυδωνίας.

Ηρωας ο πρώτος, γεννιέται στον συνοικισμό Παπαδιανά Κισάμου Χανίων και συμμετέχει σε δύο επαναστάσεις του νησιού: Το 1889 και το 1897 - 1898. Ο προπάππους του Μίκη, Γεώργιος Θεοδωράκης, συμμετέχει στο ένοπλο σώμα του Αναγνώστη Σκαλίδη και δολοφονείται από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1866.

Για να ξαναγυρίσουμε στον παππού, να αναφέρουμε ότι υπήρξε δισέγγονος του μάρτυρα αγωνιστή και λυράρη Θοδωρομανώλη, τον οποίο αποκεφάλισαν οι Τούρκοι το 1818. Με αυτόν τον μακρινό προπάτορά του, τον γενάρχη της οικογένειας Θεοδωράκη, ο συνθέτης αισθανόταν ότι είναι ταυτισμένος, ότι μέσα στις φλέβες του κυλούσε το ίδιο θάρρος, η ίδια αυταπάρνηση με εκείνον:

«Τον θεωρώ υπαίτιο για ό,τι τράβηξα και τραβώ στη ζωή μου. Οι φωνές του χρέους, του πατριωτισμού, και από την άλλη μεριά η φωνή της μουσικής, ήταν πάντα φωνές πιο δυνατές από μένα, σε όλη μου τη ζωή».

Και πράγματι τον σφράγισε, αν κρίνουμε από τις πολλές σελίδες - με εξαντλητικές λεπτομέρειες - που του αφιερώνει στην αυτοβιογραφία του. Ενα απόσπασμα, και πάλι από τον δεύτερο τόμο (βλ. «Ο αποκεφαλισμένος στη φυλακή Φίρκα», σελ. 816 - 818), όπου περιγράφει τις τελευταίες στιγμές του Θοδωρομανώλη:

«Στο μεταξύ, στο χωριό τους βγήκε φιρμάνι: "Θοδωρομανώλη, ή παρουσιάζεσαι στον πασά ή σου κόβουμε τη φαμίλια". Μόλις το 'μαθε ο λυράρης - είχε περάσει καιρός, γιατί κρυβόταν στις σπηλιές - έσπευσε να πάει στα Χανιά για να παρουσιαστεί.

Ενα πρωινό ανοίγει η πόρτα της φυλακής και σπρώχνουνε τον Θοδωρομανώλη. Πριν προλάβει ν' αγγίξει τη γυναίκα του και τα παιδιά του, τον γδύσανε απ' τη μέση και πάνω, τον δέσανε με αλυσίδες στον κρίκο και δύο γενίτσαροι, θεριά, τον μαστιγώσανε, ώσπου του βγήκε όλο το δέρμα απ' την πλάτη».

Επί τέσσερις μέρες συνέχεια τον χτύπαγαν και μόνο την πέμπτη δεν τον ακούμπησαν, για να ξαναβρεί τις αισθήσεις του και να τον οδηγήσουν στον αποκεφαλισμό. Αφηγείται τον ειδεχθή θάνατο του προγόνου του ο Μίκης:

«Στο μέσον υπήρχε ένας πλατύς κορμός, σαν κι αυτόν που χρησιμοποιούν οι χασάπηδες, και πλάι του στεκόταν ο δήμιος, γυμνός απ' τη μέση και πάνω, με κόκκινη κιλότα εφαρμοστή. Κρατούσε ένα μεγάλο τσεκούρι και με το δάχτυλο δοκίμαζε αν ήταν καλά τροχισμένο».

Μόλις φέρανε τον Κρητικό αγωνιστή απέναντι στον πασά, αυτός του λέει:

«Εχω ακουστά για την τέχνη σου κι ήθελα να σε καλέσω να παίξεις και για μένα. Ομως εσύ κουζουλάθηκες και σκότωσες τον καλόν αγά, τον εκπρόσωπό μου και εκπρόσωπο του πολυχρονεμένου μας σουλτάνου. Κρίμα, γιατί άνθρωποι σαν κι εσένα είναι σπάνιοι και πρέπει να ζούνε...».

Αλλά δεν του χαρίστηκε, παρά την - κατά συνθήκη - καλών τρόπων ρητορεία του:

«Εκανε νόημα ο πασάς, καθώς ο δήμιος με υψωμένο το τσεκούρι τον κοίταζε, με την άκρη του ματιού. Με το χτύπημα, η κεφαλή πετάχτηκε πάνω στις πλάκες της αυλής και κύλισε έως μπροστά στα πόδια του Θεριανού. Οταν έμεινε ακίνητη (...) είχε τα δυο του μάτια ορθάνοιχτα και κοιτάζανε το παιδί του. Δεν είχε ακόμη πεθάνει και τον γνώρισε. Το βλέμμα πήρε μια έκφραση σχεδόν γελαστή, σαν του 'λεγε: "Θεριανέ, παιδί μου... Τώρα εσύ είσαι ο άντρας του σπιτιού... Πρόσεχε τη μάνα σου και τις αδερφές σου... Και τίμα τη μνήμη του γονιού σου... Εχε γεια..."».

Η δημοτική μούσα τραγούδησε τον αποκεφαλισμένο αγωνιστή με το αφηγηματικό ποίημα «Θοδωρομανώλης» (1818), το οποίο περιλαμβάνεται στην ανθολογία «Κρητικά δημοτικά τραγούδια», του βουλευτή Χανίων και αντιπροέδρου της Βουλής Αριστείδη Κριάρη (1858 - 1921).

Ιδού πώς τον παρουσιάζει:

«Ο Εμμανουήλ Θεοδωράκης ή Θοδωρομανώλης ή Μαραγκάκης κατήγετο εκ της συνοικίας "Μαραγκιανά" του χωρίου Απανηχώρι Σελύνου, εξ ου και κατάγεται η εν τω χωρίω "Μάζη" Σελύνου οικούσα σήμερον πατριωτικωτάτη οικογένεια των "Θεωδωράκιδων". Ητο ανήρ φιλόπατρις και γενναίος, ούτος δε εφόνευσε τον περιβόητον γιεννίτσαρον Εμίν Βέργερην, ούτινος τον αδελφόν εφόνευσεν ο Γεώργιακας».

(Συνεχίζεται)