Αφουγκραζόμενο την ένταση και έκταση των παράνομων και νόμιμων εξαρτήσεων ειδικά τα τελευταία χρόνια, που έχουν επιδεινωθεί οι όροι ζωής των εργατικών - λαϊκών οικογενειών και οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι προμηνύουν επιπλέον δεινά, και μελετώντας εντατικά την εξέλιξη ενός πολυπαραγοντικού κοινωνικού φαινομένου, το Εθνικό Συμβούλιο Κατά των Ναρκωτικών (ΕΣΥΝ), που πρωταγωνιστεί στο αντιναρκωτικό κίνημα εδώ και σχεδόν πέντε δεκαετίες, πραγματοποίησε το Σάββατο επιστημονικό συνέδριο στο Περιστέρι με θέμα «Εξαρτήσεις και σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Θέσεις, αντιθέσεις και νέα δεδομένα».

Συνολικά 17 επιστήμονες που εργάζονται στα πεδία της Πρόληψης και της Απεξάρτησης, δηλαδή στη ραχοκοκαλιά για την αντιμετώπιση της εξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες, αλκοόλ, τζόγο, διαδίκτυο και Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, ανέπτυξαν τέσσερις θεματικές ενότητες (ουσιοεξάρτηση, διαδίκτυο - οθόνες - τζόγος, πρόληψη, θέσεις του ΕΣΥΝ) καταθέτοντας στο συνέδριο σημαντικά στοιχεία από έρευνες - μελέτες και πλούσια πείρα από τους χώρους δουλειάς. Από το επιστημονικό συνέδριο δεν θα μπορούσε να λείπει η «φωνή» των οικογενειών, της Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογένειας ΚΕΘΕΑ, που εκπροσωπεί 13 Συλλόγους Οικογένειας και Φίλων πανελλαδικά και μετρά χιλιάδες εγγεγραμμένα μέλη, όπως και του Συλλόγου Αποφοίτων ΚΕΘΕΑ, με κείμενό του μπροστά στην 26η Ιούνη, Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών.

Το νέο τοπίο που έχει διαμορφωθεί στις εξαρτήσεις αλλά και στους χώρους πρόληψης και θεραπείας, φωτίζοντας πλευρές της ιδεολογικής αντιπαράθεσης, περιέγραψε η Σοφία Σκλαβενίτη, ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια, γενική γραμματέας του ΕΣΥΝ. Σημείωσε πως γύρω από το πολυπαραγοντικό κοινωνικό φαινόμενο της εξάρτησης υπάρχει πλήθος ψευδοεπιστημονικών ιδεολογημάτων που προσπαθούν να δημιουργήσουν «κοινωνικά αντανακλαστικά που θα βλέπουν την εξάρτηση σαν ένα ωραιοποιημένο φυσικό φαινόμενο. Στόχος τους είναι η νέα γενιά και οι παραγωγικές ηλικίες, που μπορούν να βάλουν τη σφραγίδα τους στις εξελίξεις, να οδηγούνται τελικά στην παραίτηση και στην ψευδαισθητική φυγή από μία αβίωτη πραγματικότητα, μέσα από το ισχυρότατο όπλο καταστολής και κοινωνικού ελέγχου που ονομάζεται εξάρτηση».

Για την ιατρικοποίηση του φαινομένου και τη μείωση της βλάβης ως υποκατάστατα της ολοκληρωμένης θεραπείας μίλησε η Βάσω Μουκάνου, διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας, εργαζόμενη σε ΜΟΘΕ του ΕΟΠΑΕ. Ανάμεσα σε άλλα επεσήμανε ότι προκειμένου να ενισχυθεί η κερδοφορία της φαρμακοβιομηχανίας «έχουν επιπλέον ιατρικοποιηθεί η αϋπνία, το άγχος (αύξηση των βενζοδιαζεπινών, που αποτελούν νόμιμα ναρκωτικά), η διάσπαση προσοχής (στην Αγγλία η συνταγογράφηση φαρμάκων για τη διάσπαση από 6.000 νέους το 1994 έχει ανέβει σε 458.200 το 2004), η κατάθλιψη. Χρηματοδοτούνται και επηρεάζονται επιστημονικές μελέτες για τον ορισμό και τις ταξινομήσεις ψυχοπαθολογικών συμπτωμάτων. Είναι αναγκαία λοιπόν η υιοθέτηση ενός πλαισίου ανάλυσης που θα καθορίζει την ιατρική πρακτική, αλλά και την εργασία όλων στο πεδίο των Εξαρτήσεων και της Ψυχικής Υγείας, και θα συνδέει την οικονομία με την ιδεολογία και την πολιτική. Να θέτει το ερώτημα από ποιον για ποιόν, σε ποιες συνθήκες, στην εξυπηρέτηση ποιων συμφερόντων».

Για τον ατομικό δικαιωματισμό ως κύριο ιδεολογικό ρεύμα στη χρήση και την εξάρτηση, και για τα ιδεολογήματα, τις συνέπειες και την επικινδυνότητά τους, μίλησε ο Ορέστης Παπαγιαννόπουλος, ψυχολόγος - ψυχοθεραπευτής και ειδικός γραμματέας του ΕΣΥΝ, υπογραμμίζοντας: «Ο "λειτουργικός" χρήστης αποτυπώνει ακριβώς τη στόχευση των σύγχρονων ιδεολογημάτων (...) Η κοινωνική και ιδεολογική καταστολή που το κράτος ασκεί μέσα από τις ουσίες μετατρέπεται σε ατομική ελευθερία, σε δικαίωμα ακόμα και στην αυτοβλάβη».

Στους μύθους και τις αλήθειες για τη «θεραπευτική» κάνναβη επικεντρώθηκε η Λήδα Μαλάμη, με MSc στις νευροεπιστήμες, ενώ για τη χρήση ναρκωτικών στην ψυχική υγεία και στην αύξηση της πνευματικής απόδοσης μίλησε η Ρούλα Γεωργιάδη, ψυχίατρος με μεταπτυχιακό κλινικής φαρμακολογίας και πρόεδρος του ΕΣΥΝ Θεσσαλονίκης: «Η χρήση παράνομων ψυχοδραστικών ουσιών για τη θεραπεία ψυχικών νόσων ή την αύξηση της πνευματικής απόδοσης είναι ένα ιδιαίτερα επίκαιρο αλλά και αμφιλεγόμενο θέμα».

Για τη χρήση, την προβληματική σχέση και εξάρτηση από αλκοόλ και το προφίλ του εξαρτημένου από αλκοόλ μίλησε η Βασιλεία Γιαννούση, ψυχολόγος, ΜΤΠ στις εξαρτήσεις και μέλος του ΔΣ του ΕΣΥΝ Θεσσαλονίκης, σημειώνοντας ότι η εξάρτηση από το αλκοόλ είναι εξίσου ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και τονίζοντας την ανάγκη να διερευνηθούν τα αίτια.

Για τη «στεγνή» θεραπεία και απεξάρτηση, που δεν μπορεί να είναι εμπόρευμα, μίλησε η Ανδρονίκη Νικολακάκη, κοινωνιολόγος, δραματοθεραπεύτρια και επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος αντιμετώπισης εξαρτήσεων «Θησέας», υπογραμμίζοντας ότι το συγκεκριμένο «στεγνό» πρόγραμμα του δήμου Καλλιθέας «μοιάζει να είναι το τελευταίο "στεγνό" πρόγραμμα που έχει απομείνει(...) Στα "στεγνά" προγράμματα στοχεύουμε στην πλήρη και σταθερή αποχή από τις ουσίες. Αυτό το μοντέλο θεραπείας κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Στον ΕΟΠΑΕ καθρεφτίζεται όλη η παθογένεια που καλείται υποτίθεται να θεραπεύσει».

Στις θεραπευτικές κοινότητες επικεντρώθηκε η Λεμονιά Φακάρου, ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια και εργαζόμενη στο πρόγραμμα «Εν Δράσει», υπογραμμίζοντας: «Είναι αποκαλυπτικό το γεγονός ότι το έτος 2025 επανέρχεται στο προσκήνιο μια συζήτηση που γινόταν τον προηγούμενο αιώνα, με έντονες ιδεολογικές, κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αντιπαραθέσεις. Ακόμα χειρότερα, το 2025 επιβάλλονται ως σύγχρονη δήθεν απάντηση στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων οι παλιές εκείνες "συνταγές" που είχαν αποδεδειγμένα αποτύχει. Μας γυρίζουν πίσω στις εποχές που οι εξαρτημένοι από ουσίες χρήστες, αδυνατώντας να δώσουν λύση στο πρόβλημά τους μέσω των ιατροκεντρικών πλαισίων, βασανίζονται μπαινοβγαίνοντας σε κλινικές και φυλακές, αποτυγχάνουν να απεξαρτηθούν, όσο κι αν το θέλουν και το προσπαθούν με τα υπάρχοντα μέσα».

Για τον ρόλο της οικογένειας στη θεραπεία μίλησε ο Μάκης Σίμος, μέλος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογένειας ΚΕΘΕΑ, τονίζοντας ότι ο εξαρτημένος δεν είναι γεννημένος απόκληρος ή καταδικασμένος από τη φύση του, όπως συχνά παρουσιάζεται, αντίθετα είναι άνθρωπος που δυσλειτουργεί σε έναν κόσμο που έχει καταστεί δυσλειτουργικός. Επεσήμανε δε την αξία της θεραπευτικής διαδικασίας, όπου ο χρήστης με το περιβάλλον του μπαίνει στη διαδικασία να αλλάξει.

Τα εμπόδια στην αποτελεσματική κοινωνική επανένταξη και τους παράγοντες που ευνοούν την υποτροπή στη χρήση ανέπτυξε η Ματίνα Πουλοπούλου, ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια με μεταπτυχιακό και εργαζόμενη στο πρόγραμμα αντιμετώπισης εξαρτήσεων «Θησέας», υπογραμμίζοντας τον ανασταλτικό ρόλο που παίζει ο στιγματισμός στη διαδικασία της κοινωνικής επανένταξης.

Για τη μετατροπή του διαδικτύου σε μέσο εξάρτησης και εγκλωβισμού συνειδήσεων μίλησε η Ιλιάννα Ναζεντιάδου, ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια και μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας του ΕΣΥΝ, σημειώνοντας ότι «η διαμόρφωση της εξάρτησης ή αλλιώς οι συστηματικά επαναλαμβανόμενες "πράξεις φυγής" γεννιούνται τις περισσότερες φορές εκεί που η ζωή αδειάζει από νόημα, στόχους, όνειρα, προοπτική».

Για τις αιτίες και τους παράγοντες ευαλωτότητας στην προβληματική σχέση / εξάρτηση από το διαδίκτυο, τις συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, στην κοινωνική και τη γνωστική ανάπτυξη, μίλησε η Ματίνα Παλαντζά, υποψήφια διδάκτωρ Ψυχολογίας του ΑΠΘ.

Για τις αιτίες και τους παράγοντες ευαλωτότητας στην εξάρτηση από τον τζόγο, και για τις συνέπειες στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και την κοινωνική ανάπτυξη, μίλησε η Εστερ Σουλιώτη, ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια, τονίζοντας ότι η ευρεία χρήση τεχνολογίας καθιστά ευκολότερη την πρόσβαση στον τζόγο.

Για τη θεραπεία των συμπεριφορικών εξαρτήσεων και την ανάγκη ολιστικής αντιμετώπισης μίλησε η Σταυρούλα Φουντά, ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια και θεραπεύτρια στην Ανοιχτή Δομή Υποστήριξης Ηρακλείου του ΕΟΠΑΕ, εξηγώντας τις ομοιότητες με τις χημικές εξαρτήσεις ως προς τις συνέπειες στις διαπροσωπικές σχέσεις (ψεύδη, απάτες, παραβατικότητα ιδιαίτερα στην εξάρτηση από τον τζόγο).

Τι σημαίνει πρόληψη και τη διαδρομή από την ανθεκτικότητα στη διαμόρφωση προσωπικότητας ανέπτυξε η Μαρίνα Παπαδιώτη, ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια, εργαζόμενη στο Κέντρο Πρόληψης Εξαρτήσεων «Φαέθων» και πρόεδρος του Παραρτήματος Πετρούπολης του ΕΣΥΝ, ξεκαθαρίζοντας ότι η πρόληψη δεν περιορίζεται στην ενημέρωση ή στην παροχή πληροφοριών.

Ο Σπύρος Σασσάνης, κοινωνιολόγος και επιστημονικός υπεύθυνος του Κέντρου Πρόληψης Εξαρτήσεων «Φαέθων», ανέδειξε ότι περίπου το 25% των εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης έχει αποχωρήσει λόγω της εργασιακής αβεβαιότητας και όποιες προσλήψεις προσωπικού έχουν γίνει τελευταία είναι με ΔΠΥ («μπλοκάκι»).

«Μαθητές και ναρκωτικά: Στάσεις, αντιλήψεις και εμπειρία από τις παρεμβάσεις του ΕΣΥΝ στη σχολική κοινότητα» ήταν το θέμα που ανέπτυξε ο Παναγιώτης Κατηφές, κοινωνιολόγος, σύμβουλος εξαρτήσεων και αντιπρόεδρος του ΕΣΥΝ, τονίζοντας πως στο επίκεντρο του ΕΣΥΝ από τις αρχές της δεκαετίας του '80 βρίσκεται σταθερά η στάση ζωής που θα πρέπει να διαμορφώνει η νέα γενιά. «Ερχόμαστε σε επαφή με χιλιάδες μαθητές κάθε χρόνο», σημείωσε και παρουσίασε τα αποτελέσματα από το «εργαλείο επαφής», ένα ανώνυμο ερωτηματολόγιο με 8 ερωτήσεις σχετικά με τα ναρκωτικά που δόθηκαν μεταξύ άλλων σε μαθητές του Πειραιά τα σχολικά έτη 2017 - 2018 και 2024 - 2025, την ανησυχητική υποχώρηση του ποσοστού των μαθητών που θεωρούν λάθος τον διαχωρισμό ναρκωτικών, τον ρόλο της οικογένειας και του σχολείου στην ενημέρωση για το ζήτημα των ναρκωτικών.

Τις θέσεις του ΕΣΥΝ παρουσίασε η Σελήνη Καπερώνη, ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια.

Το ΕΣΥΝ διεκδικεί:

Κατάργηση του ΕΟΠΑΕ. Αποκλειστικά δημόσια, δωρεάν, υψηλού επιπέδου Πρόληψη - Θεραπεία - Κοινωνική Επανένταξη, με πλήρως καταρτισμένο και επαρκές επιστημονικό και βοηθητικό προσωπικό. Καμία εμπλοκή ιδιωτών και ΜΚΟ στην Πρόληψη και την Απεξάρτηση. Υιοθέτηση της «στεγνής» θεραπείας και της θεραπευτικής κοινότητας ως κύριων μορφών θεραπείας. Δημιουργία ενιαίου θεσμικού πλαισίου για τα Κέντρα Πρόληψης, πλήρης στελέχωσή τους, δημιουργία νέων όπου υπάρχει ανάγκη και ουσιαστική σύνδεσή τους με όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης, τον στρατό και την εργασία. Ενίσχυση των προγραμμάτων street work, με σκοπό την παροχή κινήτρου για θεραπεία. Καμία σκέψη για άνοιγμα νέων Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ), κλείσιμο του ΧΕΧ στο κέντρο της Αθήνας. Αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής, προστασία των ανέργων και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Ενίσχυση της δωρεάν αθλητικής και πολιτιστικής δραστηριότητας.