Με πλούσιο εξοπλισμό για τη στρατηγική αντιπαράθεση κυκλοφορεί το νέο τεύχος της ΚΟΜΕΠ, 2/2025. Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει σήμερα ορισμένα αποσπάσματα απ' το άρθρο της Αλέκας Παπαρήγα, με τίτλο «Δύο ριζικά διαφορετικές επιλογές για τη συγκρότηση κυβέρνησης στο έδαφος του καπιταλισμού, 1989 - '90 και 2012».

(...) Στο παρόν άρθρο αναφερόμαστε σε δύο περιπτώσεις που το ΚΚΕ βρέθηκε μπροστά σε πρόταση συμμετοχής στη διακυβέρνηση, βραχύβια ή για περισσότερο χρόνο, το '89 - '90 και το 2012, όταν έγινε μιας μορφής πρόταση από τον ΣΥΡΙΖΑ. Το ΚΚΕ στην πρώτη περίπτωση αποφάσισε τη συμμετοχή μέσω του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου (ΣΥΝ) σε κυβέρνηση με τη ΝΔ και στη συνέχεια κυβέρνηση με τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Αρχικά ως αιτιολογικός παράγοντας προβλήθηκε ο κίνδυνος να παραγραφεί το οικονομικό - πολιτικό σκάνδαλο που αφορούσε τον ιδιοκτήτη της Τράπεζας Κρήτης Γ. Κοσκωτά, λόγω μη ανάδειξης αυτοδύναμης κυβέρνησης. Το 2012 ο κρίκος της αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης από την κάλπη ήταν η κορύφωση της λαϊκής δυσαρέσκειας κατά των μνημονίων, με αποτέλεσμα τη μεγάλη αποδυνάμωση της ΝΔ και την καταβαράθρωση του ΠΑΣΟΚ, σε συνδυασμό με την ανερχόμενη εκλογικά δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ. Ασκησαν επίδραση και οι ενδοαστικές αντιθέσεις γύρω από το «μείγμα» διαχείρισης της κρίσης. (...)

Το ζήτημα είναι ένα: Ποια πρέπει να είναι η στάση του Κομμουνιστικού Κόμματος όταν το αστικό πολιτικό σύστημα συναντά δυσκολία επίτευξης σταθερής βιώσιμης διακυβέρνησης, έχει υποστεί εκλογικά ρήγματα, όταν αντιμετωπίζει την ορμητική άνοδο της ταξικής πάλης, όταν βιώνει τις συνέπειες των αντιφάσεων που ταράσσουν τον «κορμό» του; Μία είναι η επιλογή: Να αξιοποιηθεί κάθε δυσκολία, μεγαλύτερη ή μικρότερη, ώστε η ταξική πάλη να οξυνθεί, να ανέβει σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Οι δυσκολίες για σταθερό πολιτικό σύστημα να αποτελέσουν ευκαιρία και όπλο του εργατικού - λαϊκού κινήματος. Με την αποφασιστική παρέμβασή του να ξεσκεπάσει τη φύση και τον πραγματικό χαρακτήρα των δυσκολιών, να εξαχθούν συμπεράσματα που ανεβάζουν το επίπεδο της πολιτικής συνείδησης ως αντίθεσης με το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα και όχι μόνο κατά της εκάστοτε κυβέρνησης. Να συνειδητοποιείται ότι η εναλλαγή κομμάτων στην αστική διακυβέρνηση αποτελεί ανάσα και κέρδος χρόνου για την αστική τάξη, για το κεφάλαιο.

Αυτή η θέση και πράξη υλοποιεί την αυτοτελή παρέμβαση του Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚ) και την πρωτοπόρα επίδρασή του στην εργατική - λαϊκή αντεπίθεση. Οι αγωνίες και ανησυχίες της αστικής τάξης μόνο ευκαιρία είναι για το δυνάμωμα του δικού του αγώνα. Η διαχωριστική γραμμή στην κοινωνία είναι ανάμεσα στην αστική τάξη και τους συμμάχους της, από τη μια, την εργατική τάξη και τους κοινωνικούς της συμμάχους, από την άλλη.

Εχει σημασία, λοιπόν, να αφομοιωθεί η πείρα, θετική και αρνητική, που απέκτησε το Κόμμα σε δύο περιόδους, μετά το 1974, συγκεκριμένα το '89 - '90 με τη συμμετοχή στην προσωρινή μεταβατική κυβέρνηση Τζ. Τζαννετάκη και στη συνέχεια Ξ. Ζολώτα, και το 2012, όταν αρνήθηκε ως θέμα αρχής τη στήριξη ή και συμμετοχή σε κυβέρνηση με επικεφαλής τον ΣΥΡΙΖΑ.

Η στάση του ΚΚΕ καθορίστηκε και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις από τη στρατηγική του. Στην πρώτη περίπτωση, διαδραμάτισε ρόλο η λαθεμένη, προγραμματικού χαρακτήρα θέση για κυβέρνηση αλλαγής στο έδαφος του καπιταλισμού με κατεύθυνση τον σοσιαλισμό, στη δεύτερη η προγραμματική του θέση ότι δεν υπάρχει ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό, ότι ο χαρακτήρας της εποχής και της επανάστασης είναι σοσιαλιστικός, άρα το ΚΚΕ και κάθε ΚΚ δεν πρέπει να μετέχει, να στηρίζει οποιαδήποτε κυβέρνηση, ανεξάρτητα από πρόσημο, στο έδαφος του καπιταλισμού.

Η στάση του ΚΚΕ το '89-'90 ως υπόβαθρο είχε τη λαθεμένη και κατά συνέπεια αποπροσανατολιστική αντίληψη ότι συνιστούσε κοινό συμφέρον με τις αστικές δυνάμεις να διασωθούν θεσμοί του αστικού συστήματος από τον κίνδυνο της παραγραφής του σκανδάλου, να παρθούν μέτρα εκδημοκρατισμού του αστικού κράτους. Στη δεύτερη περίπτωση, το 2012, η θέση του Κόμματος καθορίστηκε από θέση αρχών με βάση το Πρόγραμμα (αρχικά του 1996 στο 15ο Συνέδριο, ενώ βρισκόταν σε επεξεργασία το πιο ολοκληρωμένο Πρόγραμμα που εγκρίθηκε στο 19ο Συνέδριο το 2013). Στις επεξεργασίες του Κόμματος έχουν ενσωματωθεί η πείρα και η κριτική για τη συμμετοχή των ΚΚ σε αστικές κυβερνήσεις καθώς και η συμμετοχή του ΚΚΕ στην κυβέρνηση της «εθνικής ενότητας» το τελευταίο διάστημα της τριπλής κατοχής και αμέσως μετά την Απελευθέρωση. (...)

Η δεύτερη περίπτωση οπότε τέθηκε ζήτημα κυβέρνησης συμμαχίας εμφανίστηκε το 2012 (σε συνθήκες καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης), που οδήγησε τα δύο μεγαλύτερα αστικά κόμματα, τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, να υποστούν απώλειες εκατομμυρίων ψήφων, οι οποίες διασκορπίστηκαν προς μικρότερα κόμματα, με αποτέλεσμα αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης, και μάλιστα σε μια περίοδο που απαιτούνταν νέα μνημόνια για τη διέξοδο από την κρίση υπέρ του κεφαλαίου.

Οι προβεβλημένοι ως αιώνιοι εχθροί ΝΔ και ΠΑΣΟΚ απέδειξαν την ετοιμότητα στήριξης της αστικής διαχείρισης, συμφωνώντας στη συγκρότηση δύο διαδοχικών κυβερνήσεων συνεργασίας ΝΔ - ΠΑΣΟΚ και του ακροδεξιού ΛΑ.Ο.Σ. και στη συνέχεια ΝΔ - ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ (διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ) έως το 2015 με πρωθυπουργό τον πρώην κεντρικό τραπεζίτη Λ. Παπαδήμο, ενώ οι διπλές εκλογές του 2015 ανέδειξαν κυβέρνηση συνεργασίας ΣΥΡΙΖΑ και των ακροδεξιών ΑΝΕΛ.

Το 2012 (πρώτες εκλογές 12 Μάη) ο ΣΥΡΙΖΑ ξεπετάχτηκε στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ΚΚΕ έγινε στόχος δημαγωγικής διερευνητικής πρότασης από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, όταν πήρε τη δεύτερη εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Λέμε δημαγωγικής πρότασης, γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ ήξερε καλά ότι το ΚΚΕ (αποκαθιστώντας τον επαναστατικό χαρακτήρα της στρατηγικής του) είχε απορρίψει τη συμμετοχή ή στήριξη, σε κάθε περίπτωση, κυβέρνησης στο έδαφος του καπιταλισμού ανεξαρτήτως αποχρώσεων και εξαγγελιών. Ο δημαγωγικός χαρακτήρας της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ (χωρίς το ΚΚΕ να τη χρησιμοποιεί ως δικαιολογία άρνησης) αποδεικνυόταν και από το γεγονός ότι δεν εξασφαλιζόταν ο απαιτούμενος αριθμός των εδρών 151, ακόμα και με τη στήριξη του ΚΚΕ. Η πρόταση για συνεργασία υπηρετούσε την προπαγανδιστική εκστρατεία κατά του ΚΚΕ, εκτός των άλλων, για να λειανθούν οι αντιδράσεις των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ στην περίπτωση που στις επόμενες εκλογές γινόταν συνεργασία με οποιοδήποτε κόμμα ήταν δυνατό. Στις εκλογές του 2015 ο αυτοδιαφημιζόμενος «αριστερός» ΣΥΡΙΖΑ σχημάτισε σε κλάσμα δευτερολέπτων, κατά τη διάρκεια συνάντησης του Αλ. Τσίπρα με τον Π. Καμμένο, κυβέρνηση με το ακροδεξιό κόμμα των ΑΝΕΛ.

Το ΚΚΕ ξεκαθαρίζει σε κάθε ευκαιρία τη θέση του ότι παλεύει σε όλα τα μέτωπα πάλης, ώστε η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της να κατανοήσουν και από τη δική τους πείρα να κατευθύνουν την αντικαπιταλιστική, αντιμονοπωλιακή γραμμή συσπείρωσης και αντεπίθεση σε πάλη για την εργατική εξουσία, την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Η πολιτική εξουσία στον σοσιαλισμό είναι εξουσία της εργατικής τάξης που εκφράζει τη συμμαχία της με τους μεμονωμένους αυτοαπασχολούμενους και τους συνεταιρισμένους αγρότες μέσω των συμβουλίων τους, για τα οποία ψηφίζουν αντίστοιχα και οι συνταξιούχοι. Το ΚΚΕ ασκεί καθοδηγητικό ρόλο, τα στελέχη και μέλη του μετέχουν σε όλα τα όργανα εξουσίας με θεμέλιο την παραγωγική μονάδα, την κοινωνική υπηρεσία, τη διοικητική μονάδα, τον παραγωγικό συνεταιρισμό και με αρχή τον έλεγχο, την απόδοση ευθύνης και την ανακλητότητα των προσώπων.

Το ΚΚΕ διακηρύσσει ότι είναι απολύτως ανώφελοι και καταδικαστικοί για τα λαϊκά συμφέροντα οι συμβιβασμοί και οι υποχωρήσεις που οδηγούν στη συμμετοχή σε κυβερνήσεις στο έδαφος του καπιταλισμού. Πρόκειται για καθαρή υποχώρηση από την οποία επωφελήθηκε και επωφελείται το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα. Οι συμβιβασμοί διευκολύνουν βραχυχρόνια την αποκατάσταση της κλονισμένης σταθερότητας του αστικού πολιτικού συστήματος και παράλληλα φέρνουν μακράς πνοής επιζήμιες συνέπειες, έως και ανεπανόρθωτες για μεγάλο και κρίσιμο χρονικό διάστημα στις εργατικές δυνάμεις και το κίνημά τους, στο Κομμουνιστικό Κόμμα.

Το ΚΚΕ δεν αναφέρεται αποκλειστικά και μόνο σε συνθήκες κατά τις οποίες κρίνεται το ζήτημα της εξουσίας, ούτε μόνο στις πιο σημαντικές και σχετικά ιδιαίτερες συνθήκες ιμπεριαλιστικού πολέμου, καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, σε κάθε περίπτωση που υπάρχουν δυσκολίες στον σχηματισμό κυβέρνησης στο έδαφος του καπιταλισμού, π.χ., σε φάση που η αστική πολιτική εξουσία βιώνει ρήγματα, ανασφάλεια, αντιφάσεις και αντιθέσεις που ενυπάρχουν στον καπιταλισμό, στις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες όπου ανήκει η Ελλάδα. Αλλοτε καθαρά, άλλοτε πιο έμμεσα, στο υπόβαθρό τους εκδηλώνεται η εργατική - λαϊκή δυσαρέσκεια, κυοφορούνται ανακατατάξεις. Οπότε η αστική τάξη και τα κόμματά της ρίχνονται στην επιχείρηση αναδιάταξης και ανασυγκρότησης του αστικού πολιτικού σκηνικού, ώστε να επανακτηθεί η αστική πολιτική σταθερότητα.

Σε τέτοιες συνθήκες, ανάλογα με τη συγκυρία γίνεται πρόταση, ακόμα και ως ζήτημα τακτικής, προς το Κομμουνιστικό Κόμμα να συμβάλει ή να στηρίξει κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», έστω μικρής διάρκειας ή και μεγαλύτερης, ενώ ένα σημαντικό μέρος του λαού, κάτω βέβαια από τη χορωδία αστικών δυνάμεων και μηχανισμών, υποστηρίζει ενότητα και συμμετοχή για να αποφευχθεί μια πιο οξυμένη κατάσταση αστάθειας που την χρησιμοποιεί εκφοβιστικά το ίδιο το σύστημα.

Το ΚΚ έχει κάθε λόγο και υποχρέωση να αξιοποιεί αντιφάσεις και δυσκολίες, τα φαινόμενα σήψης του αστικού πολιτικού συστήματος, να αποκαλύπτει τον ταξικό χαρακτήρα των αστικών θεσμών και μηχανισμών. Αποτελεί αυταπάτη η πίστη στη δυνατότητα εκδημοκρατισμού και εξυγίανσης του αστικού κράτους. Από την άλλη, δεν πρέπει να υποτιμάται η δυνατότητα να αποσπώνται ορισμένες πρόσκαιρες κατακτήσεις προς όφελος του εργατικού - λαϊκού κινήματος.

Οι πρωτοβουλίες των κινήσεων του ΚΚΕ δεν απευθύνονται στους «επάνω», δεν αφορούν το αστικό πολιτικό σύστημα και τα όργανά του, την ίδια την κυβέρνηση. Απευθύνονται στην εργατική τάξη, στους βιοπαλαιστές ΕΒΕ και αγρότες, στα κινήματα της νεολαίας και των γυναικών, στους μετανάστες και πολιτικούς πρόσφυγες. Κρίνει και κρίνεται με μέτρο την πρόοδο της ταξικής πάλης, την ορμητική αντεπίθεση έως την ανατροπή της αστικής εξουσίας και του κράτους της, για την εργατική εξουσία και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση.

Και γι' αυτό οφείλει να προετοιμάζει τις λαϊκές δυνάμεις συστηματικά και ακούραστα και κυρίως έγκαιρα, πιο πλατιά και με εκλαϊκευτικό τρόπο, κάτι που δυστυχώς δεν έγινε στις προαναφερόμενες περιπτώσεις, όταν προέκυψε ζήτημα συμμετοχής ή στήριξης αστικής κυβέρνησης. Στην πρώτη περίπτωση, λόγω λαθεμένης στρατηγικής, δηλαδή το '89 - '90, και στη δεύτερη λόγω καθυστέρησης στη δουλειά για τη συλλογική αφομοίωση των νέων στρατηγικών επεξεργασιών που δεν είχαν ολοκληρωθεί και ενσωματωθεί όλες στο νέο επαναστατικό Πρόγραμμα, τη συγκεκριμένη περίοδο, δηλαδή το 2012, πράγμα που δυσκόλευε την κατάσταση που είχε διαμορφωθεί. Ομως η σωστή επιλογή του 2012 για την αντίκρουση καλεσμάτων στήριξης «προοδευτικής κυβέρνησης» μαζί με την ολοκληρωμένη συζήτηση στο Κόμμα κατά την προετοιμασία του 19ου Συνεδρίου το 2013, μαζί και με τη διαφωτιστική ιδεολογική - πολιτική δουλειά που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια, βοήθησαν συνολικά το Κόμμα με καλύτερες προϋποθέσεις σε σύγκριση με το παρελθόν να τα βγάζει πέρα σε σύνθετες και δύσκολες συνθήκες. Αυτό φάνηκε και στην περίοδο από το 2015 και στη συνέχεια, όταν λόγω της κυβερνητικής ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ ζήσαμε έναν νέο γύρο αυταπατών, προσδοκιών, έως και ψευδεπίγραφων διλημμάτων που διαψεύστηκαν.