«Πρώτη μάχη των Ελλήνων κατά των Τούρκων κατά την γέφυραν της Αλαμάνας», υδατογραφία σε χαρτόνι, Γεννάδιος Βιβλιοθήκη |
Ο Μακρυγιάννης συνέλαβε και κατέστρωσε ένα εικονογραφικό πρόγραμμα, με σκοπό να ιστορήσει τους αγώνες των Ελλήνων για την ανεξαρτησία, παρουσιάζοντας τα πραγματικά γεγονότα και προβάλλοντας την ιστορική αλήθεια, θέλοντας να γίνουν γνωστά στους Ελληνες και τους Δυτικούς. Ο κύκλος των «εικονογραφιών» που πρότεινε ο Μακρυγιάννης αποτελούσε το εικαστικό συμπλήρωμα των «Απομνημονευμάτων» του.
Αρχικά ο Μακρυγιάννης ανέθεσε την εκτέλεση των εικονογραφιών σε ξένο, «Φράγκο» ζωγράφο, τον οποίο απέλυσε επειδή δεν έμεινε ικανοποιημένος από τους πρώτους πίνακες που φιλοτέχνησε και επειδή λόγω γλώσσας δεν μπορούσε να επικοινωνήσει μαζί του. Η απομάκρυνση του ξένου ζωγράφου δε σήμαινε για τον Μακρυγιάννη περιφρόνηση προς τη δυτική τέχνη, που σύμφωνα με ομολογία του εκτιμούσε, αλλά συνειδητή επιλογή μιας τεχνοτροπίας καταλληλότερης για την ιστόρηση των μαχών και εικαστικά προσιτής και κατανοητής για το πλατύ κοινό.
Το εικονογραφικό πρόγραμμα του Μακρυγιάννη περιλάμβανε 26 πίνακες. Με βάση την παραγγελία, ο Δ. Ζωγράφος και οι γιοι του φιλοτέχνησαν πέντε σειρές πινάκων. Οι πίνακες της αρχικής σειράς έγιναν με την παραδοσιακή τεχνική της αυγοτέμπερας πάνω σε ξύλινες σανίδες. Οι άλλες σειρές απαρτίστηκαν από ισάριθμες υδατογραφίες ζωγραφισμένες σε στρατσόχαρτο. Ο Ζωγράφος κινείται μεταξύ της βυζαντινής και της λαϊκής εικονογραφικής παράδοσης. Κατά την επεξεργασία του θέματος δεν επιδιώκει τη φυσιοκρατική απεικόνιση του χώρου και τη ρεαλιστική αναπαράσταση των γεγονότων. Με την απλοποίηση των μορφών, τονίζει τον αφηγηματικό χαρακτήρα της σύνθεσης και χρησιμοποιεί την παραδοσιακή χρωματική κλίμακα.
Ο Μακρυγιάννης παρουσίασε τους πίνακες του Αγώνα σε επίσημο δείπνο στο σπίτι του, κατά την εθνική γιορτή του 1839. Αυτή υπήρξε η πρώτη έκθεση έργων τέχνης που οργανώθηκε στο νέο ελληνικό κράτος.