Copyright 2021 The Associated |
Ο Λιβανέζος πρωθυπουργός Ν. Μικάτι (στο κέντρο) με μέλη της κυβέρνησής του |
Προσχηματική αφορμή αυτής της κρίσης - η οποία έχει ευρύτερες προεκτάσεις που «ακουμπάνε» άμεσα το Ιράν - ήταν οι δηλώσεις που είχε κάνει στις 5 Αυγούστου, πριν καν αναλάβει τον Σεπτέμβρη το αξίωμα του υπουργού Πληροφοριών, ο Λιβανέζος - τότε τηλεπαρουσιαστής - Ζ. Κορνταχί για την καταστροφική επίθεση που έχει εξαπολύσει από το 2015 η Σαουδική Αραβία στη φτωχότερη χώρα της Αραβικής Χερσονήσου, την Υεμένη, και για την αντίσταση που προβάλλουν οι Σιίτες φιλοϊρανοί Χούθι.
Μετά την προβολή του επίμαχου βίντεο, αρχικά η Σαουδική Αραβία και στη συνέχεια το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, προχώρησαν σε σειρά μέτρων κατά του Λιβάνου, μεταξύ άλλων με απέλαση των πρέσβεών του, αλλά και με απαγόρευση εισαγωγών από τον Λίβανο.
Για να κατανοηθούν βέβαια οι παραπάνω εξελίξεις, πρέπει να ληφθεί υπόψη η κατάσταση στον ίδιο τον Λίβανο: Μια χώρα που βιώνει εδώ και χρόνια βαθιά καπιταλιστική κρίση και η οποία βρίσκεται μόνιμα στο επίκεντρο ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων και σχεδιασμών, με άμεσες επιδράσεις στο δαιδαλώδες πολιτικό σύστημά της και στο συμβιβασμό - «διαμοιρασμό» της εξουσίας (βάσει του συμβιβασμού μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου το 1990, οι χριστιανοί έχουν τον προεδρικό θώκο στη χώρα, οι Σιίτες έχουν το αξίωμα του προέδρου της βουλής και οι Σουνίτες αναλαμβάνουν το αξίωμα του πρωθυπουργού).
Ολο αυτό το σύστημα επηρεάζεται συχνά από ένα περιβάλλον έντονης ρευστότητας και οξυμένων ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, με την αντιπαράθεση και ισχυρών καπιταλιστικών δυνάμεων της περιοχής όπως είναι η Σαουδική Αραβία και το Ιράν, που διαγκωνίζονται για τον έλεγχο ενεργειακών αγορών και την επέκταση γεωπολιτικής επιρροής.
Η αναπαραγωγή του επίμαχου βίντεο με πρωταγωνιστή τον Κορνταχί συμπίπτει με τις περίπου 50 πρώτες μέρες της κυβέρνησης του Λιβανέζου δισεκατομμυριούχου πρωθυπουργού Νατζίμπ Μικάτι.
Η σαουδαραβική βασιλική κυβέρνηση έσπευσε να διαμαρτυρηθεί απελαύνοντας τον Λιβανέζο πρέσβη από το Ριάντ, αποσύροντας τον δικό της πρέσβη από τη Βηρυτό και απαγορεύοντας όλες τις εισαγωγές προϊόντων από τον Λίβανο. Πέρα από τη διπλωματική και πολιτική απομόνωση, δηλαδή, το Ριάντ επέλεξε να αυξήσει τον στραγγαλισμό της παραπαίουσας λιβανέζικης οικονομίας, που ταλανίζεται από σφοδρή οικονομική κρίση τουλάχιστον από το φθινόπωρο του 2019. Στο στόχαστρο της Σαουδικής Αραβίας βέβαια δεν μπαίνει γενικά ο Λίβανος, αλλά κυρίως η προσπάθεια να αυξηθεί η πίεση στην ισχυρή σιιτική στρατιωτική και πολιτική οργάνωση Χεζμπολάχ, που διατηρεί στενούς δεσμούς με το Ιράν.
Με αντίστοιχο τρόπο αντέδρασαν αμέσως μετά Μπαχρέιν, Κουβέιτ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, απελαύνοντας τους πρέσβεις του Λιβάνου και απαγορεύοντας τις εισαγωγές από τον Λίβανο ή εκδίδοντας απαγορευτικές ταξιδιωτικές οδηγίες.
Επιπλέον το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (στο οποίο εκτός από τις παραπάνω χώρες συμμετέχουν το Ομάν και το Κατάρ) διαμαρτυρήθηκε έντονα, καταδικάζοντας τις δηλώσεις του Λιβανέζου υπουργού.
Μπαίνοντας στο «ψητό», ο Σαουδάραβας υπουργός Εξωτερικών Φαϊσάλ μπιν Φαρχάν αλ Σαούντ είχε εξηγήσει την περασμένη βδομάδα μιλώντας στο πρακτορείο «Reuters» πως το θέμα είναι ευρύτερο και ξεπερνά τις δηλώσεις Κορνταχί, τονίζοντας: «Θεωρώ σημαντικό η κυβέρνηση στον Λίβανο ή οι δυνάμεις του κατεστημένου εκεί να ανοίξουν ένα μονοπάτι που θα απελευθερώσει τον Λίβανο από το σημερινό πολιτικό οικοδόμημα που ενισχύει την κυριαρχία της Χεζμπολάχ». Η προσπάθεια του Ριάντ για «απελευθέρωση» του Λιβάνου από τη Χεζμπολάχ σχετίζεται βέβαια με τους πολυσύνθετους περιφερειακούς ανταγωνισμούς Ιράν - Σαουδικής Αραβίας.
Σε αυτό το φόντο, το Κατάρ αξιοποίησε την περίσταση προσφέροντας τις υπηρεσίες «μεσολαβητή» μεταξύ Βηρυτού και Ριάντ. Αντίστοιχο περιφερειακό ρόλο - με ενθάρρυνση και από τις ΗΠΑ - επιδιώκει να παίξει και το Ιράκ, αφενός φιλοξενώντας κατά διαστήματα τις διαπραγματεύσεις Ιράν - Σαουδικής Αραβίας από τον Απρίλη του 2021 και αφετέρου πραγματοποιώντας την περιφερειακή σύνοδο της Βαγδάτης στα τέλη του περασμένου Αυγούστου, ωστόσο σε αυτή τη φάση βρίσκεται σε φάση παρατεταμένων μετεκλογικών παζαριών μετά τις ιρακινές κάλπες της 10ης Οκτώβρη.
Το γιατί η Σαουδική Αραβία επέλεξε τη συγκεκριμένη στιγμή για να πιαστεί από τις παλιές δηλώσεις ενός νυν υπουργού του Λιβάνου προκειμένου να προκαλέσει μια νέα κρίση, είναι ένα ζήτημα πολυπαραγοντικό και πιθανότατα οι απαντήσεις πρέπει να αναζητηθούν και σε ευρύτερες διεργασίες που «τρέχουν» στην περιοχή.
Εχει σημασία ωστόσο να υπενθυμίσουμε ορισμένους «σταθμούς» στις εξελίξεις στον Λίβανο, μέχρι αυτή τη νέα κλιμάκωση.
Αφενός, προηγήθηκε η αδυναμία του Λιβανέζου έτερου εκατομμυριούχου πρώην πρωθυπουργού Σαάντ Χαρίρι να σχηματίσει κυβέρνηση, μετά την καταστροφική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού τον Αύγουστο του 2020 και στο φόντο των απαιτήσεων ΗΠΑ, Ισραήλ, Σαουδικής Αραβίας και άλλων για αποστρατιωτικοποίηση της Χεζμπολάχ.
Τον Οκτώβρη, επίσης, σημειώθηκεη επικίνδυνη κλιμάκωση της έντασης στη Βηρυτό, μετά την επίθεση Χριστιανών Φαλαγγιτών του Samir Geagea σε διαδήλωση Σιιτών κατά του δικαστή Ταρίκ Μπιτάρ (που έχει αναλάβει τη διερεύνηση της πολύνεκρης έκρηξης στο λιμάνι της Βηρυτού), που είχε ως αποτέλεσμα επτά νεκρούς και δεκάδες τραυματίες.
Επιπλέον, η νέα όξυνση της κόντρας συμβαίνει αφενός σε μία περίοδο παζαριών Λιβάνου - Ισραήλ για διαφιλονικούμενη θαλάσσια περιοχή με σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων.
Αφετέρου εξελίσσεται σε μία φάση που οι ΗΠΑ, επιχειρώντας να υποβαθμίσουν τον ρόλο της Χεζμπολάχ και τη συμφωνία της με την Τεχεράνη για τροφοδοσία του «διψασμένου» ενεργειακά Λιβάνου με ιρανικό πετρέλαιο, στηρίζουν την «ενεργοποίηση» του παλιού αραβικού αγωγού Ενέργειας που λειτουργούσε πριν ξεσπάσει το 2011 ο πόλεμος στη Συρία. Οι ΗΠΑ ενέκριναν το καλοκαίρι (ως απάντηση στην παραπάνω κίνηση της Χεζμπολάχ και του Ιράν) την τροφοδοσία του Λιβάνου με αιγυπτιακό φυσικό αέριο μέσω αγωγού που θα περνά από τη Συρία και την Ιορδανία, δίνοντας εγγύηση εξαίρεσης της Βηρυτού από τις βάρβαρες οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ κατά της Συρίας. Καταγράφεται δηλαδή σε αυτό το θέμα μία ασυνήθιστη «συνεννόηση» Ουάσιγκτον - Δαμασκού - Καΐρου - Αμμάν και Βηρυτού, με απώτερο στόχο των ΗΠΑ τη Χεζμπολάχ και κατ' επέκταση την Τεχεράνη.
Στα παραπάνω προστίθεται η αδυναμία της Σαουδικής Αραβίας και των συμμάχων της να νικήσουν - παρά την υπεροπλία και τα κεφάλαια που κινητοποιούν - στον πόλεμο που έχουν εξαπολύσει εδώ και χρόνια στην Υεμένη, για να μειώσουν την εκεί επιρροή του Ιράν. Στις σοβαρές συνέπειες που έχει αυτή η αποτυχία της Σαουδικής Αραβίας να νικήσει τους Σιίτες Χούτι στην Υεμένη - συνέπειες οικονομικές και γεωπολιτικές - έρχεται να «κουμπώσει» και η αντίδραση του Ριάντ στις δηλώσεις του Λιβανέζου υπουργού περί Υεμένης.
Με φόντο αυτό το σύνθετο παζλ γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων και σε συνθήκες επιδεινούμενης οικονομικής κρίσης, εντείνονται και οι διεργασίες αλλά και οι αντιθέσεις στα διάφορα τμήματα της λιβανέζικης αστικής τάξης και τα κόμματά τους.
Χτες Πέμπτη, ο Λιβανέζος πρωθυπουργός Ν. Μικάτι, μετά τη συνάντησή του με τον Πρόεδρο Μ. Αούν, ανακοίνωσε πως συμφώνησαν σε έναν «οδικό χάρτη» για την αποκλιμάκωση της έντασης με τη Σαουδική Αραβία.
Ο Μικάτι τόνισε σε διάγγελμά του πως «κάνουν λάθος» όσοι νομίζουν πως μπορούν να απομακρύνουν τον Λίβανο από το φυσικό περιβάλλον σχέσεων με τις αραβικές χώρες και ειδικά με τη Σαουδική Αραβία ή να επιβάλλουν τη γνώμη τους στην κυβέρνηση. «Κανένα κόμμα δεν μπορεί να ελέγξει τη χώρα», είπε.
Η διαβεβαίωση του Μικάτι πως θα επιχειρηθεί αποκλιμάκωση της έντασης με τη Σαουδική Αραβία πατά μεταξύ άλλων και στην προσφορά του Κατάρ να παίξει ρόλο μεσολαβητή. Πριν λίγες μέρες άλλωστε είχε ανακοινωθεί από την Ντόχα πως θα μεταβεί τις επόμενες μέρες σε Βηρυτό και Ριάντ ο Καταριανός υπουργός Εξωτερικών, για να επιχειρήσει εκτόνωση της έντασης στις σχέσεις Λιβάνου - Σαουδικής Αραβίας.
Ας μην ξεχνάμε πως αυτή την περίοδο οξύνεται και ο ανταγωνισμός των ΗΠΑ - Ισραήλ με το Ιράν, κάτι που αντικατοπτρίστηκε και την περασμένη Τετάρτη, 3 Νοέμβρη, με τις σοβαρές καταγγελίες της ιρανικής δημόσιας τηλεόρασης περί απόπειρας των ΗΠΑ να κάνουν πειρατεία σε ιρανικό τάνκερ και να κλέψουν «ιρανικό πετρέλαιο» με τη χρήση στρατιωτικών θαλάσσιων και εναέριων μέσων.
Η εξέλιξη της αντιπαράθεσης και των «διαμεσολαβήσεων» είναι προφανώς αβέβαιη, πόσο μάλλον όταν στην περιοχή εξελίσσονται κρίσιμα παζάρια με ευρύτερα διακυβεύματα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι έμμεσες διαπραγματεύσεις ΗΠΑ - Ιράν στη Βιέννη για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και το μέλλον της διεθνούς συμφωνίας του 2015, οι οποίες όπως ανακοινώθηκε την Τετάρτη θα ξεκινήσουν ξανά στις 29 Νοέμβρη.