«Αποχαιρετισμός»

Το νομοσχέδιο κατά του Κομμουνισμού, καθώς ξαίρετε φιγουράρει μ' έναν χαριέστατο τίτλο: «περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών». Η πρώτη εντύπωση, που σου γεννιέται είνε ότι περνάμε μια περίοδο κατά την οποία το κοινωνικό καθεστώς διατρέχει κίνδυνο και σαν να μην έφτανε αυτό κινδυνεύουν - τι φοβερό! - και οι λαϊκές ελευθερίες!

Και ότι το κοινωνικό καθεστώς διατρέχει κίνδυνο αυτό είνε πια γνωστό μια που το ίδιο το καθεστώς φέρνει μέσα του το θάνατο. Αλλά προκειμένου να προστατευθούν οι ελευθερίες των «πολιτών» γεννιέται μια απορία: Κινδυνεύουν τάχα οι λαϊκές ελευθερίες;

Είνε γνωστό πως οι «Ελληνες» έχουν πολλές και διάφορες ελευθερίες. Επίσης οι «Ελληνες» είνε «ίσοι» ενώπιον του νόμου. Ετσι θα μπορούσε κανείς να κάμη λάθος να υποθέσει πως πλούσιοι και φτωχοί, αστοί και προλετάριοι έχουν όλοι τις ίδιες ελευθερίες.

Ωστόσο ίσαμε τώρα η πείρα της λευκής τρομοκρατίας μάς εδίδαξε ότι οι μόνοι που τους παραβίαζαν τις «ελευθερίες» ήταν οι εργάτες. Ωστε δίκαια θα μπορούσε να πει: μωρέ στάσου, να επί τέλους, μιας πράξη «δημοκρατική». Η Κυβέρνηση πάει να εξασφαλίσει τις ελευθερίες των εργατών. Και πράγματι οι ελευθερίες τους εξασφαλίζονται κατά τον πιο παράξενο τρόπο.

Η περίφημη ελευθερία της σκέψης οχυρώνεται με μια διάταξη πραγματικά άξια της δημοκρατίας. Ούτε λίγο ούτε πολύ μ' έξη μήνες ως πέντε χρόνια φυλακή έχει όποιος διαδίδει «ιδέες» τέτοιες που μπορεί ν' ανατρέψουν το καθεστώς.

Επίσης η ελευθερία ανοίγει την αγκαλιά της και στον τύπο. Σαν στοργική μητέρα που λέει:

- Ελα δω κοντά να σε σφίξω, έτσι που να μην έχεις πια κανένα κίνδυνο! Και τόνε σφίγγει τόσο δυνατά, με τόση στοργή, με τόση τρυφερότητα, που μπορεί να τόνε πνίξει. Γιατί ο τύπος είνε ελεύθερος, αρκεί να μην ασχολείται με «ιδέες» που πάνε ν' ανατρέψουν το καθεστώς.

Είνε γνωστό πως ο Εγγλέζος δημοκράτης (από τον οποίο παίρνουν τα φώτα κι οι δικοί μας) λέει:

- Το σπήτι μου είνε το φρούριό μου.

Αυτό πάει να πει πως το οικογενειακό άσυλο εξασφαλίζεται τόσο καλά, όσο και ένα κάστρο καλά οχυρωμένο κι ωπλισμένο! Ε, λοιπόν, το νομοσχέδιο πάει να κάνει όλα τα σπίτια κάστρα. Γιατί; Γιατί κάθε χωροφύλακας έχει το δικαίωμα να μπαίνει το βράδυ στο σπήτι σου και να κάνει έρευνα μήπως ανακαλύψει καμμιά κομμουνιστική «ιδέα».

Τέτιες κι ανάλογες διατάξεις το νομοσχέδιο έχει πληθώρα. Κάθε του λέξη είνε και ένας χείμαρρος ελευθεριών για την εργατική τάξη. Τόσο που κάθε εργάτης μπορεί να χαιρετήσει τη λευτεριά με κείνο το κλασσικό, που τόσο ευχάριστα ακούνε οι αστοί: χαίρε ω χαίρε λευτεριά. Η μόνη διαφορά - ασήμαντη βέβαια - είνε πως αυτό πια δε θα είναι χαιρετισμός, αλλά κάτι άλλο: αποχαιρετισμός.

Με σατιρική διάθεση αλλά ταυτόχρονα απολύτως εύστοχα σχολίαζε ο «Ριζοσπάστης», μέσα από τη στήλη «Κόκκινες Πινελιές», πλευρές του νομοσχεδίου «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» της κυβέρνησης του Ελ. Βενιζέλου, του γνωστού «Ιδιώνυμου».

Το κείμενο που δημοσιεύτηκε στις 30/3/1929 υπέγραφε ο «Προλετάριος» - ένα από τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε ο λογοτέχνης Νίκος Κατηφόρης, ο οποίος συνεργάστηκε για αρκετά χρόνια με τον «Ριζοσπάστη».

Το «Ιδιώνυμο» ψηφίστηκε και έγινε νόμος του κράτους περίπου τέσσερις μήνες μετά (25/7/1929). Προέβλεπε ποινές φυλάκισης, εκτοπισμού ή απόλυσης (στην περίπτωση των δημοσίων υπαλλήλων, των δασκάλων κ.λπ.) για «αδικήματα» που συνδέονταν με την «επιδίωξη εφαρμογής ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν τη διά βίαιων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της Επικράτειας».

Για πολλά χρόνια, το «Ιδιώνυμο» αποτέλεσε το νομικό προκάλυμμα για μια ολομέτωπη επίθεση στο ΚΚΕ και στην εργατική τάξη, με συλλήψεις και εκτοπίσεις πρωτοπόρων εργατών και συνδικαλιστικών στελεχών, με διαλύσεις σωματείων, απαγορεύσεις συγκεντρώσεων, απολύσεις κ.ά.

• Βλ. περισσότερα:

- Για το «Ιδιώνυμο»: «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ 1918 - 1949, τόμ. Α2», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 346 - 348.

- Για τον Νίκο Κατηφόρη: «Ριζοσπάστης» 9-10/2/2019.