H γεωπολιτική άποψη | Στο στόχαστρο οι λαοί

Στο στόχαστρο οι λαοί

Δ. ΓΛΗΝΟΥ: «Η ΤΡΙΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ»

H γεωπολιτική άποψη

«Οι μονόλογοι του ερημίτη της Σαντορίνης»

(Μέρος Β')

Στην ανθρώπινη ιστορία σημαντικότατο ρόλο έπαιξαν ως τόρα τα ανθρώπινα κύματα, που έρχουνται από την Ασία προς την Ευρώπη. Ελληνες, λατίνοι, γερμανοί, γότθοι, ούννοι, σλαύοι, μογγόλοι, τάταροι, ξεκίνησαν διαδοχικά από τα βάθη της Ασίας και περνώντας από τον πλατύ διάδρομο ανάμεσα στα Ουράλια όρη και στην Κασπία θάλασσα και τον Καύκασο, ξεχύθηκαν στους κάμπους της Σκυθίας και τράβηξαν ή προσπάθησαν να τραβήξουνε δυτικά, ή περνώντας το Δούναβη κατεβήκανε στη βαλκανική χερσόνησο και δυτικότερα στην ιταλική ή μένοντας στα βορεινά του Δούναβη εσκέπασαν τη βόρεια και δυτική Ευρώπη. Ο κυματισμός αυτός από την ανατολή στη δύση που βαστάει σαράντα τόσους αιώνες, δεν έπαψε ακόμη. Τα κύματα των λαών ή κατακάθιζαν στη μέση του δρόμου ή τραβούσαν πάρα πέρα και από τον Ατλαντικό ωκεανό πήδηξαν στην Αμερική ή προσκρούοντας απάνω σ' εμπόδια αναδρόμιζαν πίσω. Και σήμερα ακόμη έχουμε μπροστά μας αυτό το σάλο.

Οι Γερμανοί κατακαθισμένοι στη χώρα τους βρήκαν εμπόδιο στην παραπέρα μετακίνησή τους κατά τη Δύση. 'Η, λοιπόν, θα σπάσει το εμπόδιο αυτό ή θα αναδρομίσουνε το ξεχείλισμα της ζωής τους προς τα πίσω, στους πλούσιους κάμπους της ανατολικής Ευρώπης. Εκεί βρίσκουνε τόρα κατακαθισμένο το μεγάλο κύμα των σλαύων, μογγόλων, τατάρων. Τα δυο κύματα, αυτό που αναδρομίζει και αυτό που στέκεται και αναφουσκώνει με ορμή για να ξεχειλίσει κατά τη Δύση και την Ανατολή, πρόκειται να χτυπηθούνε.

Οι γεωπολιτικές λοιπόν συνθήκες καθαρίζουνε το δρόμο στους λαούς και τους οδηγούν στη σύγκρουση. Από κει θα πηγάσει ο καινούργιος μεγάλος πολιτισμός. Η θεωρία αυτή στηρίζεται χωρίς άλλο σε πολλά αντικειμενικά δεδομένα. Παραβλέπει όμως κάτι πολύ σημαντικό. Πως ο άνθρωπος δε στέκεται παθητικά απέναντι στο φυσικό του περίκοσμο, όπως γίνεται με τα φυτά και τα ζώα. Ολοι οι φυσικοί οργανισμοί εχτός από τον άνθρωπο, είνε υποχρεωμένοι ν' ακολουθούνε τους δρόμους που τους ανοίγει ο φυσικός περίκοσμος. Δεν έχουνε τα μέσα ν' αντιδράσουνε σ' αυτόν, ν' αλλάξουνε τις συνθήκες. Κάνουνε το πολύ μια παθητική επιλογή των όρων της ζωής τους.

Μα ο άνθρωπος με την τεχνική, που δημιούργησε στην πορεία της εξέλιξής του αντιδρά, μεταλλάζει τους όρους του περίκοσμου, μετατρέπει ακαλλιέργητες χώρες σε καλλιεργημένες, κόβει δάση, ανοίγει δρόμους, ενώνει θάλασσες, γεφυρώνει ποτάμια, υπερπηδάει θάλασσες, τρυπάει βουνά, ξεραίνει βαλτότοπους, αλλάζει ως ένα σημείο και αυτές τις μετεωρολογικές συνθήκες του περίγυρου. Οάνθρωπος με την τεχνική υπερνικάει τον πρωταρχικό ρόλο του φυσικού περίκοσμου. Γι' αυτό η τεχνική παίζει σημαντικότατο ρόλο στη διαμόρφωση της ζωής του. Βέβαια είνε σωστό, πως ο πειθαναγκασμός για την ανάπτυξη της τεχνικής καθορίζεται στην αρχή και από τα δεδομένα του φυσικού περίγυρου. Υστερα όμως η τεχνική γίνεται ανεξάρτητη και η εξέλιξή της καθορίζεται πια, κατά κυριότατο λόγο, από αίτια οικονομικοκοινωνικά.

Για τούτο η θεωρία του γεωπολιτικού ντετερμινισμού έχει βέβαια κάποιες βάσεις επιστημονικές και πρέπει να μην ξεχνιέται ο γεωπολιτικός συντελεστής στη διαμόρφωση της ανθρώπινης ζωής. Δεν μπορούμε όμως, όταν πρόκειται για τον άνθρωπο και την ανθρώπινη κοινωνία, να πιστεύουμε στον απόλυτο γεωπολιτικό ντετερμινισμό.

Στις ίδιες χώρες και με το ίδιο φυσικό περίγυρο η τεχνική και η οικονομική εξέλιξη δημιουργεί τις πιο διαφορετικές συνθήκες ζωής με το πέρασμα των αιώνων. Η Αγγλία, η Γαλλία και η Γερμανία άλλαξαν ολότελα μορφή και επιρροή στην ιστορική ζωή από την αλλαγή των οικονομικοτεχνικών όρων. Οι γεωπολιτικοί λοιπόν όροι πρέπει να εξετάζονται πάντα σε συνδυασμό με τους οικονομικοτεχνικούς, που αυτοί οι τελευταίοι παίρνουν ολοένα μεγαλύτερη σημασία, όσο περισσότερο ο άνθρωπος με την ανάπτυξη της τεχνικής και την κυριαρχία απάνω στη φύση, γίνεται πιο ανεξάρτητος, αντιδρά ριζικότερα και αποτελεσματικότερα στο φυσικό του περίκοσμο και δημιουργεί αυτός πια τους αντικειμενικούς όρους της ζωής του. Μπορούμε λοιπόν να πούμε για να εχτιμήσουμε σωστά τους γεωπολιτικούς όρους, πως όσο ανεβαίνουμε στην προϊστορία η σημασία τους είνε μεγαλύτερη, όσο κατεβαίνουμε στους ιστορικούς χρόνους, η σημασία τους γίνεται μικρότερη και πρωταρχικό ρόλο παίζουν ολοένα περισσότερο οι οικονομικοτεχνικοί όροι.

Τόρα πια είνε φανερό, πως βρισκόμαστε σ' έδαφος πιο στερεό, πλησιάζουμε ολοένα και περισσότερο προς την επιστημονική ανάλυση των δεδομένων της ανθρώπινης ζωής και μπορούμε να καθορίσουμε ασφαλέστερα τους πραγματικούς όρους που δημιουργούνε και τον πόλεμο και να διαγράψουμε την προοπτική για την υπερνίκησή του. Ας εξετάσουμε λοιπόν και την τελευταία βαριατσιόνα απάνω σ' αυτό το τεράστιο πρόβλημα του ανθρώπου και του ανθρώπινου πολιτισμού.

Αύριο: Η κοινωνιολογική άποψη