Ωράρια που τεντώνονται σαν λάστιχο, δουλειά επτά μέρες τη βδομάδα, εντατικοί ρυθμοί που εξαντλούν τους εργαζόμενους: Το εφιαλτικό εργασιακό τοπίο που έχει διαμορφωθεί στον κλάδο του Εμπορίου φέρνει στην επικαιρότητα το «εορταστικό» ωράριο που βρίσκεται σε ισχύ από την περασμένη Πέμπτη και περιλαμβάνει δουλειά και τις τρεις επόμενες Κυριακές του μήνα (16, 23 και 30 Δεκέμβρη).

Με αφορμή τον χριστουγεννιάτικο εφιάλτη που ζουν αυτήν την περίοδο οι εργαζόμενοι, ο «Ριζοσπάστης» συζήτησε με την Ντίνα Γκογκάκη και τον Μιλτιάδη Κρητικό, πρόεδρο και αντιπρόεδρο αντίστοιχα του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας, καθώς και με εργαζόμενους σε σούπερ μάρκετ, μεγάλες αλυσίδες, πολυκαταστήματα και εμπορικά κέντρα.

Στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκαν τα προβλήματα των εμποροϋπαλλήλων, που δεν αρχίζουν ούτε τελειώνουν με την περίοδο των γιορτών, όπως και η ανάγκη η διαπίστωση «δεν πάει άλλο» που βρίσκεται στα χείλη χιλιάδων εργαζομένων να μετατραπεί σε συλλογικό αγώνα, μέσα από τις γραμμές του σωματείου τους. Να μετατραπεί σε αγώνα που θα στείλει σε κυβέρνηση και εργοδοσία το μήνυμα πως οι εμποροϋπάλληλοι λένε «φτάνει πια» και διεκδικούν ανθρώπινα ωράρια, αυξήσεις στους μισθούς, υπογραφή κλαδικής Συλλογικής Σύμβασης.

«Δεν έχει μείνει τίποτα όρθιο», είναι η διαπίστωση συνδικαλιστών και εργαζομένων που εξηγούν πως η εργασιακή ζούγκλα είναι μόνιμη κατάσταση στον κλάδο.

Πριν το «εορταστικό» ωράριο ήταν οι ενδιάμεσες εκπτώσεις, οι Κυριακές με ανοιχτά καταστήματα από το Μάη μέχρι τον Οκτώβρη, οι «λευκές νύχτες», η «Black Friday», ενώ μετά τις γιορτές θα ακολουθήσουν οι χειμερινές εκπτώσεις. Με πρόσχημα όλα τα παραπάνω, χιλιάδες εμποροϋπάλληλοι δουλεύουν χωρίς ωράριο, ρεπό, Κυριακές και αργίες, με πολύ χαμηλούς μισθούς και μεροκάματα.

Τα ρεπό των εργαζομένων είτε δεν χορηγούνται είτε δίνονται μόνο στα χαρτιά. Οπως εξηγούν οι εργαζόμενοι, στους χώρους δουλειάς είναι γνωστό ότι υπάρχουν «διπλά προγράμματα». Ενα πλασματικό πρόγραμμα που περιέχει τα προβλεπόμενα ρεπό και το πραγματικό πρόγραμμα με βάση το οποίο δουλεύουν οι εργαζόμενοι. Ετσι, υπάρχουν εμποροϋπάλληλοι που δεν έχουν δει ρεπό για έναν μήνα, αλλά στα χαρτιά φαίνεται ότι οι εργοδότες τα έχουν χορηγήσει κανονικά.

Ο Σύλλογος έχει καταγγείλει από τις αρχές του Δεκέμβρη στο υπουργείο Εργασίας και την Επιθεώρηση Εργασίας την προσπάθεια της εργοδοσίας σε πολλούς χώρους δουλειάς να μεταφέρει τα ρεπό των εργαζομένων σε μέρες αργιών, «κόβοντας» από τους εμποροϋπαλλήλους μια μέρα ξεκούρασης που δικαιούνται.

Εκτός από την προσπάθεια των επιχειρήσεων να «ξεμπερδέψουν» με τα ρεπό τις μέρες που τα καταστήματα θα είναι έτσι κι αλλιώς κλειστά, υπάρχουν και τα σχέδια των εργοδοτών να φέρουν τους εμποροϋπαλλήλους στη δουλειά και τις μέρες που εθιμικά εδώ και χρόνια αποτελούν αργίες. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η επιχείρηση «Praktiker»: Πέρσι είχε μεταφέρει τα ρεπό των εργαζομένων στις 2 Γενάρη προκαλώντας τη δικαιολογημένη αντίδραση του επιχειρησιακού σωματείου. Φέτος έχει κάνει σαφείς τις προθέσεις της να λειτουργήσει τη συγκεκριμένη μέρα. Αντίστοιχα σχέδια έχουν, σύμφωνα με τις καταγγελίες που φτάνουν στον Σύλλογο, τα εμπορικά κέντρα στην περιοχή των Σπάτων. Πρόκειται για τις επιχειρήσεις («McArthurGlen» και «Smart Park») που πέρσι επιδίωξαν να λειτουργήσουν τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων (26/12), σχέδια στα οποία είχε βάλει φρένο η κινητοποίηση του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων και των ίδιων των εργαζομένων.

Εκτός από τα ρεπό, τις Κυριακές και τις αργίες, παρελθόν για όλο και μεγαλύτερο μέρος των εργαζομένων γίνεται και ο σταθερός ημερήσιος εργάσιμος χρόνος.

Το 8ωρο έχει βρεθεί εδώ και χρόνια στο στόχαστρο και το ωρομίσθιο κυριαρχεί πλέον στον κλάδο. Πρακτικά τα παραπάνω σημαίνουν πως το πρόγραμμα των εργαζομένων αλλάζει από μέρα σε μέρα. Δεν μπορούν να υπολογίσουν ούτε τις ώρες που θα δουλέψουν, ούτε τον μισθό που θα πάρουν στο τέλος του μήνα. Δεν μπορούν να προγραμματίσουν στοιχειωδώς τη ζωή τους. Παράλληλα, το ωρομίσθιο λειτουργεί ως μοχλός πίεσης που αναγκάζει τους εργαζόμενους να ρίχνονται σε ένα διαρκές «κυνήγι» για παραπάνω ώρες δουλειάς, προκειμένου να συμπληρώσουν λίγα ακόμα ευρώ στα ψίχουλα που παίρνουν για μισθό. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθούν η πίεση και το άγχος που δημιουργούν οι «στόχοι» που καλούνται να πετύχουν και οι «αξιολογήσεις» από την εργοδοσία.

Στον όμιλο «Inditex», για παράδειγμα, που κρατά τα πρωτεία στο λιανικό εμπόριο ένδυσης, η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων, κυρίως νέοι και γυναίκες, δουλεύουν με συμβάσεις 16 ή 20 ωρών τη βδομάδα. Το καθημερινό ωράριο διευθετείται ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης. «Μπορεί να δουλεύω 40 ώρες τη μια βδομάδα και 16 ώρες την άλλη», εξηγεί η Δέσποινα που εργάζεται σε επιχείρηση του ομίλου, καθώς οι εβδομαδιαίες ώρες δουλειάς αυξομειώνονται ανάλογα με την εμπορική κίνηση. Το πρόγραμμα είναι ρευστό, συχνά οι εργαζόμενοι μαθαίνουν το απόγευμα της Κυριακής το ωράριο της επόμενης μέρας, οι καθημερινές αλλαγές είναι ο κανόνας.

Οπως δεν ξέρουν το πρόγραμμα, έτσι δεν έχουν ιδέα και για το πώς διαμορφώνεται ο μισθός τους. «Στις αρχές του μήνα περιμένουμε όλοι στην ουρά στο ΑΤΜ του εμπορικού κέντρου για να δούμε τι χρήματα πήραμε», περιγράφει η Δέσποινα. «Πόσα πήρες;», «Τόσα υπολόγιζες;», ρωτάνε ο ένας τον άλλο...

Ιδια και χειρότερη είναι η κατάσταση για τους εργαζόμενους που δουλεύουν μέσα από τις εταιρείες προώθησης προϊόντων.

Οπως επισημαίνει η Αργυρώ, εκτός από το ότι δεν ξέρουν αν, πότε και πόσο θα κληθούν να δουλέψουν, οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν και το ζήτημα της ασφάλισης με εργόσημο. Η ίδια για ένα μεροκάματο που φτάνει τα 28 ευρώ μεικτά (21 ευρώ καθαρά) κάνει ολόκληρο «ταξίδι» για να δουλέψει στο εμπορικό κέντρο στα Σπάτα. Εταιρείες Προσωρινής Απασχόλησης, Ιδιωτικά Γραφεία Ευρέσεως Εργασίας, επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών «ανθρώπινου δυναμικού» εφοδιάζουν με εργαζόμενους μεγάλα εμπορικά και σούπερ μάρκετ.

Το κερασάκι στην τούρτα της απορρύθμισης της ζωής των εμποροϋπαλλήλων βάζει το «σπαστό» ωράριο, που οι εργοδότες έχουν τη δυνατότητα με βάση τους αντεργατικούς νόμους να εφαρμόζουν. Για παράδειγμα, στα δεκάδες καταστήματα στα εμπορικά κέντρα «McArthurGlen» και «Smart Park» στα Σπάτα, το «σπαστό» ωράριο σημαίνει δουλειά από το άνοιγμα μέχρι το κλείσιμο, με ένα τρίωρο διάλειμμα το οποίο περνούν αναγκαστικά στο χώρο δουλειάς ή γύρω από αυτόν. Δεν λείπουν και οι περιπτώσεις που δουλεύουν συνεχόμενα, με υπερωρίες που τις περισσότερες φορές δεν πληρώνονται. Ετσι, φτάνουν να περνούν 12 ώρες στο εμπορικό κέντρο, ενώ χρειάζονται άλλες μια - δύο για να επιστρέψουν μετά το σχόλασμα στο σπίτι τους.

Το πρόβλημα της μετακίνησης από και προς τη δουλειά απασχολεί ιδιαίτερα τους εργαζόμενους, αφού η μεταφορά με τις συγκοινωνίες είναι χρονοβόρα, ενώ η μετακίνηση με αυτοκίνητο ή ταξί κοστίζει περισσότερο από το μεροκάματο που βγάζουν... Οπως σχολιάζουν, η «εξορία» στα Σπάτα είναι συχνά ένας τρόπος με τον οποίο οι εταιρείες επιδιώκουν να εξωθήσουν εργαζόμενους σε παραίτηση.

Στο σημείο να αναρωτιούνται πώς θα βγάλουν τη δουλειά των γιορτών έχουν φτάσει οι εργαζόμενοι στα καταστήματα και τις αποθήκες των σούπερ μάρκετ.

«Δεν ξέρουμε αν θα αντέξουμε», λένε και περιγράφουν πως η εντατικοποίηση τους τσακίζει. Το προσωπικό δεν επαρκεί και οι εργαζόμενοι δουλεύουν με ωράρια που επιμηκύνονται, χωρίς ρεπό, μετακινούμενοι συνεχώς από πόστο σε πόστο. Η άδεια ασθενείας είναι «επικηρυγμένη» και αναγκάζονται να δουλεύουν με πυρετό, με ιώσεις, με το κολάρο στον αυχένα. Σε όλες τις μεγάλες αλυσίδες («Σκλαβενίτης», «ΑΒ Βασιλόπουλος», «LIDL») οι εργαζόμενοι καλύπτουν δυο και τρία πόστα στη βάρδια τους. Εκτελούν χρέη ταμία, γεμίζουν τα ράφια, φορτώνουν και ξεφορτώνουν στις αποθήκες. Μεταφέρονται από το μανάβικο στο κρεοπωλείο και από το ιχθυοπωλείο στα τυροκομικά, τρέχοντας να προλάβουν τις ουρές που δημιουργούνται.

«Με κάθε μέσο και τρόπο θα υπερασπιστούμε τα δικαιώματα, την ίδια την ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων», τονίζει ο Μιλτιάδης Κρητικός.

Αναφερόμενος στις μάχες του επόμενου διαστήματος, επισημαίνει πως για τις δυνάμεις της ΔΑΣ στο «Σκλαβενίτη» ξεχωρίζει η μάχη για την επιχειρησιακή Σύμβαση που λήγει στα τέλη Γενάρη. «Η υπογραφή της νέας Σύμβασης δεν πρέπει να πραγματοποιηθεί με συμφωνίες πίσω από κλειστές πόρτες, όπως συνηθίζει η πλειοψηφία του επιχειρησιακού σωματείου», τονίζει, αλλά να γίνει «μέσα από συλλογικές και ανοιχτές διαδικασίες, μέσα από γενικές συνελεύσεις όπου κάθε εργαζόμενος θα πει τη γνώμη του». Στην κατεύθυνση αυτή, η ΔΑΣ έχει διαμορφώσει πρόταση για Σύμβαση που να καλύπτει όλους τους εργαζόμενους χωρίς διαχωρισμούς, να βελτιώνει τους όρους δουλειάς και να απαντά στο πρόβλημα της εντατικοποίησης προβλέποντας 8ωρο - 40ωρο - 5ήμερο και δουλειά σε συγκεκριμένα και σταθερά πόστα. «Αυτήν την πρόταση θα κάνουμε προσπάθεια να τη συζητήσουμε με κάθε συνάδελφο στα καταστήματα και τις αποθήκες», τονίζει.

Τις πρωτοβουλίες που σχεδιάζει και τις διεκδικήσεις που προτάσσει ο Σύλλογος Εμποροϋπαλλήλων συνοψίζει η πρόεδρός του, Ντίνα Γκογκάκη.

Εκτός από τα αιτήματα που βρίσκονται μόνιμα στον προσανατολισμό του, όπως η νομοθετική κατοχύρωση της κυριακάτικης αργίας, η κατάργηση των αντεργατικών νόμων και των διατάξεων που απελευθερώνουν το ωράριο, η υπογραφή κλαδικής Συλλογικής Σύμβασης με αυξήσεις, ο Σύλλογος προτάσσει ειδικά αυτήν την περίοδο μια σειρά διεκδικήσεις. Απαιτεί την τήρηση των ωραρίων, την πληρωμή των ωρών υπερεργασίας και υπερωρίας, τη χορήγηση των ρεπό και την εξασφάλιση του αναγκαίου χρόνου ξεκούρασης ανάμεσα στις βάρδιες. Εχει καταγγείλει τα σχέδια των εργοδοτών να μεταφέρουν τα ρεπό σε μέρες αργίας, ενώ έχει απαιτήσει από το υπουργείο να πάρει τα απαιτούμενα μέτρα ώστε κανένας εμποροϋπάλληλος να μη δουλέψει στις 2 Γενάρη.

Στην κατεύθυνση αυτή, ο Σύλλογος καλεί την Κυριακή 16/12, στις 10.30 π.μ. στα γραφεία του, από όπου θα προχωρήσει σε εξορμήσεις στους χώρους δουλειάς, συζητώντας με τους εργαζόμενους και καλώντας σε συμμετοχή στο συλλαλητήριο ενάντια στον αντιλαϊκό προϋπολογισμό, την ερχόμενη Τρίτη.

«Για τους εμποροϋπαλλήλους που δουλεύουμε κακοπληρωμένοι, κάτω από άσχημες συνθήκες, δεν είναι λύση να ψάχνουμε στα "ψιλά γράμματα" των διαφόρων νόμων αν πληρούμε "όρους και προϋποθέσεις" για μερικά ψίχουλα από όλα αυτά που μας έχουν κλέψει τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι λύση να κυνηγάμε τα "μπόνους", τις δωροεπιταγές και τα κουπόνια που οι εργοδότες συνδέουν με την επίτευξη των στόχων και την αύξηση του τζίρου τους», υπογραμμίζει το σωματείο και καταλήγει: «Δεν συμβιβαζόμαστε με τα ψίχουλα. Διεκδικούμε αυξήσεις στους μισθούς, σταθερή δουλειά, κλαδική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας».