Μόνο οφέλη θα προσφέρει η συνθετική βιολογία, δήλωσε ο Βέντερ σε πρόσφατη κατάθεσή του ενώπιον του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Αξίζει να πάει κανείς μερικά χρόνια πίσω, όταν στο γύρισμα του αιώνα βρισκόταν σε εξέλιξη η κούρσα ανάμεσα στον Βέντερ και το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος (ΠΑΓ) για τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γενετικού κώδικα. Το ΠΑΓ ήταν μια προσπάθεια κυρίως της αμερικανικής κυβέρνησης να πραγματοποιήσει βασική έρευνα στη γενετική, τα αποτελέσματα της οποίας, όπως δηλώνεται επίσημα στην ιστοσελίδα του Προγράμματος, θα παραδίδονταν στον ιδιωτικό τομέα, για να γίνουν καταλύτης στην ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας των ΗΠΑ, βιομηχανίας μεγέθους πολλών δισεκατομμυρίων και για εφαρμογές στον ιατρικό και φαρμακευτικό τομέα.

Από τη μεριά του ο Βέντερ προσπάθησε να υπερκεράσει το ΠΑΓ, για να αποκτήσει για λογαριασμό δικό του και των επενδυτικών κεφαλαίων που βρίσκονται πίσω του το οικονομικό πλεονέκτημα στους σχετικούς κλάδους. Ειδικότερα, ήθελε να δημιουργήσει μια ιδιωτική βάση δεδομένων με τον ανθρώπινο γενετικό κώδικα, για να πουλάει τις πληροφορίες με μορφή υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας. Από την πλευρά των χρηματοδοτών, η όλη προσπάθεια για τη χαρτογράφηση του γενετικού κώδικα του ανθρώπου δεν έγινε για ανθρωπιστικούς λόγους, αλλά καθαρά για λόγους καπιταλιστικού ανταγωνισμού.

Ανεξάρτητα από τους απώτερους στόχους του Βέντερ (και κάθε Βέντερ) και των χρηματοδοτών του, τελικά δεν ήταν αυτοί που συνέβαλαν με διακριτό τρόπο σε μια σειρά σημαντικότατων επιστημονικών ανακαλύψεων; Μήπως έστω και με κίνητρο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς του το κεφάλαιο μπορεί να συμβάλει στην επιστημονική πρόοδο και μέσω αυτής στη βελτίωση της ζωής της ανθρωπότητας;

Καταρχήν, οποιαδήποτε ανακάλυψη, ακόμα κι αυτή που χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από ιδιωτικά κεφάλαια γίνεται με πλούτο που έχει παραχθεί από την κοινωνία, από τους εργαζόμενους και εδράζεται στη συλλογική γνώση που έχει συσσωρευτεί επί χιλιετίες. Η σύγχρονη επιστημονική έρευνα δεν είναι ιδιωτική πρακτική, είναι κοινωνική δραστηριότητα, που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς την απόκτηση από τους ερευνητές της συλλογικής γνώσης, χωρίς την αξιοποίηση των υποδομών, που δημιούργησε ο κόπος εκατομμυρίων ανθρώπων.

Το κεφάλαιο δεν έχει ως κίνητρο τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων. Ούτε και ενδιαφέρεται για την επιστημονική πρόοδο ως διαδικασία διάλυσης των σκοταδιών της άγνοιας. Τα σκοτάδια αυτά τα χρειάζεται για να συντηρεί την εξουσία του. Εχει ως αποκλειστικό κίνητρο το κέρδος και χρησιμοποιεί την επιστημονική πρόοδο μόνο για να κερδίζει το συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστικών κεφαλαίων, σε μια απέλπιδα και καταδικασμένη προσπάθεια να συντηρήσει την καπιταλιστική κερδοφορία και συνολικά την αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής βάζει εμπόδια στην επιστημονική πρόοδο, γιατί την πραγματοποιεί με τον άναρχο τρόπο που κινείται γενικά το κεφάλαιο για να εξασφαλίσει κέρδος. Η επιστημονική έρευνα σε μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία θα ήταν πολύ πιο αποδοτική, μη σπαταλώντας υλικούς και ανθρώπινους πόρους για τους ίδιους ερευνητικούς στόχους, κατανέμοντας ερευνητές και κονδύλια με βάση την επιστημονική μεθοδολογία και αναγκαιότητα, χωρίς κανέναν περιορισμό στη διάδοση και αξιοποίηση των επιστημονικών αποτελεσμάτων.

Η επιστημονική πρόοδος από μόνη της δε συμβάλει κατ' ανάγκη στη βελτίωση της ζωής της ανθρωπότητας. Οι καπιταλιστικές κρίσεις, η καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων με πρώτη την εργατική δύναμη και οι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι στους οποίους συχνά καταλήγουν για την «επίλυσή» τους, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα ότι η επιστημονική πρόοδος από μόνη της δεν εξασφαλίζει την κοινωνική ευημερία και ασφάλεια. Χρειάζεται να μπαίνει στην υπηρεσία του ανθρώπου και αυτό δεν είναι υπόθεση αγαθών προθέσεων από τη μεριά των ερευνητών. Μπορεί να γίνει μόνο μέσα από ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που λειτουργεί με κίνητρο και στόχο την εξυπηρέτηση των διευρυνόμενων αναγκών του ανθρώπου. Σε ένα εκμεταλλευτικό σύστημα, όπως το καπιταλιστικό, η επιστημονική πρόοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί - και χρησιμοποιείται - για την υποβάθμιση της ζωής των ανθρώπων στο επίπεδο καταναλωτικών γραναζιών μιας απάνθρωπης μηχανής. Ο καπιταλισμός αφαιρεί τη χαρά της δημιουργίας από την εργασία, στερεί ακόμα και την ίδια την εργασία, φτιάχνει όπλα με τα τεχνολογικά και επιστημονικά επιτεύγματα, κάθε λογής μηχανισμούς θανάτου και καταπίεσης. Πριν από οποιονδήποτε άλλον, για το πείραμα του Βέντερ ενημερώθηκε ο Λευκός Οίκος, καθώς εμπεριέχει τη δυνατότητα κατασκευής νέων βιολογικών όπλων.

Πριν ακόμα δημοσιευτεί η επιστημονική μελέτη για το συνθετικό μυκόπλασμα, ο Βέντερ υπέβαλε αίτηση ευρεσιτεχνίας. Σύμφωνα με έναν από τους επικεφαλής του ΠΑΓ, τον Τζον Σούλστον, η πατέντα που ζητάει ο Βέντερ είναι τόσο ευρεία, που θα έθετε το σύνολο της γενετικής μηχανικής υπό τον έλεγχο του ινστιτούτου του. Αιτήσεις για πατέντες επιμέρους τεχνικών γενετικής μηχανικής έχουν υποβάλει και δεκάδες άλλες εταιρείες και ερευνητικά ινστιτούτα.

Ο Βέντερ δεν ήταν ο πρώτος που σκέφτηκε να κατοχυρώσει πατέντες για γενετικό κώδικα. Από τους πρώτους διδάξαντες ήταν τα κρατικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ (οργανισμός από τον οποίο έχει περάσει ο Βέντερ) όταν είχαν προσπαθήσει να πατεντάρουν κομμάτια γενετικού κώδικα και μάλιστα όχι συνθετικού, πριν το ΠΑΓ. Πατέντες απονέμονται και στις εταιρείες τύπου Μονσάντο, που κατασκευάζουν τα γνωστά «μεταλλαγμένα» παραγωγικά φυτά. Οι αντιρρήσεις για τις πατέντες από τους περισσότερους επιστημονικούς φορείς έχουν να κάνουν με την προσπάθεια να πάρουν όλοι ένα κομμάτι από την πίτα. Ο Βέντερ δήλωσε ανοιχτός σε συζήτηση, ώστε να βρεθεί ένας διακανονισμός. Από τη μεριά του ο Σούλστον θεωρεί ότι η κατάχρηση πατεντών παρεμποδίζει την επιστημονική έρευνα. Ομως παρότι παραδέχεται ότι «δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι (οι πατέντες) προωθούν την εφευρετικότητα» περιορίζει το ζήτημα στην κατάχρησή τους.

Η επιστήμη στον καπιταλισμό, ως σημαντική παραγωγική δύναμη, έχει μπλεχτεί στα δίχτυα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, που περιορίζουν τη διάχυση της νέας γνώσης και την ευρεία αξιοποίηση των νέων τεχνικών. Το κουβάρι περιπλέκεται όλο και περισσότερο χρόνο με το χρόνο, καθώς υλικοί και ανθρώπινοι κοινωνικοί πόροι σπαταλώνται αφειδώς για να εξασφαλίζεται νομικά ο περιορισμός της χρήσης της γνώσης από τους ανταγωνιστές.

Ακόμα κι αν οι εμπορικοί στόχοι του Βέντερ και των επενδυτών του έχουν επιτυχία χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, αν δηλαδή κατασκευαστούν νέα αποδοτικότερα τρόφιμα και βιοκαύσιμα, νέα φάρμακα και χημικές ουσίες, είναι βέβαιο ότι δεν θα δοθούν στους φτωχούς και τους πεινασμένους για να χορτάσουν, να ιαθούν και να ζήσουν καλύτερα. Η σπουδή των εταιρειών και των ινστιτούτων για τις πατέντες δεν αφήνει καμιά αμφιβολία γι' αυτό. Αντίθετα, θα χρησιμοποιηθούν όπως και οι «κλασικοί» Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί αλά Monsanto και Syngenta, για το διατροφικό έλεγχο σε παγκόσμια κλίμακα, με διακινδύνευση εκτεταμένων λιμών - αν κάτι πάει στραβά - που, βέβαια, δεν θα πλήξουν τους πλούσιους.

Ο Κρεγκ Βέντερ, Αμερικανός βιολόγος και επιχειρηματίας, έγινε για πρώτη φορά διεθνώς γνωστός όταν η εταιρεία του «Celera Genomics» (Σελέρα Τζενόμικς) συμμετείχε στην κούρσα για την καταγραφή του ανθρώπινου γενετικού κώδικα, ανταγωνιστικά με το Πρόγραμμα Ανθρώπινου Γονιδιώματος (ΠΑΓ). Εχει ιδρύσει δύο ερευνητικά ινστιτούτα, το Ινστιτούτο Γονιδιακής Ερευνας (Institute for Genomic Research) και το Ινστιτούτο Κρεγκ Βέντερ (ΙΚΒ) (Craig Venter Institute) μέσα από το οποίο δραστηριοποιείται περισσότερο τα τελευταία χρόνια.

Ενώ η «Celera», όπως και το ΠΑΓ, είχε αρχίσει να δουλεύει με ένα κατά το δυνατόν αντιπροσωπευτικό δείγμα DNA από πολλούς ανθρώπους, στη μέση της διαδικασίας ο Βέντερ αποφάσισε να αντικαταστήσει τα δείγματα με το δικό του προσωπικό γενετικό υλικό... Μάλιστα, ο προσωπικός γενετικός κώδικας του Βέντερ δημοσιεύτηκε ως εργασία της ομάδας του Σαμ Λέβι, το 2007. Μετά την ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος, ο Βέντερ απολύθηκε από την «Celera», από τον βασικό επενδυτή, Τόνι Γουάιτ.

Το 2005, ο Βέντερ έγινε συνιδρυτής της εταιρείας «Synthetic Genomics» (Συνθέτικ Τζενόμικς) μαζί με τους επενδυτές Χουάν Ενρίκεζ και Ντέιβιντ Κίρναν. Η νέα εταιρεία δραστηριοποιείται στη γενετική τροποποίηση μικροοργανισμών για την παραγωγή «πράσινων» καυσίμων και βιοχημικών υλικών, χρηματοδοτεί και ελέγχει το ΙΚΒ. Πέρσι η «ExxonMobil» (Εξον Μόμπιλ) ανακοίνωσε συνεργασία ύψους 600 εκατομμυρίων δολαρίων με τη «Synthetic Genomics» για την παραγωγή της επόμενης γενιάς βιοκαυσίμων.