Να παιδεύεσαι ώρες ολόκληρες με τη σφουγγαρίστρα και το πανί στο χέρι, σε ορθοστασία ή με τη μέση σκυμμένη. Με βασικό «εργαλείο» χημικές ουσίες. Μέσα στις ακαθαρσίες. Κι αν τυχόν τρυπηθείς με κάποια «ύποπτη» βελόνα, να σου απαντούν... «ας πρόσεχες». Να ζητάς να μάθεις τα δικαιώματά σου και να σου δίνουν την απόλυση, «ατάκα κι επί τόπου». Για 200 χιλιάρικα το μήνα. Και με ένα εικοσάλεπτο διάλειμμα για κολατσιό, μέσα σε... αχρησιμοποίητες τουαλέτες.

Αυτή είναι η εικόνα που έρχεται από μια εργαζόμενη στα ιδιωτικά συνεργεία, που αναλαμβάνουν την καθαριότητα σε νοσοκομεία, σε πρώην ΔΕΚΟ και άλλες επιχειρήσεις και όπου η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων είναι γυναίκες. Το μεροκάματο στα ιδιωτικά συνεργεία καθαριότητας βγαίνει πολύ δύσκολα. Κι η «αποστολή» είναι βαριά, αφορά τη δημόσια υγιεινή. Ποια δημόσια υγιεινή όμως να κουμαντάρει ο εργαζόμενος, όταν η δική του διατρέχει καθημερινό κίνδυνο; Κι αυτό καθώς τα δικαιώματα του εργαζομένου, απλά, κοστίζουν πολύ...

«Εγώ, έτσι, με μια κουβέντα θα σας πω, ότι είναι πάρα πολύ χάλια στις εταιρίες καθαρισμού», είναι τα πρώτα λόγια της Φρόσως, σαν τη ρωτήσεις για τη δουλιά.

«Σε εταιρεία καθαρισμού ήμουν δυο χρόνια. Δυο χρόνια και κάτι μήνες. Αλλά αυτά τα δυο χρόνια είναι σαν να δούλεψα δέκα...», διηγείται η Φρόσω. Από το 1997 δούλεψε σε συνεργείο καθαρισμού που είχε αναλάβει την καθαριότητα στον «Ερυθρό Σταυρό». «Δεν ξέρω από πού να ξεκινήσω... Απ' ό,τι θυμάμαι τότε, μας είχε πει η Επιθεώρηση Εργασίας ότι το ημερομίσθιο ήταν 7.000 κι εμείς παίρναμε 4.800. Και οι αλλοδαπές έπαιρναν 2.500. Χωρίς ένσημα. Τώρα για συνθήκες δουλιάς, δεν το συζητάμε, ήταν απαράδεκτες. Μέχρι και το εικοσάλεπτο που μας έδιναν να φάμε, μας είχαν σε ένα στενό (δηλαδή ούτε ένα μέτρο φάρδος), σε ένα χώρο όπου έλεγες "ούτε γουρούνια δεν κάθονται"». «Κι έπειτα σου λέει, "μη διανοηθείτε και πάρετε την Επιθεώρηση ή το Υγειονομικό να 'ρθει να δει πού τρώτε"».

Μετά από δυο χρόνια, κατάλαβε ότι τα ένσημα που της κολλούσαν ήταν πλαστά. «Με το που πήγα, ρώτησα τον εργοδότη, για να μάθω τι δικαιούμαι, τι δε δικαιούμαι, την επόμενη μέρα μου έδωσε το χαρτί στο χέρι». Χωρίς δικαιολογίες. «"Απολύεσαι γιατί με αυτά που έκανες δεν μπορούμε από δω και πέρα να συνεργαστούμε". Μα, λέω, πλαστά ένσημα;».

Οι εργαζόμενοι χρησιμοποιούν απορρυπαντικά που, όπως ισχυρίζονται, δεν έχουν την έγκριση του Χημείου του Κράτους. Η καθημερινή, και μέσα σε κλειστούς χώρους, επαφή με τη χλωρίνη, με ουσίες επικίνδυνες, όπως το «461», μπορούν πέρα από μόνιμα αναπνευστικά προβλήματα (πολύ συνηθισμένα στον κλάδο) να προκαλέσουν ακόμα και ασφυξία, όταν μάλιστα εκείνος που τα χρησιμοποιεί δεν έχει ιδέα για τη σύνθεση και τις συνέπειές τους. Οι περισσότερες παλάμες είναι γεμάτες εκζέματα (δερματοπάθεια που προκαλεί φαγούρα και έκκριση αίματος).

Για όσους εργάζονται σε νοσοκομεία, ο κίνδυνος είναι πολλαπλάσιος, αφού εκεί που ο εργαζόμενος καθαρίζει, νοσηλεύονται και χειρουργούνται άτομα που πάσχουν από διάφορες ασθένειες. Ωστόσο, τα μέτρα ασφαλείας είναι ανύπαρκτα. «Εγώ τρυπήθηκα τρεις φορές με βελόνα ασθενή. Πήγα να ρωτήσω τι γίνεται. Να κάνω καμιά εξέταση, για να δω. Και μου λένε: "Τώρα ό,τι έγινε, έγινε. Μετά από ένα εξάμηνο. Αν κόλλησες, κόλλησες. Ας πρόσεχες". Δηλαδή, εκείνος δεν έφερε καμιά ευθύνη».

Στην κουβέντα, παρεμβαίνει ο Γ. Βλάχος, αντιπρόεδρος του Σωματείου Ιδιωτικών Υπαλλήλων, για να μεταφέρει την εικόνα που συναντούν οι συνδικαλιστές στους τόπους δουλιάς που επισκέπτονται. «Επικρατεί εργασιακός μεσαίωνας. Εμείς κάνουμε καθημερινές επισκέψεις σε τέτοιους χώρους, όπως το "Ιπποκράτειο", το "Αγλαΐα Κυριακού", παλιότερα στους ΗΣΑΠ, στο Εφετείο. Υπήρχαν εργαζόμενες που είχαν εγκαύματα στα χέρια εξαιτίας των χημικών που χρησιμοποιούν... Εχουμε συναντήσει περιπτώσεις όπου εργοδότες να λένε στις συναδέλφισσες που δουλεύουν στο συνεργείο "αν θέλετε ασφάλεια, να αγοράσετε γάντια"», συμπληρώνει ο Γ. Βλάχος, αντιπρόεδρος του σωματείου. Αν κάποιος ρωτήσει με αφέλεια για το επίδομα βαρέων και ανθυγιεινών, εισπράττει μονάχα ένα πικρό χαμόγελο...

Για τον εργοδότη, ο εργαζόμενος δεν είναι τίποτα άλλο από ένα ζευγάρι χέρια που του φέρνουν περισσότερο χρήμα στις τσέπες του, ένα γρανάζι της μηχανής που έχει στην ιδιοκτησία του. Και δεν είναι μόνο τα εργασιακά δικαιώματα που καταστρατηγούνται. Ο εργαζόμενος χάνει την αξιοπρέπειά του, τα προσωπικά του δεδομένα. Αλλωστε, μιλάμε για το χώρο ενός ιδιώτη. Οταν οι ταξικές δυνάμεις καλούν την πολιτεία να επέμβει, η κυβέρνηση παραπέμπει το φακέλωμα είτε στην «ελευθερία της αγοράς», δηλαδή στην ελευθερία των επιχειρήσεων, είτε στο αντι-τρομοκρατικό παραλήρημα, επικάλυμμα νέων ιμπεριαλιστικών εκστρατειών.

«Για να πάω να κάνω ένα τσιγάρο, με απείλησε ο εργοδότης ότι "εάν ξαναγίνει, θα διακόψουμε τη συνεργασία"», λέει η Φρόσω για την τωρινή της δουλιά, σε μία από τις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, συμπληρώνοντας πως, ενώ παλιότερα υπήρχε στο χώρο τηλέφωνο, τώρα οι εργαζόμενες μπορούν να τηλεφωνούν μόνο μέσα από το γραφείο του διευθυντή.

Το ...παιχνίδι με τις εκατό ερωτήσεις ισχύει εδώ και καιρό σε πολλές ιδιωτικές επιχειρήσεις. «Καπνίζετε;». «Εάν διακόψατε, γιατί;». «Ασχολείσαι με την τέχνη, το συνδικαλισμό, την πολιτική;». «Συχνά, καμιά φορά, ή ποτέ;». «Εχεις κοινωνική ζωή;». «Πώς είναι οι σχέσεις με τους προϊστάμενούς σου;». «Εχεις δυσκολία στην ούρηση;». «Αιμορραγούν τα ούλα σου;». «Πότε ξεκινά η περίοδός σου;». Κι ο κατάλογος δεν έχει τελειωμό. Ιδιαίτερα προκλητικός είναι μάλιστα ο κανονισμός εργασίας που μοιράζεται σε ορισμένες επιχειρήσεις. Μέσα σε τέτοια βιβλιαράκια, όπως διασαφηνίζει η Φρόσω, αναφέρονται ρητά υποδείξεις τύπου «Απαγορεύεται ο συνδικαλισμός», «Απαγορεύεται να διαβάζεις εφημερίδα στο χώρο εργασίας». Ζητήματα που δε βάζει καμιά συλλογική σύμβαση, δικαιώματα που κατοχυρώνονται συνταγματικά και για τα οποία η κυβέρνηση «σφυρίζει αδιάφορα». Και σου λέει «αν δέχεσαι τους κανονισμούς, έχει καλώς, αν δεν τους δέχεσαι...».

Για την εργαζόμενη, η μητρότητα συνεπάγεται μεγαλύτερη ανασφάλεια. Κι αυτό επειδή για τον εργοδότη, σημαίνει μεγαλύτερο κόστος. Οπως υπογραμμίζει η Φρόσω, εκείνος που θα κατορθώσει να πάρει τη γονική άδεια, γίνεται το «κακό παράδειγμα», που μπορεί να ξεσηκώσει και τους υπόλοιπους. «Αν πεις ότι αύριο ή την άλλη βδομάδα "θα χρειαστώ να πάρω τη γονική άδεια", ναι μεν θα στη δώσουν, αλλά θα σε έχουν στην μπούκα του κανονιού, θα σε κοιτάνε με μισό μάτι», σημειώνει, προσθέτοντας πως όταν έπρεπε να πάρει τους βαθμούς της 12χρονης κόρης της, χρειάστηκε να φέρει χαρτί από το σχολείο, για να πιστοποιήσει πως χρησιμοποίησε την άδειά της. Εδώ, πρέπει να ξεκαθαριστεί κάτι σημαντικό: η περίφημη γονική άδεια, με την υπάρχουσα συλλογική σύμβαση που υπογράφει η πλειοψηφία της ΓΣΕΕ, αντιστοιχεί σε τρεις - τέσσερις μέρες σε σύνολο τριακοσίων εξήντα τεσσάρων.

Οι συνθήκες δουλιάς περιορίζουν την επαφή της εργαζόμενης μητέρας με το παιδί της, τη φροντίδα, την κουβέντα, το παιχνίδι μαζί του, στο πιάτο φαΐ που θα ετοιμάσει με την ψυχή στο στόμα το βράδυ: «Ευτυχώς, η μικρή είναι άριστη μαθήτρια, όχι όμως ότι δε με χρειάζεται. Αλλά, όταν γυρίζω εγώ από τη δουλιά και μου έχουν σπάσει τα νεύρα με την υπεύθυνη... Και να σου λέει το μικρό: "Μαμά με εμένα δεν ασχολείσαι καθόλου". Δεν υπάρχει διάθεση να ασχοληθείς ούτε με το παιδί, ούτε με το σπίτι, ούτε με τον παππού που τον έχω στο σπίτι... Φτάνεις σε σημείο που λες, να πάρω φόρα και να πηδήσω από το δεύτερο και να ηρεμήσω. Είναι τραγική η κατάσταση... Αλλά λόγω του ότι δεν υπάρχουν δουλιές...».

Η ανάπαυση και ο ελεύθερος χρόνος μπαίνουν σε τελευταία μοίρα. «Μετά συνεχίζει άλλο 8ωρο, στο σπίτι, να πας να μαγειρέψεις, να σκουπίσεις, να πλύνεις. Δεν έχω ελεύθερο χρόνο... Εχω ξεχάσει τι είναι αυτό. Κι εδώ που ήρθα σήμερα άφησα την οικογένεια χωρίς φαΐ. Ετσι να το πω, για να το γράψεις κι αυτό, γιατί τώρα θα 'ρθει η μικρή από το σχολείο, πρέπει να πάω εγώ να μαγειρέψω και να κάνω κάτι πρόχειρο... Οι εργαζόμενες μπαίνουμε στο σπίτι το Σάββατο το βράδυ και βγαίνουμε τη Δευτέρα όταν πάμε για δουλιά ξανά».

Η εμπειρία του Θεολόγου Πατερέλη, μέλους της Γραμματείας Αθήνας του ΠΑΜΕ, έρχεται να πιστοποιήσει τη σημασία της συνδικαλιστικής πάλης, του μαζικού και ενωμένου αγώνα των εργαζομένων. Ο ίδιος βρίσκεται στη μαύρη λίστα, όπως λέει, μετά από πολλά χρόνια δουλιάς, επειδή διαμαρτυρήθηκε, όταν βασικά δικαιώματά του καταπατήθηκαν.

Την τελευταία φορά, στο «Village Park» στο Ρέντη, η αδικία εις βάρος του πυροδότησε γενικότερο κύμα αντιδράσεων. «Λέω στον εργοδότη μου: "Πώς να πληρώνεις πέντε ημερομίσθια, αφού δουλεύουμε περισσότερες ώρες; Δε δουλεύω παραπάνω για να συμπληρώσω την έκτη μέρα;" Εκεί ήρθαμε σε κόντρα και μου κοινοποίησε την απόλυση...». Πήραν είδηση κι άλλοι εργαζόμενοι, ξεσηκώθηκαν και η δικαίωση ήρθε μετά από δίκη.

Στο συνεπή με τις ανάγκες των εργαζομένων προσανατολισμό του σωματείου, που συσπειρώνει σημαντική μερίδα του κλάδου, αποδίδονται και οι επιτυχημένοι αγώνες. «Το σωματείο μας σε όλο αυτό το διάστημα έχει πετύχει πολλά πράγματα. Καταφέραμε να αναστείλουμε απολύσεις σε μεγάλους χώρους καθαρισμού, καταφέραμε, εργαζόμενες που δεν τις πλήρωναν να πάρουν δεδουλευμένα και να κάνουν και στάση εργασίας. Να πάρουν τα ένσημά τους», υπογραμμίζει ο Γ. Βλάχος. «Ζητάμε από τους συναδέλφους και τις συναδέλφισσες να γραφτούν στο σωματείο για να παλέψουμε. Γιατί όλα αυτά τα προβλήματα δεν έπεσαν όπως η βροχή και το χαλάζι, υπάρχουν νομοθέτες για όλα αυτά, κάποιος τα καθοδηγεί όλα αυτά. Είναι υπεύθυνη η ΕΕ, είναι η κυβέρνηση, οι συμβιβασμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες. Αναφέρατε κάποιο επίδομα... Δεν μπορεί να υπάρξει κάποιο επίδομα, από τη στιγμή που οι συσχετισμοί είναι εις βάρος των εργαζομένων στην Ομοσπονδία, στη ΓΣΕΕ και στο ΕΚΑ».

Για τον Θεολόγο, απέναντι στην τρομοκρατία της εργοδοσίας, αντιτάσσεται η δύναμη των εργαζομένων. «Είναι ξεκάθαρο ότι, αν οι εργαζόμενοι που δουλεύουν στον καθαρισμό, κατέβουν μια μέρα σε απεργία, η εταιρία θα χάσει εκατομμύρια. Ενώ οι εργαζόμενοι θα χάσουν ένα μεροκάματο. Αυτοί τρέμουν την κινητοποίηση των εργαζομένων. Μόλις μείνει ακαθάριστος ο συγκεκριμένος χώρος, θα μπει άλλη εταιρία μέσα. Εάν οι εργαζόμενοι καταλάβουν, συνειδητοποιήσουν, αυτήν τη δύναμη, δε θα μπορεί να τους κλέψει κανένας...».

«Οι ιδιωτικές εταιρίες καθαρισμού άρχισαν να αναπτύσσονται μετά την ιδιωτικοποίηση της Υγείας, της Παιδείας κλπ., που ξεκίνησε περίπου το 1994. Ολες αυτές οι εταιρίες, έχουν ως βασικό τους σκοπό το κέρδος, και αναλαμβάνουν τον καθαρισμό, είτε σε επιχειρήσεις, είτε σε πρώην ΔΕΚΟ, είτε σε νοσοκομεία, τράπεζες», εξηγεί στο «Ρ» ο Γ. Κομνηνός, πρόεδρος του σωματείου ιδιωτικών υπαλλήλων. Το κέρδος είναι διπλό. Αφ' ενός, από τη δουλιά που θα αναλάβουν και, αφ' ετέρου, από τον περιορισμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Εξάλλου, προκειμένου μια εταιρία καθαρισμού να διαμορφώσει ανταγωνιστική προσφορά στην αγορά, κάνει περικοπές στο κόστος των εργαζομένων. «Ο εργαζόμενος δε διασφαλίζει δηλαδή το ημερομίσθιο που ορίζει η κλαδική συλλογική σύμβαση, ένσημο, το ωράριό του, και όλα τα υπόλοιπα, δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα, άδειες, επιδόματα αδείας και τέτοια. Για αυτό εξακολουθούμε να εμμένουμε στην άποψη ότι οι εταιρίες καθαρισμού είναι ζούγκλα», διευκρινίζει ο συνδικαλιστής. Για τη μεγιστοποίηση του κέρδους, συχνά μικρότερες εταιρίες συγχωνεύονται και δημιουργούν ομίλους εταιριών, με την κατεύθυνση να «χτυπήσουν» ακόμα περισσότερες δουλιές. Σήμερα, στο «Ελευθέριος Βενιζέλος» δραστηριοποιούνται τρεις εταιρίες, που ανήκουν όμως σε έναν, με προσωπικό περίπου χίλια άτομα.

«Επικρατεί εργασιακός μεσαίωνας. Εμείς κάνουμε καθημερινές επισκέψεις σε τέτοιους τους χώρους, όπως το "Ιπποκράτειο", το "Αγλαΐα Κυριακού", παλιότερα στον ΗΣΑΠ, στο Εφετείο. Υπήρχαν εργαζόμενες που είχαν εγκαύματα στα χέρια, εξαιτίας των χημικών που χρησιμοποιούν.... Εχουμε συναντήσει περιπτώσεις όπου εργοδότες να λένε στις συναδέλφισσες που δουλεύουν στο συνεργείο "αν θέλετε ασφάλεια, να αγοράσετε γάντια"», συμπληρώνει ο Γ. Βλάχος, αντιπρόεδρος του σωματείου.