Στο ζήτημα αυτό, μια και μόνο μπορεί να είναι η καθαρή και ξάστερη θέση των κομμουνιστών: Τα κοινωνικά δικαιώματα που τυπικά κατοχυρώνονται στα αστικά Συντάγματα δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν υπέρ της εργατικής τάξης στην καπιταλιστική κοινωνία, ακόμη κι αν αυτή είναι περιβεβλημένη με την πιο αναπτυγμένη μορφή αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Το ίδιο ισχύει και για τα δημοκρατικά και πολιτικά δικαιώματα, που δεν μπορούν να είναι ισότιμα τόσο για τους εκμεταλλευτές όσο και για τους εκμεταλλευόμενους. Αυτό δε σημαίνει ότι η εργατική τάξη και το Κόμμα της δεν παλεύουν για την κατοχύρωση και διεύρυνση αυτών των δικαιωμάτων, χωρίς όμως να καλλιεργούν συνταγματικές και λεγκαλιστικές αυταπάτες, που ναρκοθετούν την ιστορική της αποστολή. Επομένως, η συζήτηση για το αν το ένα ή το άλλο μέτρο είναι αντισυνταγματικό είναι από αποπροσανατολιστική έως κούφια: Οι αστικές κυβερνήσεις, άλλοτε λιγότερο κι άλλοτε περισσότερο, άλλοτε κραυγαλέα κι άλλοτε σιωπηρά, πάντα θα παραβιάζουν τα κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα που παραθέτουν στα Συντάγματά τους, εκφράζοντας τους νόμους της καπιταλιστικής οικονομίας.

Ας πάρουμε το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην εργασία (άρ. 22). Το αστικό Σύνταγμα, υπερασπιζόμενο το δικαίωμα στην εργασία, ουσιαστικά υπερασπίζεται το δικαίωμα στην εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας. Γιατί με την εν λόγω διάταξη δεν μπορεί βεβαίως να αντιμετωπιστεί η ανεργία που σε συνθήκες κρίσης αυξάνεται δραματικά ούτε ως προστασία του ανέργου με επίδομα για όλη τη διάρκεια της ανεργίας του ούτε ως σχεδιασμένη ένταξη στην κοινωνική παραγωγή.

Αναγνωρίζοντας ουσιαστικά τη μισθωτή εκμετάλλευση, το αστικό Σύνταγμα αναγνωρίζει στο ίδιο άρθρο και τη διαπραγμάτευση για τους όρους πώλησης της εργατικής δύναμης. Ορισμένες φορές όμως, ανάλογα με τις ιστορικές συνθήκες έκφρασης των γενικών συμφερόντων της τάξης των καπιταλιστών, έρχεται το ίδιο το κράτος τους και καταργεί τις ελεύθερες διαπραγματεύσεις. Το έκανε το 1985 με την πράξη νομοθετικού περιεχομένου, το κάνει και τώρα με το Μνημόνιο και τους νόμους ή Προεδρικά Διατάγματα που θα ψηφιστούν ή εκδοθούν προς εφαρμογή του Μνημονίου. Να θυμίσουμε εδώ ότι ο στόχος κατάργησης των συλλογικών διαπραγματεύσεων χρονολογείται από το 2006, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) εξέδωσε την Πράσινη Βίβλο για τον «Εκσυγχρονισμό του εργατικού δικαίου για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα».

Ως συνέχεια της αναγνώρισης των όρων διαπραγμάτευσης της εργατικής δύναμης, το Σύνταγμα αναγνωρίζει τα συνδικάτα, τη συνδικαλιστική δράση και την απεργία (άρ. 23). Οι απεργίες, αν και σημαίνουν σταμάτημα της παραγωγής, άρα και της παραγωγής υπεραξίας και διαμόρφωσης του κέρδους για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα στο δοσμένο κλάδο ή κλάδους, δε σημαίνουν κατ' ανάγκην και αμφισβήτηση της καπιταλιστικής εξουσίας όπως ψεύτικα παρουσιάζουν διάφοροι εκφραστές του κεφαλαίου.

Βεβαίως, η ιστορία της ταξικής πάλης έχει επιδείξει και πολιτικές απεργίες που στόχευσαν, με επιτυχία ή όχι, στην κατάκτηση της εξουσίας. Το απεργιακό κίνημα μπορεί να μετατραπεί σε πολιτικό κίνημα μόνο στο βαθμό που θα συνδεθεί με την πάλη για την εξουσία, στο βαθμό που η απεργία από μέσο της οικονομικής πάλης γίνει πολιτική. Βεβαίως, η αστική νομοθεσία έχει προβλέψει «παραθυράκια», ώστε να περιορίζεται η άσκηση του δικαιώματος της απεργίας, δεδομένου ότι προκαλεί ζημιά στην καπιταλιστική κερδοφορία, αλλά και γιατί μπορεί να χειραφετήσει, να εκπαιδεύσει εργαζόμενες μάζες στη σύγκρουση με το κεφάλαιο. Γι' αυτό και σχεδόν όλες οι απεργίες κρίνονται παράνομες ή και καταχρηστικές από την «ανεξάρτητη» αστική Δικαιοσύνη. Επιπλέον, ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, που ψήφισαν όλα τα κόμματα που στηρίζουν την ΕΕ, προβλέπει αυτό που δεν τόλμησαν οι αστικές κυβερνήσεις των κρατών - μελών, δηλαδή να νομοθετήσουν το δικαίωμα ανταπεργίας των εργοδοτών (λοκ - άουτ).

Ας δούμε ορισμένα ακόμη συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα: - Το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, «ήσυχα και χωρίς όπλα» και με την παρουσία της αστυνομίας αν είναι υπαίθρια (άρθρ. 11) αναιρείται πλήρως με το συνταγματικό «παραθυράκι» της δυνατότητας απαγόρευσης των δημόσιων συγκεντρώσεων αν «επίκειται κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια» ή «αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής». Ακόμη όμως και χωρίς αυτούς τους περιορισμούς, πόσο ελεύθερα μπορεί να ασκηθεί με την προκλητική παρουσία των ειδικών σωμάτων καταστολής, τη χρήση δακρυγόνων και άλλων μέσων, τη χρησιμοποίηση χαφιέδων και προβοκατόρων, την παρακολούθηση των διαδηλώσεων από τις κάμερες; - Το απαραβίαστο και απόρρητο των επικοινωνιών (άρθρ. 19), υποτίθεται το κορυφαίο ατομικό δικαίωμα που κατοχυρώνεται από τα αστικά συντάγματα, πόσο πραγματικά προστατεύεται όταν - για να μιλήσουμε για ένα πρόσφατο παράδειγμα - ψηφίζεται από τη Βουλή Οδηγία της ΕΕ που υποχρεώνει τις εταιρείες να καταγράφουν και αποθηκεύουν για τουλάχιστον 6 μήνες όλες τις επικοινωνίες; - Η άσκηση της δικτατορίας της αστικής τάξης περιλαμβάνει ένα πλέγμα θεατών και αθέατων μηχανισμών καταστολής και κυριαρχίας που βεβαίως η δράση τους δεν περιορίζεται από την κατοχύρωση συνταγματικών δικαιωμάτων και ελευθεριών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τα μυστικά σχέδια για την αντιμετώπιση του λαϊκού κινήματος, όπως ήταν παλιότερα το σχέδιο «κόκκινη προβιά» κ.λπ. Είναι επικίνδυνη αυταπάτη να θεωρείται ότι η λειτουργία του αστικού κράτους και των μηχανισμών του είναι όλη στο φως ή ότι καθορίζεται απ' όσα διακηρύσσει το Σύνταγμα.

Το ίδιο το Σύνταγμα, θέτοντας ως κριτήριο για την αναστολή κατοχυρωμένων δικαιωμάτων το «εθνικό συμφέρον», τη «δημόσια» ασφάλεια, την «κοινωνική συνοχή» κ.ά., δηλαδή την αδιατάραχτη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος, αφήνει ανοιχτή με βάση την πορεία της ταξικής πάλης τη λήψη ή όχι περιοριστικών μέτρων.

Ετσι, το άρθρο 48 του ισχύοντος Συντάγματος, έτσι όπως αναθεωρήθηκε το 1986, αναφέρει για την κατάσταση πολιορκίας: «Σε περίπτωση πολέμου, επιστράτευσης εξαιτίας εξωτερικών κινδύνων ή άμεσης απειλής της εθνικής ασφάλειας, καθώς και αν εκδηλωθεί ένοπλο κίνημα (σ.σ. προσοχή, όχι ένοπλο στρατιωτικό κίνημα, επομένως δεν εννοεί μόνο πραξικόπημα), η Βουλή (σ.σ. στην πραγματικότητα, αρκεί η απόφαση του υπουργικού συμβουλίου) για ένα ολόκληρο 15ήμερο [...] θέτει σε εφαρμογή [...] το νόμο για την κατάσταση πολιορκίας, συνιστά εξαιρετικά δικαστήρια και αναστέλλει την ισχύ του συνόλου ή μέρους των διατάξεων των άρθρων...».

Επιπλέον σε περίπτωση ενεργοποίησης αυτού του άρθρου του Συντάγματος εφαρμόζεται ο νόμος 566/1977, που παραμένει σε ισχύ και δίνει απόλυτες εξουσίες στο στρατό. Δεν πρέπει, άλλωστε, να ξεχνάμε ότι και η στρατιωτική δικτατορία του 1967 αξιοποίησε τις διατάξεις του Συντάγματος. Επίσης στο άρθρο 18 στην παράγραφο 3 αναφέρεται:

«Ειδικοί νόμοι ρυθμίζουν τα σχετικά με τις επιτάξεις και τις ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης ή για τη θεραπεία άμεσης κοινωνικής ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή υγεία».

Και από το ταξικό περιεχόμενο του ελληνικού Συντάγματος, επιβεβαιώνεται περίτρανα η θέση του Β. Ι. Λένιν διατυπωμένη πριν από ενενήντα δύο χρόνια στο έργο του «Η προλεταριακή επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκυ»: «Δεν υπάρχει κανένα κράτος, έστω και το πιο δημοκρατικό, που να μην έχει στο σύνταγμά του παραθυράκια και επιφυλάξεις, που εξασφαλίζουν στην αστική τάξη τη δυνατότητα να κινητοποιεί στρατεύματα ενάντια στους εργάτες, να κηρύσσει το στρατιωτικό νόμο κτλ. «σε περίπτωση διατάραξης της τάξης» ¹ , στην πραγματικότητα, σε περίπτωση που η εκμεταλλευόμενη τάξη «παραβιάζει» το καθεστώς της σκλαβιάς της και κάνει προσπάθειες να φέρεται όχι δουλικά»².

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

(άρθρο των Λίνας Κροκίδη και Κύριλλου Παπασταύρου / ΚΟΜΕΠ Νο 4, 2010 - Η Λίνα Κροκίδη είναι υπεύθυνη του Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ για τις Δημοκρατικές Ελευθερίες, τη Δικαιοσύνη και τα Δικαιώματα των Μεταναστών. Ο Κύριλλος Παπασταύρου είναι μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνος της Ιδεολογικής Επιτροπής)

Σημειώσεις:

1. Αυτή ακριβώς η έκφραση υπήρχε στο ελληνικό Σύνταγμα του 1975.

2. Β. Ι. Λένιν: «Η προλεταριακή επανάσταση και ο αποστάτης Κάουτσκι», «Απαντα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», τ. 37, σελ. 253.