Επειδή κάποιοι μας εξέφρασαν παράπονα για το κείμενο της Τρίτης, απαντάμε ότι θα γράψουμε καλύτερα λόγια, όταν θα γίνουν καλύτερα έργα. Οταν «θα πάρουν το μαστίγιο», όπως έκανε ο Χριστός, για να μην αναφέρω κάποιον άλλον και τρομάξουν, και ...διώξουν όλους τους εμπόρους από το ναό της τέχνης!

Οσο αυτοί που παραπονέθηκαν, παραμένουν διαχειριστές αυτής της αθλιότητας, θα μας βρίσκουν απέναντι. Η τέχνη είναι εμπόριο γι' αυτούς που την εμπορεύονται. Για εμάς τους υπόλοιπους είναι «μια μορφή κοινωνικής συνείδησης, η οποία μας βοηθάει να κατανοήσουμε τον αντικειμενικό κόσμο». Τον οποίο, αφού τον κατανοήσουμε, όπως έλεγε ο ποιητής, «θα τον αλλάξουμε σύμφωνα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες μας».

Εξω, λοιπόν, οι... Μερσεντές, τα κινητά, τα ουίσκι και οι τράπεζες! Εδώ έχει, πρέπει να έχει, χώρο μόνο η τέχνη. Η καλή τέχνη! Η Τέχνη που μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Πιο αξιοπρεπείς!

Οσον αφορά το πρόγραμμα του Φεστιβάλ, επιτέλους και μια ταινία που δικαιολογεί την επιλογή της! Μιλάμε για την ταινία «Η Παγωνιά», του Ινδού Σιουάτζι Τσαντραμπουσάν (πρώτη σκηνοθετική εργασία). Στη φόρμα πλησιάζει το άριστα. Το περιεχόμενο απέχει από το επίπεδο και την ποιότητα της φόρμας, χωρίς, όμως, να δημιουργείται και χάσμα!

Κάπου στα Ιμαλάια! Ενα φοβερό τοπίο. Που το κάνει ακόμα πιο φοβερό η καταπληκτική ασπρόμαυρη φωτογραφία. Οταν λέμε καταπληκτική φωτογραφία, το εννοούμε! Εχεις την αίσθηση πως η ταινία έγινε για να κάνει επίδειξη, για να εκφραστεί εικαστικά ο διευθυντής φωτογραφίας. Εχεις την αίσθηση ότι βλέπεις γερμανικές ταινίες των αρχών του περασμένου αιώνα, όταν τα μεγάλα καλλιτεχνικά ρεύματα (εξπρεσιονισμός, φουτουρισμός, κλπ.) έβρισκαν έκφραση μέσα από την κινηματογραφική φωτογραφία. Εχεις την αίσθηση, ακόμα, πως βλέπεις παλιά ρωσική ταινία! (Ο σκηνοθέτης έχει εργαστεί για αρκετό διάστημα σαν επαγγελματίας φωτογράφος).

«Η Παγωνιά», του Σιουάτζι Τσαντραμπουσάν

Η Λάσια, που μας διηγείται την ιστορία, είναι μια πανέμορφη νεαρή κοπέλα. Ζει με τον πατέρα της και τον μικρότερο αδελφό της. Το σπίτι τους κάπου στο πουθενά. Γύρω τους απόλυτη γαλήνη. Μια μέρα φτάνει στο σπίτι τους ο στρατός. Η ηρεμία της οικογένειας χάνεται. Μια νέα πραγματικότητα διαμορφώνεται γι' αυτούς.

Ολα αυτά, όμως, με μοναδική ποίηση! Με καταπληκτικές εικόνες. Με λιτούς διαλόγους. Μια θαυμάσια ταινία, η οποία, βέβαια, δε φαίνεται ότι θα εκτιμηθεί και από τα ταμεία! Μακάρι να γελιέμαι!

Ο πατέρας (Αλφόνσο Κουαρόν) γνωστός και, για αρκετούς, καλός σκηνοθέτης (βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, για να προωθήσει την ταινία του γιου του), για άλλους ένας ακόμα πρώην καλός σκηνοθέτης που τον κατάπιε το Χόλιγουντ (Χάρι Πότερ Νο 3). Ο θείος (Κάρλος Κουαρόν) γνωστός, καλός και βραβευμένος συγγραφέας - σεναριογράφος! Το παιδί (Χονάς Κουαρόν) το ίδιο «σατανικό», όπως και η οικογένειά του (πατέρας, θείος). Ο «μικρός» Κουαρόν, λοιπόν (24 μόλις χρόνων), είχε μια καταπληκτική ιδέα, αλλά για ταινία μικρού μήκους, ίσως! «Η Στιγμή σου», όπως λέγεται η πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, που παίζεται στο διεθνές διαγωνιστικό, είναι μια σειρά φωτογραφίες που τραβήχτηκαν σε ανύποπτο χρόνο και για άλλο σκοπό. Πάνω σε αυτές τις φωτογραφίες ο νεότερος Κουαρόν «έπλασε» μια ιστορία η οποία ακούγεται «οφ» (δε βλέπουμε αυτόν που μιλάει).

Αν η ιστορία του «παιζόταν» από ανθρώπους, ίσως και να συγκινούσε. Οι φωτογραφίες, οι οποίες, άλλωστε, δεν τραβήχτηκαν γι' αυτό το σκοπό, δεν κατάφεραν να συγκινήσουν. Αντίθετα κούρασαν. Πάντως, στιγμές - στιγμές υπήρχε χιούμορ!

«Φθινοπωρινός Κύκλος», του Εσθονού Βέικο Εούνπου. Ο σωστότερος τίτλος θα ήταν χειμωνιάτικος κύκλος. Πλακώθηκε η «ψυχή» μου. Ενα βαθιά απελπισμένο φορμαλιστικό έργο. Εξι πρόσωπα που δεν έσκασε ούτε μια φορά το χείλι τους. Μαζί με αυτούς τους αγέλαστους, ένα φοβερό και αφιλόξενο τοπίο. Πανύψηλα γκρίζα κτίρια. Και σκουπίδια! Παγωμάρα!

Η ταινία προσπαθεί να «μοιάσει» στις ταινίες του Μπέργκμαν. Εκείνος, όμως, έχωνε βαθιά το «νυστέρι» στις ανθρώπινες πληγές. Ο Εσθονός είναι μπερδεμένος. Και εξωτερικός. Μένει μόνο η φόρμα. Η οποία παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον. Μόνο αυτή.

Φορμαλιστική είναι και «Η Επήρεια», του Ισπανού Πέδρο Αγκιλέρα (γεννήθηκε στο Σαν Σεμπαστιάν το 1977). Και το ίδιο μαύρη και αυτή. Εδώ απελπισμένη είναι μια νεαρή γυναίκα, μητέρα δυο παιδιών, που η ζωή της ήρθε ανάποδα και αντί να βγει να αγωνιστεί, να φωνάξει, να επιτεθεί, κλείστηκε στο σπίτι της και στον εαυτό της, φτάνοντας στο θάνατο!

Είναι κρίμα ένας τόσο νέος άνθρωπος, 30 μόλις χρόνων ο σκηνοθέτης, να έχει τόσο μαύρες σκέψεις! Και είναι δυο φορές κρίμα γιατί γνωρίζει πολύ καλά τους κινηματογραφικούς χρόνους, ξέρει πολύ καλά να δημιουργεί συγκίνηση, γνωρίζει κινηματογράφο! Βλέποντας την ταινία του και επειδή αργούσε να μπει στο θέμα, παρακαλούσα μέσα μου να μη με απογοητεύσει. Ηταν τόσο καλά δομημένη η γραφή του, που ήλπιζα σε κάτι λογικότερο, πιο αισιόδοξο. Δυστυχώς...

(Του συνεργάτη μας Γιάννη ΦΡΑΓΚΟΥΛΗ).-

Πριν να μιλήσουμε για κάποια ελληνική ταινία, ας περιγράψουμε, περιληπτικά, ένα σουρεαλιστικό σενάριο, που θα μπορούσε να γίνει ταινία μικρού μήκους. Πρωταγωνιστές του είναι δεκάδες θεατές του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Μοτέρ! Πάμε!

Σκηνή πρώτη: Θέλει ο πρωταγωνιστής (θεατής) να δει μια ταινία, λ.χ. στην αίθουσα «Τζον Κασσαβέτης». Περιμένει στην ουρά, οι ουρές γίνονται δύο, προστίθενται και όσοι θέλουν να πάνε και στην αίθουσα «Σταύρος Τορνές». Ξαφνικά μια κοπελίτσα λέει: «όσοι έχετε εισιτήρια να πάτε αριστερά, όσοι έχετε κάρτες δεξιά»! Μετακίνηση όλων. Προστίθενται και άλλοι, η ταινία είναι καλή. Κάποια στιγμή, ο θεατής λέει: «Να λιποθυμήσω τώρα ή μετά;». Κοιτάζει γύρω του σε ποιου αγκαλιά να πέσει (εξαρτάται από το φύλο του θεατή). Τίποτε. Δε λιποθυμάει, το αφήνει για αργότερα! Λίγα λεπτά καθυστέρηση. Μπαίνουν πρώτα όσοι έχουν εισιτήρια. Σπρώχνονται. Λίγο πιο πέρα ο ήρωάς μας αναγνωρίζει τον ηθοποιό στην ταινία του Σέιλς. Τον βλέπει να πηγαίνει σαν μπαλαρίνα, από το σπρώξιμο του πλήθους.

Σκηνή δεύτερη: Ο πρωταγωνιστής-θεατής έχει μπει. Βρίσκει θέση. Εξαιρετικά. Είναι παρών και ο σκηνοθέτης της ταινίας που θα προβληθεί. Τον παρουσιάζουν. Καθυστέρηση, δέκα-δεκαπέντε λεπτά. Η επόμενη ταινία δεν έχει πολύ χρόνο για να πάει στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας», που βρίσκεται σε απόσταση δύο χιλιομέτρων. Τον κόβει κρύος ιδρώτας. Ηρεμεί, αναγκαστικά. Βλέπει την ταινία.

Σκηνή τρίτη: Η ταινία τελειώνει. Αφού κάθεται πάνω-πάνω, λέει να βγει από την πάνω πόρτα. «Δεν μπορείτε», του λέει μια κοπελίτσα (δουλεύει για το Φεστιβάλ). «Μα», της εξηγεί, «θα αργήσω για την επόμενη προβολή...».

Σκηνή τέταρτη: Πετά τσαντισμένα το εισιτήριο. Κατεβαίνει τα σκαλιά γρήγορα. Σπρώχνει όσους δε βιάζονται. Το ίδιο και στο δρόμο. Τρέχει, να καλύψει την απόσταση. Λίγο ακόμα, θα προφτάσει. Ισως. Φανάρι! Οχι τώρα!! Δε θα με αφήσει ο άλλος να μπω μέσα. Περνάει ανάμεσα στα αυτοκίνητα, τον κοιτούν σαν τρελό. Μήπως είναι, μήπως τον έχουν κάνει τρελό;

Σκηνή πέμπτη: Φτάνει στο «Ολύμπιον». Τα γνωστά: σπρώχνεται να μπει μέσα, να ανέβει τις σκάλες, να προλάβει το ασανσέρ, να φτάσει στον πέμπτο όροφο.

Σκηνή έκτη: Φτάνει. Οι πόρτες κλειστές. Η ταινία έχει αρχίσει. Μόλις συνειδητοποιεί ότι έχει καθυστερήσει δεκαπέντε λεπτά. Διατηρεί την ψυχραιμία του και κάνει να μπει μέσα. Ο πορτιέρης εμφανίζεται και τον εμποδίζει. «Ξέρετε», του εξηγεί, «έχετε καθυστερήσει δέκα λεπτά, δεν μπορώ να σας βάλω μέσα». Η γνωστή φράση: «Εχω εντολές...». Απελπισία. Ερχονται και άλλοι. Με το ίδιο πρόβλημα. Γίνονται δύο, γίνονται τρεις, γίνονται δεκατρείς. Ολοι φωνάζουν. Κάποιος βγαίνει από την αίθουσα και λέει να ησυχάσουν. Του φωνάζουν και ετούτοι. Τελικά μπαίνει μέσα.

Τίτλοι τέλους, σε καφέ: Ο πρωταγωνιστής-θεατής πλέον έχει χρόνο, άπλετο. Τα πόδια του, ωστόσο, κάτω από το τραπέζι τρέμουν. Προσπαθεί να ηρεμήσει!

Μπέρδεψα σκηνές που πέρασα εγώ με αυτές που πέρασαν άλλοι θεατές. Αυτοί δεν είχαν τη μαγική κάρτα, τη δημοσιογραφική. Δεν μπήκαν. Εγώ μπήκα. Τώρα συνειδητοποιώ ότι μπροστά από το «Δ» του Διεθνούς Τμήματος, έπρεπε να μπει το «Γ» του Γυμναστηρίου, στην ονομασία του Φεστιβάλ. Μας... προπονεί για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Κίνας. Εχουμε χρόνο, θα προλάβουμε! Τα ξέρει αυτά η κ. Μουζάκη, διευθύντρια του Φεστιβάλ; Τα γνωρίζουν οι άνθρωποι του Φεστιβάλ; Και βέβαια...

Και τώρα στις ταινίες: Σε αυτό που θα έπρεπε να ήταν η κυρίως δουλιά μας και όχι να τρέχουμε πίσω από τα προβλήματα. Είδα ξανά το «Straight story», δε μου άρεσε. Είδα και το χαβαλεδιάρικο - τι λέξη και αυτή; - «Κορόιδο εν τάξει», πλην του... χαβαλέ του, δε μου είπε τίποτε άλλο. Είδα και δύο πολιτικά ντοκιμαντέρ, το «Μυστικά και ψέματα» και το «Πολύ μιλάς... πολύ κλαις». Το πρώτο, για την ατμοσφαιρική μόλυνση στην Ινδία, ακόμα να βρουν το δίκιο τους οι Ινδοί. Πολύ καλή δουλιά του Σταύρου Στάγκου. Στη δεύτερη, του Δημήτρη Κιτσικούδη, έχουμε τους Πομάκους. Πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ, σωστή η προβληματική του, γι' αυτούς που «από όλους έχουν κυνηγηθεί, επειδή έτυχε να γεννηθούν εκεί».

Ενδιαφέρουσα η «Επιστροφή» του Βασίλη Δουβλή. Μου φάνηκε σα συνέχεια της «Μερσεντές», της ταινίας του μικρού μήκους. Μου άρεσε η δουλιά του Σωτήρη Γκορίτσα, οι «Παρέες», πολύ καλοί ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης και ο Βαγγέλης Μουρίκης. Στο τέλος είχε κάποια λάθη, όπως το ποιος τραβά το πτώμα στο φλας μπακ, το πολύ τραβηγμένο τέλος της ταινίας, σκοτώθηκε από πυροβολισμό ή από τροχαίο, τελικά θυμήθηκα το «Απ' το χιόνι», την ταινία με την οποία τον γνώρισε το κοινό, το 1992.