Η απειλή νέων συγχρονισμένων κλυδωνισμών στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία ρίχνει ακόμα περισσότερο «λάδι στη φωτιά» των διεθνών ανταγωνισμών των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων και των αντίστοιχων κρατών. Στην πρόσφατη Σύνοδο των G20 εκφράστηκαν γι' άλλη μια φορά οι αντιμαχόμενες πλευρές, όσον αφορά τη διαχείριση της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας, με το κάθε καπιταλιστικό κράτος να προβάλλει εκείνη την πλευρά της πραγματικότητας η οποία βολεύει τη συνισταμένη των επιδιώξεων των δικών του κεφαλαίων. Ετσι, από τη μία η Γερμανία πρωτοστάτησε στην ανάδειξη των κινδύνων που ελλοχεύουν για την παγκόσμια οικονομία πίσω από μία χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, ενώ οι ΗΠΑ (και το ΔΝΤ και εν μέρει η ΕΚΤ) υπερασπίστηκαν μια πιο ενεργή υποστήριξη των καπιταλιστικών οικονομιών, είτε μέσω δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της ζήτησης είτε μέσω περαιτέρω νομισματικής «χαλάρωσης».

(...)

Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός της προσωρινής σύμπλευσης Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας στο μέτωπο του πετρελαίου, παρά την οξύτατη αντιπαράθεση μεταξύ τους στο μέτωπο της Συρίας. Από την άλλη, ενώ Ρωσία και Ιράν έχουν παραπλήσιες θέσεις κι επιδιώξεις στο μέτωπο της Συρίας, έρχονται σε αντιπαράθεση στο μέτωπο του πετρελαίου. Αντίστοιχα είναι τα πράγματα και με τις σχέσεις μεταξύ Ιράν και Γαλλίας - Ιταλίας. Οι αντιθέσεις τους όσον αφορά τις εξελίξεις στη Συρία δεν εμποδίζουν καθόλου την περαιτέρω ανάπτυξη των οικονομικών τους σχέσεων, με τον Ιρανό Πρόεδρο να επισκέπτεται για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια την Ευρώπη (με συνοδεία 120 Ιρανών καπιταλιστών) και τους γαλλικούς και ιταλικούς κολοσσούς να ετοιμάζουν υπέρογκες επενδύσεις στο Ιράν.

Οσον αφορά τώρα τον πενταετή πόλεμο στη Συρία, είχαμε δύο - μάλλον αλληλεξαρτώμενες - εξελίξεις το τελευταίο διάστημα. Η πρώτη είναι η σύναψη της αμερικανο-ρωσικής συμφωνίας παύσης των εχθροπραξιών. Πρόκειται για έναν προσωρινό συμβιβασμό, ο οποίος είναι τόσο εύθραυστος ώστε να είναι γεμάτος ασάφειες, τόσο όσον αφορά το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του όσο και τη διάρκειά του. Η δεύτερη εξέλιξη είναι η κήρυξη εκλογών από τον Ασαντ πιο νωρίς απ' ό,τι προβλέπει το νέο συριακό Σύνταγμα του 2012. Πρόκειται για μία εξέλιξη που - παρόλο που δεν είναι καθαρό με ποιον τρόπο - συνδέεται οπωσδήποτε με τις διαπραγματεύσεις για τη λεγόμενη «πολιτική μετάβαση» στη Συρία και τη διερεύνηση των περιθωρίων πολιτικής λύσης τερματισμού του πολέμου. Παράλληλα, την προηγούμενη περίοδο η τουρκική κυβέρνηση εξέφρασε ακόμα πιο καθαρά την επιθυμία της για χερσαία εισβολή στη Συρία, έχοντας τη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Ωστόσο, αυτές οι επιδιώξεις συναντούν την αντίδραση των ΗΠΑ, Κουβέιτ και Ιορδανίας και την απειλή άμεσης ανταπόδοσης από Ρωσία, Ασαντ και Ιράν.

Ιδιαίτερη αναφορά χρειάζεται στην απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να καλέσει μαζί με την τουρκική και τη γερμανική κυβέρνηση το ΝΑΤΟ, για να συμβάλει στη διαχείριση των προσφυγικών ροών στο Αιγαίο. Η κίνηση αυτή της ελληνικής κυβέρνησης έδωσε τη δυνατότητα στην τουρκική κυβέρνηση να ενισχύσει την επιθετικότητά της και να θέσει επί τάπητος το σύνολο των διεκδικήσεών της στο Αιγαίο. Την ίδια στιγμή, το ΝΑΤΟ υπαινίσσεται όλο και πιο καθαρά - κυρίως μέσω σχετικών δηλώσεων του γγ του, Γ. Στόλτενμπεργκ - ότι η παρουσία του στο Αιγαίο συνδέεται με τις επιδιώξεις του σε όλο το φλεγόμενο τόξο από την Ανατολική Ευρώπη και τον Καύκασο μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική.

Πέρα από την εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην περιοχή, σε ιδιαίτερο πεδίο αντιπαράθεσης μετατρέπεται και η ίδια η διαχείριση των τεράστιων προσφυγικών ροών, η οποία εκφράζεται με ιδιαίτερη οξύτητα στην Ελλάδα. Το κάθε καπιταλιστικό κράτος παρεμβαίνει σε αυτό το ζήτημα, τόσο με κριτήριο την - όσο το δυνατόν - πιο ευνοϊκή γι' αυτό αντιμετώπισή του, όσο και την αξιοποίηση του ζητήματος ως όπλου πίεσης στη γενικότερη αντιπαράθεση με άλλα κράτη.

Οσον αφορά την τύχη των προσφύγων, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ έχει συμβάλει - με την αποδοχή όλων των σχετικών συμφωνιών (Συνθήκη Σένγκεν, Δουβλίνο 2 κ.λπ.) το προηγούμενο διάστημα - στον εγκλωβισμό των προσφύγων σε διάφορα σημεία της Ελλάδας κάτω από άθλιες συνθήκες διαμονής, ενώ τώρα υποκριτικά φωνάζει για τη μη τήρηση αυτών των συμφωνιών. Σε κάθε περίπτωση, οι Ελληνες εργαζόμενοι πρέπει να δείξουν έμπρακτα την αλληλεγγύη τους στα αλλοεθνή ταξικά τους αδέρφια.

Η διαχείριση των προσφυγικών ροών πυροδότησε και αλλαγές στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας - Αυστρίας, αλλά εν μέρει και μεταξύ Ελλάδας - Γερμανίας. Ενώ η Αυστρία προβλήθηκε πριν από ένα χρόνο ως ένα ενδεχόμενο «αποκούμπι» της νέας τότε κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, σήμερα η κατάσταση είναι τελείως διαφορετική, με την Αυστρία να αντιπαρατίθεται στην Ελλάδα προσπαθώντας ν' αξιοποιήσει το ζήτημα για την άσκηση πίεσης σε Γερμανία και ΕΕ και για την αναβάθμιση του ρόλου της στα κράτη των Βαλκανίων (πλην Ελλάδας). Αντίθετα, ενώ μέχρι πρότινος η παρέμβαση της Γερμανίας και της Μέρκελ «στολιζόταν» με λαϊκίστικους χαρακτηρισμούς (4ο Ράιχ, γερμανική μπότα, γερμανική κατοχή κ.λπ.), που έκρυβαν μάλιστα την ουσία της, μετά το ζήτημα της διαχείρισης των προσφυγικών ροών η Γερμανίδα καγκελάριος προβάλλεται ως μία από τους συμμάχους των κυβερνητικών επιδιώξεων στο Προσφυγικό.

Τα παραπάνω δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη. Οι συνεργασίες μεταξύ των καπιταλιστικών κρατών έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τις συμμαχίες μεταξύ των διάφορων ληστοσυμμοριών. Η μοναδική αρχή στην οποία βασίζονται, είναι αυτή της ισχύος, ενώ διατηρούνται για όσο καιρό και σε όσα πεδία υπάρχει σύμπλευση συμφερόντων των κεφαλαίων των διάφορων κρατών.

Το παραπάνω συμπέρασμα ισχύει και για τις σχετικά πιο σταθερές και πιο βαθιές συμμαχίες, όπως είναι αυτή της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Σε αυτό το πεδίο, μάλιστα, η κατάσταση είναι ακόμα πιο τεταμένη, αφού η ανάγκη νομισματικής και - σε μεγάλο βαθμό - δημοσιονομικής σύμπλευσης καπιταλιστικών κρατών διαφορετικής οικονομικής ισχύος επιτείνει τους οξυμένους ανταγωνισμούς. Το τελευταίο διάστημα αποτελεί ίσως την περίοδο εκείνη στην οποία πιο γενικευμένα από κάθε άλλη φορά «πάνε κι έρχονται» πολλά διαφορετικά και αντιμαχόμενα μεταξύ τους σενάρια σχετικά με το μέλλον της ΕΕ (σε συνδυασμό πάντα με το μέλλον της Ευρωζώνης), με βασικούς φορείς της αντιπαράθεσης τη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία.

(...)

Σε αυτό το σύνθετο περιβάλλον, η στάση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι η εσωτερική και η εξωτερική πολιτική μιας αστικής κυβέρνησης δεν μπορούν παρά ν' αποτελούν τις δύο όψεις του «νομίσματος» της υποβοήθησης της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Πέραν όμως από τους σχεδιασμούς της αστικής τάξης, το προηγούμενο διάστημα χαρακτηρίστηκε και από μία όξυνση της αντίδρασης μιας σειράς λαϊκών στρωμάτων σε αυτούς, υπενθυμίζοντας στην αστική τάξη ότι σε αυτή την ταξική διελκυστίνδα δεν είναι μόνη της.

Χαρακτηριστικές για τις κυβερνητικές επιδιώξεις στο εσωτερικό μέτωπο είναι οι δηλώσεις του επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, Κλ. Ρέγκλινγκ: «Η ανταγωνιστικότητα (σ.σ. της ελληνικής οικονομίας) βελτιώθηκε σημαντικά. Ο λόγος είναι ότι τα ημερομίσθια, οι μισθοί και οι συντάξεις έχουν μειωθεί κατά 30% έως 40% σε ονομαστικούς όρους. Ολα αυτά πρέπει να συνεχιστούν, επειδή το σημείο εκκίνησης ήταν πολύ δύσκολο». Σύμφωνα με την ίδια δήλωση, οι διαβουλεύσεις της κυβέρνησης με το κουαρτέτο περιλαμβάνουν «τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, τη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, τις ιδιωτικοποιήσεις και τον περιορισμό των ρυθμίσεων σε ορισμένους τομείς, όπως η ενεργειακή αγορά».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι δηλώσεις του υφυπουργού Εξωτερικών, Δ. Μάρδα, μετά από συνάντησή του με στελέχη γαλλικών επιχειρηματικών κολοσσών: «Οι επιχειρηματίες θέλουν ένα σταθερό περιβάλλον. Αυτό το σταθερό περιβάλλον περιμένουν να δουν. Εμείς μπορούμε να το δώσουμε, από τη στιγμή που θα τελειώσουμε με τα δύο νομοσχέδια (φορολογικό και ασφαλιστικό)».

Η συμφωνία κυβέρνησης και κουαρτέτου όσον αφορά την αναγκαιότητα των παραπάνω ανατροπών (ως προϋπόθεση υποβοήθησης της καπιταλιστικής κερδοφορίας) και κατ' επέκταση η γρήγορη ολοκλήρωση της λεγόμενης «αξιολόγησης» είναι κάτι παραπάνω από δεδομένη. Αυτό, άλλωστε, αποτυπώνεται στα προγράμματα και τις συμφωνίες που ήδη έχουν επιτευχθεί, αλλά και σε αυτά που κυοφορούνται (π.χ. νέο μνημόνιο με ΔΝΤ). Ωστόσο, η ολοκλήρωση αυτής της διαπραγμάτευσης προσκρούει σε αντιθέσεις που έχουν αυτές οι πλευρές, τόσο στις επιμέρους παραμέτρους των παραπάνω ανατροπών όσο και στα επόμενα βήματα. Οι ΗΠΑ π.χ. προβάλλουν την ολοκλήρωση της «αξιολόγησης» ως προϋπόθεση της ελάφρυνσης του ελληνικού κρατικού χρέους (την οποία θα επωμιστεί κυρίως η Γερμανία), η Γερμανία προβάλλει την ολοκλήρωση της «αξιολόγησης» ως μέσο πίεσης για επιτάχυνση των αναδιαρθρώσεων, διατηρώντας ανοιχτό το ενδεχόμενο της εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη, ενώ ο Επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων της ΕΕ, Μοσκοβισί, σημειώνει ότι τυχόν καθυστέρηση θα αυξήσει τα προβλήματα στο μέλλον. Αυτές οι αντιθέσεις βρίσκονται πίσω από τις εμπλοκές στις διαπραγματεύσεις και τα παρακάλια του Αλ. Τσίπρα για επιστροφή του κουαρτέτου στην Αθήνα.

Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, κάνει κάθε προσπάθεια να δείξει ότι είναι αποφασισμένη να εξασφαλίσει στην αστική τάξη επαρκείς προϋποθέσεις κερδοφορίας, δεχόμενη τα συγχαρητήρια των «γερακιών της αγοράς» (χαρακτηριστικά είναι τα συγχαρητήρια από τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Μ. Ντράγκι, στο πρόσφατο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός). Σε αυτή την προσπάθεια προτάθηκε το Ασφαλιστικό, ενώ θ' ακολουθήσουν το Φορολογικό και τα Εργασιακά, στα οποία άλλωστε η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να προχωρήσει από το 3ο μνημόνιο. Τον ίδιο στόχο υπηρετεί και η εξωτερική της πολιτική, η οποία επιδιώκει τη γεωστρατηγική αναβάθμιση των ελληνικών επιχειρηματικών ομίλων, ιεραρχώντας τη δημιουργία άξονα Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ και Αιγύπτου.

Το λεγόμενο «σχέδιο Κατρούγκαλου» περιείχε τις κυβερνητικές προτάσεις προχωρώντας σε βαθιές αντιλαϊκές ανατροπές στο χαρακτήρα της Ασφάλισης (και στην ενίσχυση του ανταποδοτικού της χαρακτήρα) αλλά και στις συντάξεις, τα όρια ηλικίας, τα ποσοστά αναπλήρωσης κ.λπ. Χαρακτηριστικό είναι ότι είχε τη στήριξη τόσο των φορέων της καπιταλιστικής εργοδοσίας (ΣΕΒ, ΕΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ, ΣΕΤΕ) όσο και της Γερμανίδας και της Γαλλίδας υπουργού Εργασίας.

Η δημοσιοποίηση του «σχεδίου Κατρούγκαλου» τροφοδότησε ευρείες αντιδράσεις σε πλατιά λαϊκά στρώματα και μία σειρά αγωνιστικών κινητοποιήσεων. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των κινητοποιήσεων του τελευταίου διμήνου είναι και το γεγονός ότι στην πάλη μπήκαν και στρώματα που μέχρι πρότινος κρατιόντουσαν μακριά από αυτήν, γεγονός που θέτει και σύνθετα καθήκοντα στην παρέμβαση σε αυτά. Η συνθετότητα αυτής της παρέμβασης επιτείνεται από το γεγονός ότι πρόκειται για επαγγελματικούς κλάδους με πολύ σημαντική διαστρωμάτωση και αντίθετα ταξικά συμφέροντα, αφού περιλαμβάνουν από πολύ χαμηλόμισθους μισθωτούς και αυτοαπασχολούμενους μέχρι ανώτερα μεσαία - ακόμα και αστικά - στρώματα.

Οι δυνάμεις του ΚΚΕ συμμετείχαν ενεργά σε αυτές τις κινητοποιήσεις, λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο συνείδησης και την εσωτερική διαφοροποίηση αυτών των στρωμάτων. Συνέβαλαν σε σημαντικό βαθμό στην υιοθέτηση αιτημάτων και μορφών πάλης που στοχοποιούν την πολιτική στήριξης της καπιταλιστικής κερδοφορίας, στην ανάδειξη της διαχωριστικής γραμμής στο εσωτερικό αυτών των στρωμάτων, στην παρεμπόδιση της φιλοκαπιταλιστικής παρέμβασης των φασιστών. Προσπάθησαν ν' αναδείξουν την αναγκαιότητα συμπόρευσης αυτών των στρωμάτων με τους υπόλοιπους εργαζόμενους, σε γραμμή σύγκρουσης με την αστική τάξη της χώρας.

Παράλληλα, η παρέμβαση του ΚΚΕ συντελεί - στο βαθμό που εξαρτάται από αυτό - στη διατήρηση της ταξικής ανεξαρτησίας του κινήματος απ' όλες τις πλευρές της αστικής πολιτικής. Ενδεικτική γι' αυτή την προσπάθεια και τη σημασία της είναι η τοποθέτησή του στο ζήτημα της σχεδιαζόμενης ιδιωτικοποίησης του ΟΛΠ. Το ΚΚΕ αναδεικνύει τον καπιταλιστικό χαρακτήρα της αξιοποίησης του λιμανιού, είτε παραμείνει υπό κρατική ιδιοκτησία είτε περάσει το 67% των μετοχών του ΟΛΠ σε επιχειρηματικούς ομίλους. Ταυτόχρονα, το ΚΚΕ πρωτοστατεί στο αντιπάλεμα των συνεπειών της ιδιωτικοποίησης του ΟΛΠ, η οποία θα επιφέρει ένταση του βαθμού εκμετάλλευσης των εργαζομένων κι επέκταση της δραστηριότητας των μονοπωλίων σε ένα στρατηγικό χώρο. Τέλος, για όσους κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν τη θέση του ΚΚΕ και το γεγονός ότι ο περιορισμός της αντιπαράθεσης στο δίλημμα «κρατικό ή ιδιωτικό λιμάνι» εκφράζει αντιμαχόμενα επιχειρηματικά συμφέροντα, αξίζει ν' αναφέρουμε την αντίθεση του επικεφαλής της «Ryanair» (Μάικλ Ο' Λίρι) στη συμφωνία παραχώρησης των 14 αεροδρομίων στη «Fraport», λόγω του κινδύνου σημαντικής αύξησης των τελών χρήσης αυτών των αεροδρομίων για τις αεροπορικές εταιρείες.

Οι αντιδράσεις των λαϊκών στρωμάτων είναι ένας από τους παράγοντες που βάζει εμπόδια στους παραπάνω σχεδιασμούς, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην απονομιμοποίησή τους στις λαϊκές συνειδήσεις, στη φθορά της κυβέρνησης και στην καταπολέμηση του κλίματος συναίνεσης και ανοχής στην αντιλαϊκή πολιτική της που επιχείρησε να καλλιεργήσει.

Εμπόδια στην κυβερνητική πολιτική μπαίνουν και από το γεγονός ότι - σε αντίθεση με το 3ο μνημόνιο - το «σχέδιο Κατρούγκαλου» δεν έχει τη στήριξη των υπόλοιπων αστικών κομμάτων, με κάποια από αυτά μάλιστα να δραστηριοποιούνται στην κατεύθυνση οργάνωσης μαζών ενάντια στο σχέδιο αυτό, αλλά σε αντιδραστική κατεύθυνση. Γενικά, το αστικό πολιτικό σύστημα προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη στρατηγική σύμπλευση όλων των αστικών κομμάτων για την προώθηση των αναδιαρθρώσεων και στην ανάγκη συνεχούς ανανέωσης ενός διπολισμού, ο οποίος θα μπορεί με αξιώσεις ν' απορροφά αντιδράσεις και να εγκλωβίζει το λαό στο γαϊτανάκι της κυβερνητικής εναλλαγής.

Οσον αφορά τις αστικές πολιτικές δυνάμεις, αξίζει ν' αναφερθεί η προαναγγελία ίδρυσης κόμματος από τον Π. Μπαλτάκο «ανά πάσα στιγμή», το οποίο θα κινείται «στα δεξιά της ΝΔ», καθώς και η ίδρυση «δεξαμενής σκέψης» (διαΝΕΟσις) από τον Δ. Δασκαλόπουλο, που θα συνεργάζεται με το ΣΚΑΪ για τη δημοσίευση των ερευνών της, ενώ από κάποιες πλευρές προβάλλεται και ως πρόπλασμα νέου κόμματος.

Στο χώρο του οπορτουνισμού, οι εξελίξεις κινήθηκαν το προηγούμενο διάστημα με επίκεντρο την πρόταση της ΑΝΤΑΡΣΥΑ για το «συντονισμό της δράσης των ταξικών δυνάμεων», ο οποίος - αν κρίνουμε από τη σύνθεση των αποδεκτών της - μάλλον πρόκειται για «συντονισμό της δράσης των δυνάμεων που συνέβαλαν τα προηγούμενα χρόνια στην κυριαρχία των αυταπατών για τη φιλολαϊκή διαχείριση του καπιταλισμού από τον ΣΥΡΙΖΑ». Απ' ό,τι φαίνεται, μάλιστα, αυτός ο συντονισμός έχει φέρει και τους πρώτους καρπούς, με κάποιες πρώτες κοινές ανακοινώσεις των ΛΑΕ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ και Εργατικού Αγώνα. Αυτές οι εξελίξεις, πέραν της σημασίας τους για την προοπτική διαμόρφωσης νέου οπορτουνιστικού πόλου, είναι αποκαλυπτικές και για το προς τα πού «πήγαιναν τη βαλίτσα» όσοι από τους παραπάνω δρούσαν μέχρι πρότινος στο εσωτερικό του ΚΚΕ.

Σε κάθε περίπτωση, η συνέχιση της αντιλαϊκής επίθεσης αποτελεί μονόδρομο για την αστική τάξη και τις κυβερνήσεις της. Ηδη, το Ασφαλιστικό φαίνεται ότι μπαίνει στην τελική ευθεία διαμόρφωσής του ως νομοσχέδιο με τη συνεργασία κυβέρνησης και κουαρτέτου (όταν έρθει τελικά στην Αθήνα).

Το εργατικό και λαϊκό κίνημα πρέπει να είναι σε ετοιμότητα για την παρεμπόδιση των αντιλαϊκών σχεδιασμών το επόμενο διάστημα (βλ. νέα 48ωρη απεργία όταν κατατεθεί το νομοσχέδιο για το Ασφαλιστικό, πανελλαδική κάθοδο των μικρομεσαίων αγροτών σε συλλαλητήριο στην Αθήνα). Παράλληλα, δεν πρέπει ν' αρκεστεί σε μια μάχη χαρακωμάτων, περιοριζόμενο στη μία ή την άλλη εξέλιξη, αλλά πρέπει ν' αξιοποιήσει τα όποια αγωνιστικά σκιρτήματα προς όφελος της ανάδειξης της ανάγκης σύγκρουσης με το κεφάλαιο και το κράτος του.

Από αυτή τη σκοπιά πρέπει να σταθεί το εργατικό και λαϊκό κίνημα απέναντι σε οποιοδήποτε σενάριο επιλεγεί από το αστικό πολιτικό σύστημα. Με δεδομένο ότι η συνέχιση της σημερινής κυβερνητικής αστάθειας είναι απαγορευτική για την καπιταλιστική οικονομία, υπάρχουν τρία βασικά σενάρια για την εξέλιξη του αστικού πολιτικού συστήματος το επόμενο διάστημα. Το πρώτο είναι η συνέχιση της εφαρμογής της αντιλαϊκής επιλογής από αυτή την κυβέρνηση για όσο αντέξει, το δεύτερο είναι η διεύρυνση του κυβερνητικού σχήματος ή ακόμα και η επιδίωξη δημιουργίας οικουμενικής κυβέρνησης και το τρίτο είναι οι πρόωρες εκλογές. Το αστικό πολιτικό σύστημα έχει αποδείξει ότι έχει την απαραίτητη ευελιξία - και τα πολύ ισχυρά όπλα των κοινοβουλευτικών διαδικασιών, των αστικών εκλογών και των κυβερνητικών εναλλαγών - για να προσαρμόζεται έγκαιρα. Αυτό είναι άλλωστε και το πραγματικό περιεχόμενο της διαπίστωσης όλων των αστών πολιτικών ότι «η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα».

Το εργατικό κίνημα από την πλευρά του πρέπει ν' αξιοποιήσει τα δικά του όπλα, την οργάνωση, την πολιτική αυτοτέλειά του, την εύστοχη επεξεργασία κι επιλογή πλαισίων, αιτημάτων και μορφών κλιμάκωσης της πάλης, ώστε να βαθαίνει, να ωριμάζει ο αντιμονοπωλιακός - αντικαπιταλιστικός προσανατολισμός της.