Ο ΠΙΝΑΚΑΣ 4 περιέχει διάφορα έξοδα τα οποία μπορούν είτε να εκπέσουν από το εισόδημα, να αφαιρεθούν δηλαδή πλήρως, ή να μειώσουν σε κάποιο ποσοστό το λεγόμενο φορολογητέο εισόδημα. Βέβαια, εδώ που τα λέμε οι περισσότερες δαπάνες από αυτές που πρέπει να έχουμε κάνει τη χρονιά που μας πέρασε για να γλιτώσουμε φόρο, δεν είναι για καλό. Και δεν είναι για καλό, αφού προϋπόθεση για τη μείωση των φόρων είναι να έχουμε ξοδέψει τα εισοδήματά μας στους γιατρούς, να έχουμε χρυσοπληρώσει κάποιο στεγαστικό δάνειο στις τράπεζες, να έχουμε πάρει κάποια ποσά από ασφαλιστική εταιρία λόγω ατυχήματος, ή - αυτό δεν αφορά τους μισθοσυντήρητους - να έχουμε πολύ υψηλό εισόδημα και να προσπαθούμε να γλιτώσουμε φόρους κάνοντας δωρεές σε εκκλησίες στο δημόσιο κ. ο. κ.

Εν πάση περιπτώσει, ας δούμε τι δαπάνες μπορούμε να γράψουμε σ' αυτόν τον πίνακα και ποιο θα είναι το φορολογικό όφελος, ξεκαθαρίζοντας από την αρχή ότι οι δαπάνες του πίνακα είναι προσωπικές και μπορούν να αφαιρεθούν, κατά περίπτωση, από το εισόδημα του φορολογούμενου ή της συζύγου του, εκτός από τις "Οικογενειακές Δαπάνες", που υπολογίζονται στο εισόδημα και των δύο. Με βάση, λοιπόν, τους αύξοντες αριθμούς του πίνακα μπορούμε να σημειώσουμε:

Κωδικοί 051-052: Γράφουμε το σύνολο των δαπανών για ιατρική - νοσοκομειακή περίθαλψη. Για κάθε δαπάνη συνυποβάλλουμε τις σχετικές αποδείξεις. Στους κωδικούς αυτούς μπορούμε να συμπεριλάβουμε δαπάνες για φυσικοθεραπεία ή λουτροθεραπεία, με την προϋπόθεση ότι υπάρχει σχετική γνωμάτευση γιατρού. Επίσης μπορούμε να γράψουμε το 50% της δαπάνης που καταβάλαμε σε οίκους ευγηρίας. Το σύνολο των δαπανών που αναγνωρίζεται πλήρως και εκπίπτει από το εισόδημα είναι μέχρι 10 εκατ. δραχμές, με την προϋπόθεση ότι το οικογενειακό εισόδημα είναι επίσης στα όρια των 10.000.000 δραχμών. Αν η δαπάνη των κωδικών είναι πάνω από 10 εκατομμύρια, τότε για το τμήμα των εξόδων που είναι πάνω από 10 εκ. δρχ. αφαιρείται το 50% του ποσού, το οποίο πάντως δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο του 50% των εισοδημάτων που είναι πάνω από 10 εκατομμύρια δραχμές.

Κωδικοί 053-054: Εδώ γράφουμε τις υποχρεωτικές ασφαλιστικές εισφορές, που βεβαιώνονται από τα αντίστοιχα ασφαλιστικά ταμεία και αφορά κύρια πληρωμές για εξαγορά ενσήμων, πληρωμή εισφορών παλαιοτέρων χρόνων. Τα ποσά εκπίπτουν κατά 100%. Εννοείται ότι οι ασφαλιστικές εισφορές που έχουν αφαιρεθεί από το μισθό μας στη διάρκεια του χρόνου δεν περιλαμβάνονται σ' αυτούς τους κωδικούς, μια και ήδη έχουν αφαιρεθεί από τη βεβαίωση του εργοδότη.

Κωδικοί 055-056: Οι δαπάνες αυτές αφορούν δαπάνες για αγορά και τοποθέτηση ηλιακού θερμοσίφωνα, τις εγκαταστάσεις και συσκευές φυσικού αερίου. Τα σχετικά ποσά εκπίπτουν από το εισόδημα κατά 75%.

Κωδικοί 057-062: Εδώ είναι οι κωδικοί με τις δωρεές που λέγαμε παραπάνω και μπορούμε να τις αναφέρουμε στο βαθμό που βεβαιώνονται με σχετικά επίσημα έγγραφα. Η έκπτωση από το εισόδημα εξαρτάται από τον αριθμό και το ύψος των δωρεών, από το φορέα στον οποίο γίνονται και το εισόδημα του φορολογούμενου και θα υπολογιστεί από την εφορία.

Κωδικοί 063-064: Οσοι έχουν πάρει τα προηγούμενα χρόνια στεγαστικό δάνειο για πρώτη κατοικία, γνωρίζουν πολύ καλά τι πρέπει να κάνουν. Για τους υπόλοιπους θυμίζουμε ότι οι τόκοι που πληρώθηκαν στη διάρκεια του 1998 για δάνεια απόκτησης πρώτης κατοικίας εκπίπτουν σε ποσοστό 100%. Από τις τράπεζες συνήθως έγκαιρα στέλνονται οι σχετικές βεβαιώσεις. Προσοχή: Σύμφωνα με τις οδηγίες του υπουργείου Οικονομικών τα ποσά που θα γράψουμε σ' αυτούς τους κωδικούς, πρέπει να τα εμφανίσουμε και στους κωδικούς 727 και 728, του ΠΙΝΑΚΑ 13, αντίστοιχα.

Κωδικοί 065-066: Γράφουμε τους δεδουλευμένους τόκους που έχουμε καταβάλει στο δημόσιο για χρέη από φόρο κληρονομιάς, δωρεάς και γονικής παροχής. Τα ποσά εκπίπτουν πλήρως μέχρι και το 25% του συνολικού εισοδήματος. Απαιτείται βεβαίωση της αρμόδιας ΔΟΥ.

Κωδικοί 071-072: Τα ποσά που αναφέρονται στην έκτακτη εισφορά του νόμου 1870/89 δεν αφορούν μισθωτούς. Αν κάποιος συνταξιούχος ΕΒΕ πλήρωσε πέρσι τέτοιο ποσό στην εφορία, μπορεί να το συμπληρώσει στον κωδικό 071 και η εφορία θα αφαιρέσει το 50% του ποσού αυτού από το εισόδημα.

Κωδικοί 073-074: Από τη δαπάνη για ασφάλιστρα ζωής, ατυχημάτων κλπ. η μείωση του φόρου, που γλιτώνει ο φορολογούμενος, δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερη από το 15% του ποσού της δαπάνης που αναγνωρίζεται για έκπτωση από το εισόδημα. Το ποσό έκπτωσης είναι μέχρι το 4% του οικογενειακού εισοδήματος και σε κάθε περίπτωση όχι μεγαλύτερο των 200.000 δρχ.

Κωδικός 075: Εδώ μπορούμε να βάλουμε το σύνολο των αποδείξεων (από ταμειακή μηχανή, διπλότυπες αποδείξεις κλπ.), που έχουμε μαζέψει το 1997. Το σύνολο των αποδείξεων μπορεί να είναι μέχρι 1.000.000 δραχμές και η δαπάνη μπορεί να αφορά αγορές αγαθών (π. χ. οικιακών συσκευών, επίπλων, ενδυμάτων, υποδημάτων, υφασμάτων, βιβλίων, χαρτικών, φαρμάκων κλπ.) ή την πληρωμή υπηρεσιών γενικά (π. χ. εγκατάσταση και επισκευή οικιακών συσκευών και αυτοκινήτων, μοτοσικλετών κλπ., ενοίκιο θερινής κατοικίας, δίδακτρα νηπιαγωγείων, παιδικών σταθμών, τεχνικών και επαγγελματικών σχολών, γυμναστηρίων κλπ., δαπάνη σε εστιατόρια, κέντρα διασκέδασης, κομμωτήρια κλπ). Δεν "πιάνονται" αποδείξεις για αγορά τροφίμων και ποτών, καυσίμων, οι λογαριασμοί των ΔΕΚΟ, τα εισιτήρια συγκοινωνιών, ασφάλιστρα για οποιεσδήποτε ασφαλίσεις και τέλη κυκλοφορίας οχημάτων. Η έκπτωση εισοδήματος για αποδείξεις 1.000.000 δρχ. μπορεί να φτάσει τις 300.000 δραχμές και επιμερίζεται στα εισοδήματα των δύο συζύγων από την εφορία.

Κωδικοί 801-802, 811-814: Συμπληρώστε όπως ακριβώς το ζητάει ο σχετικός πίνακας τα στοιχεία που αφορούν το νοίκι που πληρώσατε για πρώτη κατοικία. Απαραίτητο είναι να γνωρίζετε το ονοματεπώνυμο και το ΑΦΜ του εκμισθωτή σας. Το ποσό θα γραφεί στη στήλη του φορολογούμενου ή της συζύγου του, ανάλογα με το ποιος έχει υπογράψει το συμβόλαιο. Από αυτή τη δαπάνη του 1998 για νοίκια το ΚΕΠΥΟ θα αφαιρέσει το 30%, με την προϋπόθεση ότι δε θα ξεπερνά το 15% του οικογενειακού εισοδήματος. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η έκπτωση εισοδήματος δεν μπορεί να είναι πάνω από 240.000 δρχ. Κωδικοί 803-804, 815-818: Σ' αυτούς τους κωδικούς συμπληρώνουμε τα ποσά που πληρώσαμε για ενοίκιο παιδιών που σπουδάζουν στο εσωτερικό. Και εδώ πρέπει να γράψουμε τα αναλυτικά στοιχεία του εκμισθωτή, ενώ η εφορία θα αφαιρέσει το 30% της δαπάνης, που δεν μπορεί να είναι πάνω από το 10% του εισοδήματος, ενώ το αφαιρούμενο ποσό εισοδήματος δεν μπορεί να ξεπερνά 120.000 δρχ.

Κωδικοί 079-090: Στους κωδικούς αυτής της σειράς μπορούμε να γράψουμε τις διάφορες δαπάνες για δίδακτρα σε σχολεία, φροντιστήρια, ιδιαίτερα μαθήματα κλπ. που έγιναν για τον ένα από τους δύο συζύγους (κωδικοί 079 και 080 αντίστοιχα), για τα παιδιά τους (κωδικοί 081, 083, 085, 087, 089), ή για τα παιδιά της συζύγου από προηγούμενο γάμο της (κωδικοί 082, 084, 086, 088, 090). Η εφορία θα αφαιρέσει το 40% της δαπάνης, που δεν μπορεί να είναι πάνω από 150.000 δρχ. για κάθε παιδί.

Φόρο ιδιοκατοίκησης από πέρσι πληρώνουν όσοι διαθέτουν κύρια και δευτερεύουσα εξοχική ή μη κατοικία, που μαζί με τις αποθήκες και τα γκαράζ έχουν συνολικό εμβαδόν πάνω από 150 τετραγωνικά μέτρα.

Ο πίνακας 5 είναι χωρισμένος σε δύο τμήματα, από τα οποία το πρώτο αφορά τα πραγματικά εισοδήματα από την εκμετάλλευση ακινήτων και το δεύτερο το τεκμαρτό εισόδημα από ιδιοκατοίκηση.

Ας δούμε πρώτα τι γίνεται με τα εισοδήματα από ακίνητα, για τα οποία βεβαίως πρέπει να συμπληρωθεί και το ειδικό έντυπο Ε2,όπου παρουσιάζονται αναλυτικά τα σχετικά εισοδήματα. Ας έχουμε υπόψη μας ότι το εισόδημα από ακίνητα, εκτός του ότι προστίθεται στα υπόλοιπα εισοδήματα και φορολογείται με βάση τη φορολογική κλίμακα, έχει και πρόσθετη φορολόγηση με συντελεστή 3%.

Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες για επισκευές και συντήρηση ακινήτων, που περιέχονται στους διάφορους κωδικούς, τα σχετικά ποσά κατά κανόνα τα συμπληρώνουν όσοι έχουν εισοδήματα από ακίνητα, οι δε δαπάνες πρέπει να αποδεικνύονται με τα σχετικά παραστατικά.

Η περίπτωση του φόρου ιδιοκατοίκησης αφορά δύο κατηγορίες φορολογουμένων. Εκείνων που η κύρια κατοικία τους και η δευτερεύουσα μη εξοχική, ή η εξοχική, αθροιστικά είναι κάτω από 150 τετραγωνικά μέτρα και όσων είναι πάνω από 150 τετραγωνικά.

Οσοι διαμένουν σε κύρια κατοικία μικρότερη των 150 τετραγωνικών μέτρων, ή διαθέτουν κύρια και δευτερεύουσα μη εξοχική ή και εξοχική κατοικία μέχρι 150 τετραγωνικά, τότε δεν υπόκεινται σε φόρο ιδιοκατοίκησης και η συμπλήρωση των σχετικών στοιχείων είναι ευκολότερη, αφού δεν απαιτείται να γραφούν τιμές ζώνης, να υπολογιστούν οι διάφοροι συντελεστές ιδιοκατοίκησης κλπ. Αν λοιπόν μένετε σε κάποιο συνηθισμένο σπίτι μέχρι 90 τετραγωνικά μέτρα, σε μια μέση περιοχή, όπου η αντικειμενική αξία των ακινήτων την 1- 1-1997 ήταν γύρω στις 170.000 δραχμές, τότε η συμπλήρωση του πίνακα ολοκληρώνεται, αρκεί να προσδιορίσετε το νοίκι στις 30 - 35 χιλιάδες δραχμές, ποσό που θα πολλαπλασιάσετε επί 12 μήνες και το γινόμενο θα το γράψετε στον κωδικό 115.Αν έχετε και μία εξοχική κατοικία 50 τετραγωνικών μέτρων, υπολογίστε ένα μέσο νοίκι της τάξης των 30.000 δραχμών και αφού το πολλαπλασιάσετε με τους τρεις μήνες που χρησιμοποιείτε το σπίτι αυτό κάθε χρόνο, συμπληρώστε το ποσό των 90.000 δραχμών στον κωδικό 119.Για τις περιπτώσεις με ακίνητα μέχρι 150 τετραγωνικά, η συμπλήρωση του πίνακα ολοκληρώνεται εδώ.

Ο ίδιος πίνακας γίνεται περίπλοκος όταν τα ακίνητα που χρησιμοποιεί ο φορολογούμενος είναι πάνω από 150 τετραγωνικά μέτρα, αφού σ' αυτή την περίπτωση το τεκμαρτό εισόδημα δεν πρέπει να γραφεί στο περίπου, αλλά να υπολογιστεί ακριβώς. Για να γίνει κάτι τέτοιο, πρέπει να γνωρίζουμε τα εξής στοιχεία: Την τιμή ζώνης της περιοχής, το ακριβές εμβαδόν του ακινήτου και των βοηθητικών χώρων (το 20% αυτών των χώρων προστίθεται στα τετραγωνικά του ακινήτου), το συντελεστή παλαιότητας και τον ειδικό συντελεστή "προσδιορισμού ακαθάριστου εισοδήματος", ενώ ο συντελεστής τεκμαρτού εισοδήματος είναι 3,5%. Υπόψη ότι προς φορολόγηση εισόδημα ιδιοκατοίκησης θεωρείται η αξία των άνω των 150 τετραγωνικών μέτρων της κατοικίας.

Ο συντελεστής παλαιότητας είναι 0,9 για κατοικίες μέχρι 5 χρόνων, 0,8 για 6 - 10 χρόνων, 0,7 για 11 - 20 χρόνων, 0,6 για 21 - 30 χρόνων, 0,5 για 31 - 40 χρόνια, 0,4 για 41 - 50 χρόνια και 0,3 για πάνω από 50 χρόνια.

Ο "ειδικός συντελεστής προσδιορισμού ακαθάριστου εισοδήματος" είναι 1,1 για περιοχές όπου οι τιμές ζώνης είναι μέχρι 150.000 δρχ., 1,2 για τιμές ζώνης μέχρι 250.000 δρχ., 1,3 για τιμές ζώνης μέχρι 400.000 δρχ. και 1,4 για τιμές ζώνης πάνω από 400.000 δραχμές.

Η συμπλήρωση του πίνακα είναι σχετικά απλή, αλλά αν κανείς θελήσει να δει την προσαύξηση του εισοδήματός του από το τεκμαρτό εισόδημα ιδιοκατοίκησης, απαιτούνται ορισμένες πράξεις. Ας δούμε ένα παράδειγμα:

Φορολογούμενος διαθέτει διαμέρισμα τρίτου ορόφου, 170 τετραγωνικών μέτρων σε πολυκατοικία 8 χρόνων και σε περιοχή όπου η τιμή ζώνης πέρσι ήταν 190.000 δραχμές. Στην κατοχή του φορολογουμένου ήταν και αποθήκη 15 τετραγωνικών μέτρων.

Η "τιμή", που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του τεκμαρτού εισοδήματος, προκύπτει ως εξής: τετραγωνικά μέτρα + (αποθηκευτικοί χώροι Χ 20%) Χ "ειδικό συντελεστή" Χ τιμή ζώνης Χ συντελεστή παλαιότητας Χ συντελεστή απόδοσης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε: τετραγωνικά μέτρα 170, αποθηκευτικοί χώροι 3, "ειδικό συντελεστή" 1,2, τιμή ζώνης 190.000, συντελεστή παλαιότητας 0,8, συντελεστή απόδοσης 3,5% και άρα η "τιμή" του ακινήτου διαμορφώνεται ως εξής: 173 Χ 1,2 Χ 190.000 Χ 0,8 Χ 3,5% = 1.104.132. Αν διαιρέσουμε την "τιμή" αυτή με τα τετραγωνικά μέτρα, θα δούμε ότι η "τιμή" του τετραγωνικού είναι 6.384 δραχμές. Με δεδομένο ότι θα φορολογηθεί η αξία των 23 τετραγωνικών, πολλαπλασιάζουμε την τιμή τετραγωνικού με τον αριθμό αυτό και βρίσκουμε ότι το προς φορολόγηση εισόδημα είναι 146.832 δραχμές.

Η περίπτωση του φόρου ιδιοκατοίκησης αφορά δύο κατηγορίες φορολογουμένων. Εκείνων που η κύρια κατοικία τους και η δευτερεύουσα μη εξοχική, ή η εξοχική, αθροιστικά είναι κάτω από 150 τετραγωνικά μέτρα και όσων είναι πάνω από 150 τετραγωνικά

Ο πίνακας 13 έχει ενδιαφέρον και πρέπει να τον συμπληρώσουμε με τη δέουσα προσοχή, αφού με τα στοιχεία του συνδέονται ενδεχόμενοι συμπληρωματικοί φόροι, ή η ανάγκη να δικαιολογήσουμε στην εφορία την πηγή των χρημάτων που δαπανήσαμε πέρσι για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων. Πρόβλημα με την εφορία θα υπάρχει, αν το σύνολο των τεκμαρτών δαπανών που συμπεριλαμβάνεται στους διάφορους κωδικούς είναι μεγαλύτερο από το σύνολο των εισοδημάτων που έχουμε συμπεριλάβει στη δήλωση. Η άρνηση της κυβέρνησης να χτυπήσει στην ουσία της τη φοροδιαφυγή έχει οδηγήσει τους αρμόδιους να προσθέτουν όλο και νέα τεκμήρια διαβίωσης. Μάλιστα, στο βαθμό που κάποιος έχει περισσότερα του ενός τεκμήρια, τότε το σχετικό ποσό που αθροίζεται αυξάνεται και κατά 10% για κάθε ένα τεκμήριο.

Καινούρια τεκμήρια φέτος είναι η πληρωμή γονικών παροχών, η ενοικίαση αυτοκινήτου, πλοίων κλπ., η κατασκευή πισίνας κ.ο.κ.

Η πλέον κλασική περίπτωση τεκμηρίου είναι η κατοχή ΙΧ, για την οποία υπάρχει ειδικό θέμα. Από εκεί και πέρα ο πίνακας 13 έχει τους κωδικούς για τεκμαρτή εξοχική κατοικία, ή για ενοικιαζόμενο εξοχικό πάνω από 100 τετραγωνικά μέτρα, όπως επίσης και για πληρωμές πιστωτικών καρτών, καταναλωτικών δανείων, στοιχεία για οικιακούς βοηθούς κλπ.

Πέντε είναι τα βασικά στάδια, για να υπολογίσει κανείς το φόρο που αναλογεί στα εισοδήματα της οικογένειάς του, αρκεί να γνωρίζει από την αρχή ότι τα εισοδήματα των δύο συζύγων φορολογούνται αυτοτελώς. Στο τέλος βέβαια, και ανάλογα με το αποτέλεσμα που υπάρχει για κάθε σύζυγο, υπολογίζεται αθροιστικά ο φόρος που πρέπει να πληρωθεί, ή η επιστροφή του φόρου, ή ο συμψηφισμός ανάμεσα σε χρεωστικά και πιστωτικά υπόλοιπα.

Ετσι για να υπολογίσουμε το φόρο:

Πρώτον,παίρνουμε το άθροισμα των εισοδημάτων που δηλώνονται με τη φορολογική δήλωση, ξεχωριστά για τον κάθε σύζυγο.

Δεύτερον,αφαιρούμε από τα δηλωθέντα εισοδήματα των συζύγων τα διάφορα ποσά δαπανών που εκπίπτουν, είτε πλήρως είτε σε κάποιο ποσοστό και διαπιστώνουμε ποιο είναι το λεγόμενο φορολογητέο εισόδημα.

Τρίτον,υπολογίζουμε με βάση τη φορολογική κλίμακα τι φόρος αναλογεί στο φορολογητέο εισόδημα των συζύγων.

Τέταρτον,αφαιρούμε από το φόρο τα ποσά που αναλογούν σε φοροαπαλλαγή για τα παιδιά.

Πέμπτον,συγκρίνουμε το φόρο που μας αναλογεί με τους φόρους που έχουν παρακρατηθεί και βλέπουμε, αν με το εκκαθαριστικό της εφορίας που θα μας σταλεί μετά από μερικούς μήνες, θα έχουμε επιστροφή ή θα πληρώσουμε συμπληρωματικό φόρο.

Κείμενα:

Γιώργος ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ

ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα τεκμαρτά εισοδήματα του παραπάνω πίνακα αφορούν ΙΧ αυτοκίνητα που κυκλοφορούν μέχρι 5 χρόνια, δηλαδή πρωτοκυκλοφόρησαν από το 1994 και μετά.

Τα ποσά αυτά, και άρα το τεκμαρτό εισόδημα, μειώνεται κατά 15% όταν πρόκειται για ΙΧ από 5 μέχρι 10 χρόνια (περίοδος 1989 - 1993), κατά 25% για 10 - 15 χρόνια (περίοδος 1984 - 1988), και κατά 40% για ΙΧ που κυκλοφόρησαν πριν το 1984. Εκπτωση 40%, έχουν και τα αυτοκίνητα που προέρχονται από τον ΟΔΔΥ, όπως επίσης και τα ειδικά διασκευασμένα ΙΧ που χρησιμοποιούνται από άτομα με αναπηρία πάνω από 67%.

Σε ειδικές, τέλος, περιπτώσεις όπως όταν ο φορολογούμενος είναι πάνω από 60 χρόνων, έχει εισοδήματα μόνο από συντάξεις ή και από ιδιοκατοίκηση και έχει το ΙΧ στην κατοχή του πάνω από 10 χρόνια η έκπτωση φτάνει το 50%.