Ηταν 1η του Γενάρη του 1959 όταν ο λαϊκός αντάρτικος στρατός μπήκε θριαμβευτικά στην Αβάνα, καταλαμβάνοντας το κάστρο Καμπάνια. Ο δικτάτορας Φουλχένσιο Μπατίστα είχε ήδη εγκαταλείψει τη χώρα και το καθεστώς του είχε καταρρεύσει. Η 1η του Γενάρη είναι η ημερομηνία που η Κουβανική Επανάσταση θριάμβευσε. Φέτος συμπληρώθηκαν 49 χρόνια από τη μεγάλη αυτή μέρα που άνοιξε το δρόμο στη σοσιαλιστική διακυβέρνηση και την τεράστια βελτίωση στην καθημερινή ζωή όλων των Κουβανών.

Την περασμένη Κυριακή, με αφορμή αυτή την επέτειο, πραγματοποιήθηκε εκδήλωση του Ελληνοκουβανικού Συνδέσμου Φιλίας και Αλληλεγγύης στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθήνας. Παρακάτω παραθέτουμε την ομιλία του προέδρου του Συνδέσμου, Νίκου Καρανδρέα.

«Κοιτώντας ξανά την πρόσκληση που σας απευθύναμε για τη σημερινή εκδήλωση είδα πως αναφερόμαστε στα 49 χρόνια από τη νίκη της Κουβανικής Επανάστασης. Νομίζω πως κάναμε λάθος και πως σωστότερο θα ήταν να είχαμε γράψει πως σήμερα γιορτάζουμε και τιμούμε, όχι την επέτειο της νίκης της επανάστασης στην Κούβα, αλλά την είσοδο στο 50ό χρόνο της Κουβανικής Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Ισως αυτό να φαίνεται μια απλή φραστική διαφορά. Ισως όμως και να έχει πραγματική σημασία.

Είναι πράγματι γεγονός ότι ο εξεγερμένος λαός της Κούβας με επικεφαλής τον Κάστρο, τον Τσε, τον Σιενφουέγος και τους συντρόφους τους, νικώντας τις κατασταλτικές δυνάμεις της αμερικανόδουλης δικτατορίας του Μπατίστα, κατέκτησε την Πρωτοχρονιά του 1959 την πολιτική εξουσία.

Είναι όμως σίγουρο πως η ημερομηνία αυτή δε θα αποκτούσε τη σημασία που έχει σήμερα, αν η εξουσία που καταχτήθηκε με αγώνα παραδινόταν ή κατέληγε στα χέρια αστών πολιτικών ή μετεξελισσόταν σε δήθεν προοδευτική δικτατορία, όπως συνέβη σε τόσες άλλες περιπτώσεις στη Λατινική Αμερική, στις αραβικές χώρες και αλλού. Τέτοια ήταν ίσως η εκτίμηση και η προσδοκία των ΗΠΑ που απέφυγαν να στηρίξουν ολοκληρωτικά τον Μπατίστα. Η σημασία της θα ήταν πάλι διαφορετική αν η επανάσταση κατέρρεε μέσα από μια πορεία στασιμότητας, γραφειοκρατικής εκφύλισης, ιδεολογικών παρεκκλίσεων, παραγκωνισμού του λαού από την εξουσία, πολιτικής αδιαφορίας.

Αντίθετα, στα τρία κιόλας πρώτα χρόνια, με την ανάπτυξη της λαϊκής πάλης και την εξέλιξη και προώθηση της πολιτικής σκέψης της επαναστατικής ηγεσίας, η επανάσταση μπόρεσε να αντιμετωπίσει με επιτυχία την ντόπια και εξωτερική οικονομική και στρατιωτική αντίδραση, με αποκορύφωμα τη νίκη στον Κόλπο των Χοίρων. Μπόρεσε να χτυπήσει αποφασιστικά τις οικονομικές δομές του ιμπεριαλιστικού και ντόπιου κεφαλαίου στην πόλη και στην ύπαιθρο και να πάρει τα πρώτα μέτρα για τη βελτίωση του πολιτιστικού και βιοτικού επιπέδου του λαού.

Οι καταιγιστικές αυτές αλλαγές - τομές βρήκαν την έκφρασή τους στις δύο διακηρύξεις της Αβάνας, κείμενα μεγάλης αξίας καθώς σ' αυτά αποτυπώνεται η επαναστατική διαδικασία των πρώτων χρόνων και το πέρασμα, μετά από την πρώτη απελευθερωτική - αντιιμπεριαλιστική φάση, στη διαπίστωση πως η επανάσταση στην Κούβα αλλά και σ' ολόκληρη τη Λατινική Αμερική δεν μπορεί παρά να είναι σοσιαλιστική.

Τόσο η πρώτη, όσο και η δεύτερη διακήρυξη, όπου αναπτύσσονται διεξοδικά η αναγκαιότητα και οι βάσεις της σοσιαλιστικής επανάστασης, είναι διαποτισμένες από την αντιιμπεριαλιστική και κοινωνική σκέψη του Χοσέ Μαρτί, που ενώνεται οργανικά με τη μαρξιστική επιστήμη, καθώς και με τα συμπεράσματα και τις αγωνιστικές εμπειρίες από τη μακρόχρονη, σχεδόν αδιάλειπτη, επαναστατική ιστορική πορεία της Κούβας, που φέτος, ας το θυμηθούμε, συμπληρώνει 140 χρόνια.

Δε θα μπορέσει κανείς ποτέ να τονίσει αρκετά τη σημασία που είχε και έχει στη διαμόρφωση της διεθνιστικής πολιτικής της Κούβας η θέση του Μαρτί για το νησί ως προκεχωρημένο φυλάκιο των χωρών της Νότιας Αμερικής απέναντι στον επεκτατισμό του βορειοαμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Μια μέρα πριν το θάνατό του, το Μάη του 1895, σε μία από τις πρώτες μάχες της επανάστασης που οργάνωσε και εξόπλισε ιδεολογικά, ο μεγάλος στοχαστής, ποιητής και επαναστάτης έγραφε: Βάζω κάθε μέρα σε κίνδυνο τη ζωή μου για τη χώρα μου και για το καθήκον που μου επιβάλλει να εμποδίσω έγκαιρα, με την ανεξαρτησία της Κούβας, τις ΗΠΑ να εξαπλωθούν στις Αντίλλες και να επιπέσουν με περισσή δύναμη στις αμερικανικές πατρίδες μας. Ο,τι έχω κάνει μέχρι σήμερα και ό,τι πρόκειται να κάνω δεν έχει άλλο σκοπό απ' αυτό.

Σαν συνέπεια όλων αυτών, οι διακηρύξεις της Αβάνας που εγκρίθηκαν από τη μεγάλη πλειοψηφία του κουβανικού λαού διαπερνώνται από το πνεύμα του διεθνισμού, της αλληλεγγύης των λαών, της επικείμενης επανάστασης στις χώρες της Λατινικής Αμερικής και απευθύνονται σε όλους τους λαούς του κόσμου.

Ολοι ξέρουμε πως η συνέχεια δεν ήταν εύκολη. Η πεποίθηση πως η επανάσταση θα εξαπλωνόταν γρήγορα σ' όλη τη Λατινική Αμερική δεν επιβεβαιώθηκε, τουλάχιστον όχι άμεσα. Ο οικονομικός και πολιτικός αποκλεισμός και οι συνεχείς επιθέσεις από τις ΗΠΑ δημιούργησαν ιδιαίτερες δυσκολίες στην οικονομία και ανάπτυξη του νησιού, που αντιμετωπίστηκαν σε σημαντικό βαθμό με την υποστήριξη της Σοβιετικής Ενωσης και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών.

Οι δυσκολίες αυτές δεν έκαμψαν το επαναστατικό φρόνημα του λαού και της ηγεσίας. Τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό η Κούβα συνέχισε να δίνει αποδείξεις πως αυτά που διακήρυξε δεν ήταν κούφια λόγια. Συμπαραστάθηκε με τα όπλα και με ανθρωπιστική βοήθεια σε εξεγερμένους λαούς. Με πρώτο ανάμεσα στους πρώτους τον Τσε Γκεβάρα, χιλιάδες συνειδητοί επαναστάτες μόχθησαν, πολέμησαν και έδωσαν τη ζωή τους για να βοηθήσουν τον αγώνα λαών της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Με τη στάση της αυτή η Κούβα αναδείχτηκε σε σημαντικό παράγοντα της διεθνούς ζωής, με τεράστια επιρροή ιδιαίτερα στις χώρες του Τρίτου Κόσμου.

Η διεθνιστική προσέγγιση, η επαναστατική εγρήγορση και η πολιτική ωριμότητα του λαού και της ηγεσίας του - και εδώ θα ήταν άτοπο να μην τονιστεί η καταλυτική συμβολή της δημιουργικής και ασυμβίβαστης προσωπικότητας του Φιντέλ Κάστρο και του Τσε Γκεβάρα - βοήθησαν να μη γίνουν κυρίαρχες οι γραφειοκρατικές και αναθεωρητικές στρεβλώσεις που χαρακτήριζαν τις άλλες χώρες του σοσιαλιστικού στρατοπέδου και να μην επικρατήσει ο κρατικισμός στην εξωτερική πολιτική της Κούβας. Αυτοί είναι ίσως οι κύριοι λόγοι που συνέβαλαν στο να μην ακολουθήσει η Κούβα την πορεία διάλυσης των άλλων σοσιαλιστικών κρατών και να αντέξει χωρίς ουσιαστικές παραχωρήσεις το χτύπημα αυτό.

Είναι ζήτημα αν υπήρξε ποτέ άλλη χώρα που να άντεξε επί τόσα χρόνια στις πολιτικές και στρατιωτικές επιθέσεις, στην τρομοκρατία και τις δολιοφθορές και, ίσως στο πιο επικίνδυνο, στον οικονομικό αποκλεισμό από έναν τόσο ισχυρό εχθρό όπως οι ΗΠΑ και οι άλλοι ιμπεριαλιστές σύμμαχοί τους. Και όχι μόνο άντεξε χωρίς υποχωρήσεις, αλλά και αναπτύχθηκε και βελτίωσε σε βαθμό πρωτοφανή για τη Λατινική Αμερική το βιοτικό και πολιτιστικό επίπεδο του λαού. Σε συνθήκες ασφυκτικού αποκλεισμού, που πήρε πρωτοφανείς διαστάσεις μετά τη διάλυση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, η σοσιαλιστική Κούβα δεν περιχαρακώθηκε στον εαυτό της, αλλά παρέμεινε μια ανοιχτή κοινωνία, μια πραγματικά συμμετοχική δημοκρατία.

Ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, όταν και η ίδια η Κούβα είχε άμεση ανάγκη βοήθειας, η διεθνιστική της αλληλεγγύη δε σταμάτησε. Η συνδρομή της δόθηκε και δίνεται όπου υπάρχει ανάγκη, χωρίς ανταλλάγματα και χωρίς πολιτικούς ή εθνικούς προσδιορισμούς, παρά μόνο με διεθνιστικό ταξικό κριτήριο. Ακόμα, η Κούβα δε σταμάτησε ποτέ να καταγγέλλει και να καυτηριάζει από όλα τα βήματα την απάνθρωπη οικονομική και πολιτική πρακτική του νεοαποικιακού και ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού σε βάρος των χωρών του Τρίτου Κόσμου. Δε σταμάτησε να δείχνει την ανεπανόρθωτη οικολογική καταστροφή που συντελείται με την ανεξέλεγκτη, ληστρική εκμετάλλευση της φύσης.

Ολα αυτά είναι η καλύτερη απάντηση στους αντίπαλους της επανάστασης. Γιατί είναι πραγματικά αδιανόητο να πραγματοποιηθούν μέσα σε συνθήκες ανελευθερίας, χωρίς τη συγκατάθεση και την ενεργό συμμετοχή του κουβανικού λαού, ενός λαού που δέχεται καθημερινά την ασφυκτική πίεση και προπαγάνδα του ιμπεριαλισμού και που συνειδητά τις απορρίπτει.

Η Κούβα είναι η απόδειξη πως η κατάκτηση της αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της λαϊκής κυριαρχίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι δυνατή ακόμα και απέναντι στον ισχυρότερο εχθρό. Η ύπαρξή της αποδεικνύει πως η πραγματική ανεξαρτησία κερδίζεται μόνο με τη ρήξη με τον ιμπεριαλισμό, μόνο με τη ρήξη με τις καπιταλιστικές δομές. Και, ακόμα πιο σημαντικό, αποδεικνύει πως η σοσιαλιστική επανάσταση πρέπει να είναι διαρκής, να αμφισβητεί συνεχώς το καθιερωμένο, να ψάχνει καινούριους δρόμους με στόχο την όσο το δυνατό περισσότερη δημοκρατία, περισσότερη συμμετοχή, περισσότερη ευημερία.

Με την έννοια αυτή η Κουβανική Επανάσταση δεν είναι μόνο μια ένδοξη επέτειος αλλά μια ζωντανή επαναστατική διαδικασία. Με τα λόγια του Φιντέλ Κάστρο: Επανάσταση είναι να έχεις αίσθηση της ιστορικής στιγμής. Είναι να αλλάζεις όλα όσα πρέπει να αλλάξουν. Είναι πλήρης ισότητα και ελευθερία. Είναι να σου φέρονται και να φέρεσαι στους άλλους σαν ανθρώπινα όντα. Είναι να χειραφετούμαστε για μας τους ίδιους και με τις δικές μας προσπάθειες. Είναι να αψηφούμε ισχυρές κυρίαρχες δυνάμεις μέσα και έξω απ' το κοινωνικό και εθνικό περιβάλλον. Είναι να υπερασπίζουμε αξίες που πιστεύουμε με τίμημα την οποιαδήποτε θυσία. Είναι σεμνότητα, ανιδιοτέλεια, αλτρουισμός, αλληλεγγύη και ηρωισμός. Εναι να αγωνιζόμαστε με τόλμη, εξυπνάδα και ρεαλισμό. Είναι να μη λέμε ποτέ ψέματα ούτε να παραβιάζουμε ηθικές αρχές. Είναι η βαθιά πεποίθηση ότι δεν υπάρχει δύναμη στον κόσμο ικανή να συντρίψει τη δύναμη της αλήθειας και των ιδεών. Επανάσταση είναι ενότητα, είναι ανεξαρτησία, είναι να παλεύουμε για τα όνειρά μας, για τη δικαιοσύνη, για την Κούβα και τον κόσμο, που είναι η βάση του πατριωτισμού μας, του σοσιαλισμού μας και του διεθνισμού μας.

Και όπως επιγραμματικά είπε πέρυσι το καλοκαίρι ο Ραούλ Κάστρο: Το μόνο που ποτέ δε θα αμφισβητήσει ένας Κουβανός επαναστάτης είναι η απαρέγκλιτη απόφασή μας να οικοδομήσουμε το σοσιαλισμό.

Σαράντα χρόνια μετά τη δολοφονία του Τσε, η Λατινική Αμερική βρίσκεται για μια ακόμα φορά σε περίοδο επαναστατικής έξαρσης, που εκδηλώνεται σε πολλές ταυτόχρονα χώρες. Η Βενεζουέλα προχωράει σε μια διαδικασία με σοσιαλιστική προοπτική. Στη Βολιβία οι λαϊκές δυνάμεις βρίσκονται στην κυβέρνηση και έχει ξεκινήσει διαδικασία εθνικοποίησης των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας, προκαλώντας ταραχή και οργή στο διεθνές κεφάλαιο και τους πολιτικούς εκπροσώπους του. Στην Κολομβία, στις χώρες της Κεντρικής Αμερικής, στην Ουρουγουάη και το Περού, ακόμα και στην ουσιαστικά κατεχόμενη Αϊτή, τα λαϊκά κινήματα βρίσκονται στην επίθεση. Σ' αυτό τον δύσκολο αγώνα έχουν αναμφισβήτητο παράδειγμα, οδηγό και συμπαραστάτη την Κουβανική Επανάσταση.

Οσο βαθαίνει και στερεώνεται η επαναστατική διαδικασία στην Κούβα, στη Βενεζουέλα, στη Βολιβία, όσο - όπως το ελπίζουμε - θα απλώνεται και στις άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής, τόσο το μίσος και η επιθετικότητα των ιμπεριαλιστών θα εντείνονται. Ακόμα όμως περισσότερο θα δυναμώνει η αγάπη για την Κουβανική Επανάσταση και η έμπρακτη διεθνιστική αλληλεγγύη των προοδευτικών ανθρώπων σ' όλο τον κόσμο».