ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Πέμπτη 3 Γενάρη 2013
Σελ. /28
Αλληγορίες, παραβολές, υπαινιγμοί..

Το 2013 μπήκε λιγότερο πανηγυρικά από ποτέ και βιάστηκε να φέρει αυθημερόν τις πρεμιέρες των περισσοτέρων ταινιών της εβδομάδας. Από τα έξι συνολικά φιλμ της τρέχουσας βδομάδας μόνο δύο, η μικρού μήκους του Μπρεχτ «ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΟΥΡΕΙΟΥ» και η ρουμάνικη του Μούντζιου «ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΛΟΦΟΥΣ», βγαίνουν αύριο. Ολες οι υπόλοιπες διανύουν ήδη την τρίτη μέρα προβολής τους...

«THE IMPOSSIBLE» είναι ο τίτλος της ισπανο-αμερικανικής παραγωγής του 2012 σε σκηνοθεσία του Ισπανού Χουάν Αντόνιο Μπαγιονά ο οποίος πρωτοεμφανίστηκε το 2007 με το εξαίρετο θρίλερ «ΤΟ ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ». Η πρώτη του αυτή ταινία θα πρέπει να έκανε καλή εντύπωση σε παραγωγούς κι έτσι ο Μπαγιονά βρέθηκε στο πόστο του σκηνοθέτη μιας μεγάλης δακρύβρεχτης ταινίας καταστροφής, να διευθύνει αγγλόφωνους, διεθνείς σταρ (Ναόμι Γουότς και Γιούαν ΜακΓκρέγκορ) σε μια ιστορία «αποκάλυψης» με βάση πραγματική, που γεννήθηκε από το βιβλικό τσουνάμι στη νοτιοανατολική Ασία, την επομένη των Χριστουγέννων του 2004. Στην ταινία, ο ουρανός και η θάλασσα είναι ισότιμοι πρωταγωνιστές, δίπλα στα μέλη της οικογένειας της ιστορίας. Ο Μπαγιονά χρησιμοποιεί τα στοιχεία της φύσης μπολιάζοντας την αφήγηση με ένταση που προϊδεάζει για την απειλή που σιμώνει στο δημοφιλή προορισμό των ήρεμων, χριστουγεννιάτικων διακοπών. Το τσουνάμι ξεσπά απρόσμενα, η οικογένεια δεν είναι δυνατόν να κρατηθεί μαζί, κάθε επιζήσας σκέφτεται ότι είναι ο μόνος που τα κατάφερε... Ο σκηνοθέτης που δε φείδεται δακρύων - συμβάλλει σ' αυτό και η σιροπιαστή, πανταχού παρούσα μουσική - κατορθώνει να χτίσει μια μεγαλόστομη ιστορία γεμάτη μικρές λεπτομέρειες και μικρές υποκειμενικές ανταρσίες. Κάθε σεκάνς αποπνέει προειδοποιητική ανησυχία που οδεύει προς κορύφωση. Κι επειδή πρόκειται για αληθινή ιστορία με διάφορες οπτικές αφήγησης είναι δύσκολο να βρεθεί κορύφωση αφηγηματική που να είναι και χρονολογική. Ετσι ο Μπαγιονά στο δεύτερο μέρος το ρίχνει στο μελόδραμα... Πάντως από μόνο του το θέμα έχει τέτοια δυναμική, σοβαρότητα και φόρτιση που όποια επιπλέον υποστήριξη περιττεύει.

Κάπου μεταξύ κινηματογράφου και θεάτρου κινείται η «μεγαλομανής» βρετανο-γαλλική εκδοχή της «ΑΝΝΑ ΚΑΡΕΝΙΝΑ» σε σκηνοθεσία του Αγγλου Τζο Ράιτ («ΕΞΙΛΕΩΣΗ», «ΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΗ»). Στον ομώνυμο ρόλο η Κίρα Νάιτλι που μετά την Γκρέτα Γκάρμπο, την Βίβιαν Λι και την Σοφί Μαρσό, υφαίνει το σύνθετο πορτρέτο της ηρωίδας του κλασικού μυθιστορήματος του Τολστόι, που γύρω της πλέκονται πολλές άλλες ίντριγκες. Οι ρόλοι με κοστούμια εποχής φαίνεται να πηγαίνουν γάντι στην Νάιτλι, που μάλλον απολαμβάνει το ρόλο της ευαίσθητης κοσμικής κυρίας στην Αγία Πετρούπολη του 1870, που ανακαλύπτει τον αισθησιασμό της, μέσα από τον παράφορο έρωτά της για το νεαρό αξιωματικό Βρόνσκι, και αψηφά τις κοινωνικές συμβάσεις. Σκανδαλίζοντας την υποκριτική ηθική της υψηλής κοινωνίας της τσαρικής Ρωσίας του τέλους του 19ου αιώνα, εγκαταλείπει σύζυγο και παιδί και, με την ιδιότητα της ερωμένης μπαίνει στη δίνη της αυτοκαταστροφής και της κατάπτωσης.

Τα πολύτιμα λογοτεχνικά κείμενα θα πρέπει να διασκευάζονται με μεγάλη προσοχή και η συγκεκριμένη βερσιόν αφήνει ερωτήματα... Η αίσθηση της θεατρικότητας που δίνει η ταινία συνδέεται άμεσα με τις λήψεις στο στούντιο, ενώ η κινηματογραφική αίσθηση δίδεται από τα εξωτερικά γυρίσματα. Δυο βαριές αυλαίες ανοίγουν και αποκαλύπτουν μια θεατρική σκηνή με πλούσιο μπαρόκ σκηνικό και κοστούμια, εφευρετικότητα στο φωτισμό και «μαγικά» εφέ μέσα από τράβελινγκ με κινήσεις ρευστές που προσδίδουν χάρη και ρυθμό στην κίνηση των ηθοποιών που χορογραφημένα περνούν από πόρτες και βρίσκονται αλλού, σε λαβύρινθους, σε χιονισμένα τοπία, στον ιππόδρομο, σε αίθουσα χορού, στην όπερα... Ο σκηνοθέτης κάνει κάθε σκηνή του έναν πίνακα... Και η «μεταφορά» πλούσιοι/φτωχοί προσδιορίζεται εξαρχής. Η καρδιά του έργου είναι οι αριστοκράτες, αυτοί είναι οι σταρ. Οι φτωχοί κατακλύζουν τους διαδρόμους, τα παρασκήνια, τα εργοστάσια και δουλεύουν για να πλουτίζουν τους πλούσιους της χώρας.

Καλή χρονιά, δημιουργική και κυρίως αγωνιστική, γιατί αν δεν είναι αγωνιστική δεν θα είναι καλή...


ΚΡΙΤΙΚΗ:
Τζία ΓΙΟΒΑΝΗ


ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ - ΕΡΙΧ ΕΝΓΚΕΛ
Τα μυστήρια ενός κουρείου

Η απολύτως πρώτη κινηματογραφική προσπάθεια του Μπέρτολτ Μπρεχτ, δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα «μικρό αστείο» όπως ανέφερε κι ο ίδιος. Η ημίωρης διάρκειας ταινιούλα «ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΟΥΡΕΙΟΥ», γυρίστηκε μέσα σε ένα μήνα, σε ένα διάστημα κενό, προτού αρχίσουν κανονικά οι πρόβες του πρώιμου έργου του συγγραφέα «Στην Ζούγκλα των Πόλεων», στο Εθνικό Θέατρο του Μονάχου, το Φλεβάρη του 1923.

Ο Μπρεχτ ήταν 25 χρονών όταν στα τέλη του 1922 έκανε την ταινία. Νωρίτερα την ίδια χρονιά είχε γνωρίσει στη γιορτή της μπύρας Οκτόμπερφεστ στο Μόναχο, τον ήδη διάσημο ηθοποιό, περφόρμερ σε καμπαρέ, κλόουν, συγγραφέα και παραγωγό ταινιών Καρλ Βάλεντιν, τον οποίο θαύμαζε πολύ, τόσο που ομολογούσε ότι «από αυτόν έμαθα τα περισσότερα από όσα ξέρω». Γοητευμένος από την προσωπικότητα και την τέχνη του Βάλεντιν, τον συνέκρινε με τον Τσάρλι Τσάπλιν γιατί κι εκείνος «δεν κατέφευγε στη μίμηση και τη φτηνή ψυχολογία».

Ο Μπρεχτ με τον σκηνοθέτη Εριχ Ενγκελ έγραψαν το σενάριο αυτής της μικρής σουρεαλιστικής φάρσας που έμοιαζε με τα απλοϊκά στο ύφος νούμερα που έκανε ο Βάλεντιν στις μπυραρίες και στα καμπαρέ του Μονάχου. Ο ίδιος ο Βάλεντιν κρατά τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία, ενός ηλίθιου κουρέα υπεύθυνου για πολλά από τα μυστήρια που συμβαίνουν στο κουρείο του. Κουρεύει τους πελάτες άσχετα από τις επιθυμίες τους, άλλοι βγαίνουν φαλακροί κι άλλοι με απείραχτα τα γένια. Εργαλεία του κουρέα είναι οι τανάλιες και οι πετονιές, ενώ η βοηθός του κάνει μοιραία λάθη. Πρόκειται για ένα γκροτέσκο, βωβό εκκεντρικό και παράδοξο σκετς με ωμά αστεία, μοναδικό στην ιστορία του κινηματογράφου, που χρησιμοποιεί μοτίβα της ψυχανάλυσης και παίζει με το σοκ και την ηδονή. Οι ηθοποιοί της ταινίας ήταν μέλη της ίδιας παρέας και συμμετείχαν στις θεατρικές παραστάσεις των έργων του Μπρεχτ. Ενας κριτικός της εποχής ορθώς αποκάλεσε το φιλμ «ντανταϊστικό παραλογισμό συνδυασμένο με κλοουνίστικη φάρσα». Η ταινία θα προβάλλεται στο «ΤΙΤΑΝΙΑ CΙΝΕΜΑΧ», στα ενδιάμεσα των καθημερινών προβολών των ταινιών «ΟΠΕΡΑ ΤΗΣ ΠΕΝΤΑΡΑΣ», «ΚΟΥΛΕ ΒΑΜΠΕ» και «ΚΑΙ ΟΙ ΔΗΜΙΟΙ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ», με ενιαίο ημερήσιο εισιτήριο ...

Παίζουν: Καρλ Βάλεντιν, Μαξ Σρενκ, Ερβιν Φάμπερ, Καρόλα Νέχερ, κ.ά.

Παραγωγή: Γερμανία (1922/23).


ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΜΟΥΝΤΖΙΟΥ
Πίσω από τους λόφους

Ατέλειωτη και αργήη, ενταγμένη στο διαγωνιστικό τμήμα του 69ουΦεστιβάλ κινηματογράφου στη Βενετία, ταινία του Ρουμάνου Κρίστιαν Μούντζιου που προκάλεσε πολλά και παρατεταμένα σφυρίγματα στην αίθουσα. Η ιστορία της εκτυλίσσεται σε ένα μοναστήρι που, ενώ βρίσκεται πέρα από τους λόφους της σύγχρονης πόλης, στην πραγματικότητα αποτελεί μέρος της παλιάς της ιστορίας... Γι' αυτό και καθυστερημένο το μοναστήρι... Το σενάριο έγραψε ο ίδιος ο Μούντζιου, εμπνευσμένος από ένα αληθινό γεγονός που εξέδωσε σε μορφή μυθιστορήματος η Τατιάνα Νικουλέσκου Μπραν. Ο σκηνοθέτης προσπαθεί να κρατά επιμελώς αποστάσεις και να μην προβαίνει σε κρίσεις μέχρι την τελική σεκάνς.

Δυο κοπέλες μεγάλωσαν μαζί στο ορφανοτροφείο, μετά επέλεξαν διαφορετικούς δρόμους. Η Αλίνα πήγε στο εξωτερικό να δουλέψει και η Βοϊκίτα σε μοναστήρι. Η Αλίνα επιστρέφει να πάρει μαζί της το μοναδικό πρόσωπο που αγάπησε ποτέ, όμως η άλλη έχει ήδη αφιερώσει τη ζωή της στο Θεό και δεν προτίθεται να ακολουθήσει. Η Αλίνα επαναστατεί, αντιπαρατίθεται με λυτούς και δεμένους, γίνεται μισητή στις καλόγριες με τις αλλεπάλληλες κρίσεις υστερίας. Μοιάζει σαν να έχει μπει ο Διάβολος μέσα της και τρομοκρατημένες οι καλόγριες θα φροντίσουν να υποβληθεί σε εξορκισμό με δραματικές συνέπειες..

Αντιφάσεις και αντιθέσεις, ιερό και βέβηλο, αλληγορία και υπαινιγμοί, παρελαύνουν για 155 λεπτά της ώρας μέσα σε μια ατμόσφαιρα παγωμένη, τόσο σαν περιβάλλον όσο και σαν ψυχική κατάσταση. Ο Μούντζιου αφήνει τη βία που έρπει να διαφαίνεται, με εκφραστική του δύναμη στη μονότονη φωτογραφία, σαν θολός πάγος και τα μακριά, υπνωτιστικά πλάνα. Οι δύο πρωταγωνίστριες βραβεύτηκαν για την ερμηνεία τους που διέθετε ένταση και πειθώ και ο σκηνοθέτης πήρε βραβείο για το σενάριο. Την ταινία διασχίζει απελπισία, παραίτηση και τρέλα, δυστυχία και αδράνεια και άνθρωποι ανίκανοι να αντιδράσουν γραπωμένοι στο ένστικτο της επιβίωσης...

Παίζουν: Κοσμίνα Στράταν, Κριστίνα Φλούτουρ, Καταλίνα Χαραμπάτζιου, κ.ά.

Παραγωγή: Ρουμανία (2012).


ΖΑΝ ΠΙΕΡ ΑΜΕΡΙ
Ο άνθρωπος που γελά

Περιζήτητα τα βιβλία του Ουγκό για κινηματογραφικές διασκευές. Ο σκηνοθέτης Ζαν Πιερ Αμερί - «ΑΝΩΝΥΜΟΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ» (2010) - διασκευάζει το ομότιτλο μυθιστόρημα - συγκινητική και γεμάτη πάθος η μπαρόκ κοινωνική αλληγορία - του αυτοεξόριστου το 1869 Βίκτορ Ουγκό. Το αποτέλεσμα είναι μια λαμπερή ιλουστρασιόν εικονογράφηση, που έχει όμως αποκλείσει τα ρεαλιστικά μέρη του κειμένου, εν προκειμένω τις αναφορές στην Αγγλία του 18ου αιώνα, ακριβώς τα στοιχεία που χαρίζουν στο λογοτεχνικό έργο την απίστευτη ποιητική, πολιτική και μεταφυσική του ευρύτητα κι ας θεωρείται εφηβικό ανάγνωσμα. Παρά την ειλικρίνεια της σκηνοθεσίας, η ιστορία τοποθετείται κάπου στο πουθενά, οι ερμηνείες επιδεικνύουν έλλειμμα οίστρου, βαλμένες δίπλα δίπλα με το εκτόπισμα Ντεπαρντιέ, που κι αυτό μένει δυσανάλογα ξεκρέμαστο εν μέσω των υπολοίπων.

Αναμφίβολα ο σκηνοθέτης θαυμάζει το κείμενο, ίσως ο υπέρμετρος θαυμασμός να ήταν αυτός που δεν του επιτρέπει ούτε την «απόσταση» απ' αυτό αλλά ούτε την «επικαιροποίηση» προσθέτοντας «κάτι» που θα έκανε την ταινία ουσιαστικά προσβάσιμη στο σήμερα, χωρίς βέβαια να απονευρώνει το κείμενο από τα οικουμενικά του στοιχεία. Ο Αμερί προτείνει μια νηφάλια ιστορία, χωρίς προσαρμοστική εξυπνάδα, παιγμένη από χαρακτήρες επίπεδους και διαλόγους χωρίς κλιμάκωση.


Τον Γκουινπλέν απήγαγαν μωρό σχεδόν κακοποιοί και τον «σημάδεψαν» στο στόμα, γιατί τα «τέρατα» φέρνουν λεφτά σ' αυτούς που τους επιδεικνύουν σαν θέαμα. Ο Γκουινπλέν δέκα χρόνων το έσκασε από τους ληστές και στο δρόμο του βρήκε και μάζεψε ένα μισοπαγωμένο από το κρύο τυφλό κοριτσάκι, την Ντέα. Τα παιδιά παίρνει μαζί του ο γυρολόγος Ούρσους που αργότερα γίνεται περιφερόμενος θεατρώνης αφού για να ζήσουν, αναγκάζεται να βγάλει στη σκηνή τον Γκουινπλέν, τον άνθρωπο που γελά, ένα «τέρας» που φέρνει κόσμο και λεφτά. «Η Αυλή τρελαίνεται για τέρατα, όσο μεγαλύτερη η ασχήμια τόσο λιγότερο σκέφτονται τον εαυτό τους», λέει η δούκισσα. Κι από τέρατα τίποτα άλλο: Νάνοι διαφόρων μεγεθών, γυναίκα με γένια, μοτίβα πρωτόλειου θεάματος, Φελίνι και Χέρτσογκ μαζί. Το θέαμα μεταβάλλεται σε θέατρο, σε θεατρική αφήγηση, σε δραματική αφήγηση, αυτοσχεδιασμός, τρόποι που καθημερινά εμπλουτίζουν τον καμβά που πάνω του θα στηριχθεί και θα αναπτυχθεί η παράσταση. Στο κομμάτι αυτό ο Αμερί παίρνει άριστα.

Ο γοητευτικός νεαρός Γκουινλπέν καταγγέλλει και από σκηνής τη μιζέρια που ζουν οι φτωχοί και δε θα σταματήσει να το κάνει, ακόμα κι όταν ανακαλύπτεται ότι πρόκειται για πάμπλουτο ευγενή, ότι είναι ο γόνος της αγγλικής αριστοκρατίας που απήχθη μικρός για λόγους πολιτικούς... Στην πραγματικότητα το έργο δεν είναι ένα απλά συμπαθητικό κείμενο, μιλά για την πάλη των τάξεων, για το πόσο ζυγίζει το «φαίνεσθαι» και το «είναι», για τα τέρατα και την αθωότητα, ενώ στο τέλος κάνει σχεδόν επίκληση στην επανάσταση. Από το φόρο τιμής που ο Αμερί θέλει να αποτίσει στη φαντασία του Ουγκό λείπει όμως αισθητά το πάτημα στο ρεαλισμό. Και φαίνεται ιδιαίτερα ότι η δουλειά πάνω στην ατμόσφαιρα και τα ντεκόρ δε βοηθά πραγματικά τους ηθοποιούς, όταν δίνουν την εντύπωση ότι «παίζουν» ακόμη κι όταν δε βρίσκονται στη σκηνή... Η στιλιζαρισμένη και με στοιχεία gothic αισθητική κάνει τα πάντα να μοιάζουν επιτηδευμένα, τεχνητά και κάπου κιτς, μέχρι τα σημεία όπου η δύναμη του κειμένου παίρνει το πάνω χέρι... Στα θετικά πάντως της ταινίας καταγράφεται ότι ο σκηνοθέτης κράτησε το τέλος του βιβλίου.

Τα έργα του Ουγκό υπήρξαν από παλιά αντικείμενο πολλών και σημαντικών κινηματογραφικών διασκευών. «Οι Αθλιοι», «Η Παναγία των Παρισίων», «Ο Ανθρωπος που γελά»... Στα δυο τελευταία μάλιστα οι ήρωες - Κουασιμόδος και Γκουινπλέν - παρά τη φυσική τους παραμόρφωση, ενσαρκώνουν την ελπίδα. Ο συγκεκριμένος πάντως ύμνος στη διαφορετικότητα, του Ζαν Πιερ Αμερί, δεν έχει ούτε ψυχή, ούτε ανάσα, αλλ' ούτε και ουσία.

Παίζουν: Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Μαρκ Αντρέ Γκροντέν, Κριστά Τερέ, Εμανουέλ Σενιέ, κ.ά.

Παραγωγή: Γαλλία, Τσεχία (2012).


ΧΟΥΑΝ ΝΤΙΕΓΚΟ ΣΟΛΑΝΑΣ
Ανάμεσα σε δύο κόσμους

Μελοδραματικό θρίλερ επιστημονικής φαντασίας με ιστορία που διαδραματίζεται σε έναν υποθετικό δυαδικό πλανήτη. Βασίζεται σε έναν κόσμο ή καλύτερα σε δυο κόσμους, ο ένας πάνω από τον άλλον, πολύ κοντά, τόσο κοντά, που για να γεφυρώνουν το μεταξύ τους χάσμα έχτισαν έναν πανύψηλο πύργο. Τέτοια πανύψηλα κτίρια χτίζουν μόνο οι τεράστιες εταιρείες και τέτοια είναι η περίπτωση στην ταινία. Και οι τεράστιες εταιρείες γίνονται τεράστιες ακριβώς γιατί εκμεταλλεύονται την εργασία των φτωχών και τέτοια είναι η περίπτωση εδώ.

Οι φτωχοί, εξαθλιωμένοι και χωρίς δικαιώματα, κατοικούν στον υγρό και ανήλιο «Κάτω» κόσμο, ενώ οι πλούσιοι, η υψηλή τάξη των εκμεταλλευτών του «Κάτω» κόσμου και τα παρακλάδια της, μένει στον φωτεινό «Πάνω» κόσμο. Το φανταστικό δυστοπικό σύμπλεγμα των δύο κόσμων έχει δικούς του νόμους βαρύτητας και επικοινωνεί μέσω ενός θεόρατου πύργου. Οι δύο κόσμοι κρατούνται χωριστά από τη βάναυση συνοριακή αστυνομία. Για τον έρωτα ενός αγοριού κι ενός κοριτσιού από τους διαφορετικούς αυτούς κόσμους μιλά η ταινία. Ο Ανταμ και η Εύα συναντήθηκαν σαν παιδιά, διέσχισαν τα άστρα φθάνοντας σε μια οριακή κορυφή και ανέπτυξαν ένα φλερτ ταμπού που σύντομα όμως ανακαλύφθηκε. Ο Ανταμ κάτοικος του «Κάτω» κόσμου, διηγείται μέσα από πληθώρα φλας μπακ τη ζωή του και τον αθεράπευτο έρωτά του για την Εύα που ξαναβρίσκει μετά από μια δεκαετία και αποφασίζει να κατακτήσει μια θέση στον «Πάνω» κόσμο για να είναι μαζί της. Το μέσο κοινωνικής του αναρρίχησης είναι μια θαυματουργή ροζ κρέμα -οικογενειακό μυστικό η σύνθεσή της- που γίνεται το διαβατήριο πρόσβασής του στον απαγορευμένο του έρωτα. Η δύναμη της αγάπης νικά όλα τα κακά -να το γνωρίζετε- και φέρνει τη συμφιλίωση και την ειρηνική συνύπαρξη. Στη σχέση των δύο κόσμων τίποτα δεν αλλάζει αλλά, για τον Ανταμ αλλάζουν τα πάντα κι έρχεται η γενική ευτυχία με το χάπι έντ... Ταινία χωρίς λόγο ύπαρξης, αλλά παραμένει πολύ ενδιαφέρουσα η ιδέα των αντανακλώμενων κόσμων...

Παίζουν: Τζιμ Στάρτζες, Κίρστεν Ντανστ, Νίκολας Ρόουζ, Ελιοτ Λάρσον, Χόλι Ο' Μπράιαν, κ.ά.

Παραγωγή: Καναδάς, Γαλλία (2012).



Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ