Associated Press

«Shell» στο Δέλτα του Νίγηρα

Αναφορικά με το πετρέλαιο καλούσε στη διαφοροποίηση του στόχου για την προμήθεια αποθεμάτων, από την πολιτικά εύθραυστη περιοχή του Περσικού Κόλπου στην πιο «φιλική» για τα αμερικανικά συμφέροντα περιοχή της υποσαχαρικής Αφρικής και ειδικότερα στην έκταση του κόλπου της Γουινέας. Δηλαδή το τόξο που καλύπτει εδαφικές εκτάσεις από το Βορρά και την Ακτή του Ελεφαντοστούν ως το νότο, στις δυτικές ακτές της Νότιας Αφρικής - περιοχές παράκτιες που στα σπλάχνα τους κρύβουν, αποδεδειγμένα, τουλάχιστον 20 έως 30 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Ηδη η Δυτική Αφρική αποτελεί τον προμηθευτή του 12% αργού πετρελαίου των ΗΠΑ. (Η αμερικανική Εθνική Επιτροπή Μυστικών Υπηρεσιών προβλέπει ότι το ποσοστό αυτό θα φτάσει το 25% μέχρι το 2015).

Επιπροσθέτως το ενδιαφέρον, τόσο της αμερικανικής κυβέρνησης όσο και των πετρελαϊκών κολοσσών, για το πετρέλαιο της Αφρικής εκτινάχτηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου του Ιράκ, που συνέπεσε - τυχαία τάχα; - με την ανεπιτυχή «απεργία» στη Βενεζουέλα, εξαιτίας της αλλαγής και της πετρελαϊκής πολιτικής της κυβέρνησης του Ούγο Τσάβες Φρίας και τη διαφαινόμενη (;) πολιτική αστάθεια στη Σαουδική Αραβία. Η συγκυρία των γεγονότων - ίσως και ένα τεστ δυνάμεων για τις ΗΠΑ - ουσιαστικά δεν αποκάλυψε την αδυναμία των Ηνωμένων Πολιτειών, αφού η «δίψα» τους για τον έλεγχο του πετρελαίου, προς το παρόν, ικανοποιήθηκε πλήρως. Πάντως η ανάπτυξη της πετρελαϊκής βιομηχανίας της Αφρικής και κυρίως (ίσως και αποκλειστικά) της Δυτικής Αφρικής, προσφέρει πολλές λύσεις - ερίζουν οι οικονομικοί αναλυτές. Κι αυτό γιατί τα αποθέματα είναι μεγάλα, η ποιότητα υψηλή, η παραγωγή φθηνή και το κόστος μεταφοράς στις ΗΠΑ πολύ μικρότερο, σε σύγκριση με άλλες περιοχές του πλανήτη, αφού οι θαλάσσιες οδοί είναι ανοιχτές και μικρής απόστασης.

Associated Press

Διαδηλωτές «υποδέχονται» τον Τζ. Μπους κατά την αφρικανική περιοδεία του

Στην έκθεση που κατέθεσε η Ομάδα Πρωτοβουλίας για το Αφρικανικό Πετρέλαιο (AOPIG) αναφέρεται: «το πετρέλαιο της Αφρικής δεν είναι μόνο ένα σημείο, αλλά σημαίνει ακόμη μεγαλύτερη ενεργειακή ασφάλεια για τις ΗΠΑ, αλλά και ταχύτατη οικονομική ανάπτυξη για τις αφρικανικές χώρες»...

Αν το πρώτο σκέλος είναι απολύτως αληθινό, το δεύτερο σκέλος αυτής της πρότασης προστίθεται μόνο και μόνο για τη συγκάλυψη του στόχου. Το παράδειγμα της Νιγηρίας, της μεγάλης δύναμης και μεγαλύτερης παραγωγού και εξαγωγικής χώρας της Δυτικής Αφρικής, είναι αποκαλυπτικό. Το πετρέλαιο που εξάγεται ετησίως ανέρχεται σε εκατομμύρια δολάρια. Μόνο από το Δέλτα του Νίγηρα, τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, έχει εξαχθεί πετρέλαιο αξίας 300 δισ. δολαρίων. Ομως το ποσοστό των εξαθλιωμένων έχει διπλασιαστεί από το αντίστοιχο της δεκαετίας του '80, με το 70% του συνολικού πληθυσμού να διαβιοί με λιγότερο από ένα δολάριο ημερησίως, σύμφωνα με την έκθεση του ΟΗΕ.

Το παράδειγμα των πλούσιων σε αποθέματα πετρελαίου χωρών της Μέσης Ανατολής και της Δυτικής Αφρικής αποτελεί την πιο εξόφθαλμη απόδειξη ότι το χρήμα που ρέει από την πώληση του πετρελαίου δεν πηγαίνει σε αυτούς που ανήκει και το έχουν ανάγκη. «Δεν υπάρχει ούτε ένα παράδειγμα οικονομίας αναπτυσσόμενων χωρών, που κινείται βάσει των εσόδων πώλησης του πετρελαίου, που να έχει θετικά αποτελέσματα και να έχει οδηγήσει μακροπρόθεσμα σε ανάπτυξη», επιβεβαιώνει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο και η Τέρι Λιν Καρλ, πολιτική επιστήμονας και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου «Στάνφορντ».

Αλλο ένα παράδειγμα αποτελεί το μεγαλύτερο σύγχρονο «αναπτυξιακό σχέδιο» που εκπονήθηκε και πραγματοποιείται στην Αφρική. Πρόκειται για τον πετρελαιαγωγό μεταξύ του Καμερούν και του Τσαντ, μήκους 1.040 χιλιομέτρων που κόστισε 4,3 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Εξαρχής επικριτές του σχεδίου τόνιζαν ότι ουσιαστικά θα έχει καταστροφικές συνέπειες για τους φτωχούς. Το αποτέλεσμα: το σχέδιο Καμερούν - Τσαντ αναμένεται ότι θα προσφέρει εισόδημα ύψους 4.6 δισ. δολαρίων στον... πετρελαϊκό γίγαντα «Exxon».

«Το σχέδιο Καμερούν - Τσαντ δεν είναι η βοήθεια την οποία χρειαζόμαστε ή ζητούσαμε. Υπό το πρίσμα της παντελούς απουσίας νόμων και του σεβασμού των ανθρωπίνων και περιβαλλοντικών δικαιωμάτων, αυτό το σχέδιο, το μόνο που κάνει, είναι να καταστρέφει τόσο το περιβάλλον όσο και εμάς», θα κατακεραυνώσει και ο αρχιεπίσκοπος της Νότιας Αφρικής, Ντέσμοντ Τούτου. Κάποιοι ειδικοί αντιτείνουν ως λύση τη διαφάνεια και δημοσιοποίηση των συμφωνιών και των ποσών που καταβάλλουν οι πολυεθνικές στις χώρες, προκειμένου να επιτύχουν την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών τους, ώστε να λογοδοτούν στους λαούς και προσθέτουν ότι ειδικά υπό το πρίσμα της αυξανόμενης στρατηγικής σημασίας της Αφρικής για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, αλλά και της συμφωνίας Νέας Συνεργασίας για την Ανάπτυξη της Αφρικής (NEPAD), η λύση αυτή ίσως είναι ζωτικής σημασίας. Ομως η δυναμική των γεγονότων, η πολιτική των ΗΠΑ, καθώς και η ασυδοσία των πολυεθνικών ουσιαστικά συντρίβουν αυτό το επιχείρημα ή καθιστούν παντελώς ανέφικτη τη λύση στο πλαίσιο του παρόντος συστήματος υπερεκμετάλλευσης.

Στα τέλη της δεκαετίας του '90 η υπόθεση εκτέλεσης του ηγέτη της φυλής των Ογκόνι, Κεν Σάρο - Ουίουα, μαζί με άλλους 7 συντρόφους του, συντάραξε την παγκόσμια κοινή γνώμη. Ο αδελφός του Κεν Σάρο - Ουίουα είχε αποκαλύψει τότε ότι ο πετρελαϊκός κολοσσός Shell, που ελέγχει το 50% των πετρελαϊκών επιχειρήσεων στο Δέλτα του Νίγηρα, προσέφερε να σταματήσει τις εκτελέσεις με αντάλλαγμα τη «συνθηκολόγηση» του Ουίουα, δηλαδή να καλέσει τη φυλή των Ογκόνι να σταματήσουν τις διαμαρτυρίες, τις διαδηλώσεις και τις καταγγελίες κατά της Shell.

Οι αναφορές που προέρχονται από την περιοχή είναι καταπέλτης τόσο για τη Shell όσο και για τη Chevron, καθώς έχουν καταγραφεί δεκάδες περιστατικά πρόσληψης μισθοφόρων ή στρατιωτών, προκειμένου να δολοφονήσουν πολιτικούς αντιπάλους ή τοπικούς ακτιβιστές.

Σε πολλές διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες στην περιοχή του Δέλτα του Νίγηρα ηγούνται γυναίκες, γεγονός αναζωογονητικό όχι μόνο για την περιοχή της Αφρικής, που έχει επίσης αποτελέσει έναν επιπρόσθετο μοχλό πίεσης στους πετρελαϊκούς κολοσσούς. Παραδείγματος χάριν, μια σειρά καταλήψεων τον Ιούλιο του 2002, στις εγκαταστάσεις της Chevron από τις γυναίκες της φυλής Λτζάου επέβαλε στην πετρελαϊκή εταιρία την πρόσληψη ανέργων της περιοχή, αλλά και το χτίσιμο σχολείων. Μια ανάλογη κατάληψη τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου και πάλι στη Chevron, προκειμένου να σταματήσει την ευρύτατη χρήση των λαμπών υγρού αερίου, που προκαλούσε σοβαρή μόλυνση του περιβάλλοντος και κυρίως του αέρα, βάφτηκε στο αίμα. Η Chevron κάλεσε την αστυνομία και το στρατό και επιτέθηκαν στους διαμαρτυρόμενους, με αποτέλεσμα να υπάρξουν και αρκετοί νεκροί.

Η στυγερή και φονική πρακτική των πετρελαϊκών κολοσσών, που δε χρειάζεται καν να καλύπτεται αφού ελάχιστοι δείχνουν ενδιαφέρον, θα εκτραχυνθεί, εξαιτίας της πολιτικής και κυρίως του παρελθόντος του Τζορτζ Ουόκερ Μπους, ως στελέχους πετρελαϊκών εταιριών. Δεν είναι λίγοι όσοι αναφέρουν αυτό το παρελθόν ως το κύριο συστατικό της συμπεριφοράς του όσον αφορά στις ολέθριες συνέπειες των πετρελαϊκών σχεδίων για τους ιθαγενείς πληθυσμούς, το περιβάλλον και την ανάπτυξη. Παρά την κραυγαλέα ρητορική και κριτική του Μπους προς τα «καταπιεστικά καθεστώτα» της Μέσης Ανατολής, η συνεχής αναζήτηση εξασφάλισης των ενεργειακών πηγών τον οδηγεί στο κατώφλι ορισμένων εκ των πιο προβληματικών και καταπιεστικών καθεστώτων, ένα γεγονός που φυσικά η αμερικανική κυβέρνηση δε βρίσκει προβληματικό...

Ακόμη πιο συγκεκριμένα, αναλυτές της αγοράς πετρελαίου, εκφράζουν ανοιχτά τις ανησυχίες τους ότι η κυβέρνηση Μπους θα επαναλάβει τα λάθη - εάν μπορούν φυσικά να χαρακτηριστούν λάθη - του παρελθόντος, όπου η αμερικανική ηγεσία, κατά τη διάρκεια του «ψυχρού πολέμου», έκανε τα στραβά μάτια σε αμφισβητήσιμες - το έλασσον - πρακτικές των καθεστώτων των πετρελαιοπαραγωγών χωρών, προκειμένου να εξασφαλίσει τα ενεργειακά της συμφέροντα.

Ειδικά, μιλώντας για την Αφρική, πιθανά σημεία μελλοντικής αναταραχής είναι η Ισημερινή Γουινέα, τρίτη κατά σειρά πετρελαιοπαραγωγός χώρα μετά τη Νιγηρία και την Αγκόλα. Χαρακτηριστικό είναι ότι μετά την ανακάλυψη των πλούσιων αποθεμάτων στα παράλια της μικροσκοπικής αυτής χώρας, οι ΗΠΑ άνοιξαν εκ νέου την πρεσβεία τους, ενώ η κυβέρνηση Μπους αναπτύσσει πολλούς στενούς δεσμούς με τον δικτάτορα, αντιστράτηγο Τεοντόρο Ομπιάνγκ, έναν άνθρωπο που η ίδια η CIA σε έκθεσή της τον περιγράφει ως «αιμοσταγή ηγέτη».

Φυσικά, ένα ακόμη καυτό σημείο της περιοχής είναι η Αγκόλα, όπου το πετρέλαιο αποτέλεσε την «καύσιμη ύλη» για τον 30ετή εμφύλιο πόλεμο και όπου δισεκατομμύρια πετροδολάρια έχουν επενδυθεί σε οφσόρ εταιρίες. Ουσιαστικά όλες οι αφρικανικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες, όπως το Τσαντ, το Καμερούν και το Κογκό έχουν πλούσιο φάκελο που κοσμείται με πλήθος καταγγελιών για διαφθορά, εκλογική νοθεία, οικονομικές ατασθαλίες και κακοδιαχείριση, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κ.ά.

Ο μεγαλύτερος παίκτης του αφρικανικού πετρελαίου, η Νιγηρία, κυβερνάται από δικτατορίες σχεδόν όλα τα χρόνια της ανεξάρτητης ύπαρξής της. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '90, ο στυγνός δικτάτορας Σάνι Αμπάτσα, ηγήθηκε του πλέον φονικού και διεφθαρμένου καθεστώτος. Δε χρειάζεται φυσικά να ειπωθεί ότι οι επενδυτές και οι πετρελαϊκές εταιρίες ουδόλως πτοήθηκαν από το είδος της στρατιωτικής διακυβέρνησης του Αμπάτσα, αφού το πετρέλαιο εξακολουθούσε να ρέει και μάλιστα υπό πιο ευνοϊκούς όρους.

Η παρούσα κυβέρνηση του Προέδρου Ολουσένγκουν Ομπάσανγκο, που η εκλογή του σημαδεύτηκε από κατηγορίες για ευρύτατη νοθεία, έχει αποδείξει τις «καλές του προθέσεις», δηλαδή τη θέλησή του να ακολουθήσει πιστά τις οδηγίες της Ουάσιγκτον για τις περιφερειακές σχέσεις. Παρ' ότι ο Ομπάσανγκο είναι αιρετός, στο βιογραφικό του υπάρχει και η περίοδος της δικτατορικής διακυβέρνησής του κατά τη δεκαετία του '70, που χαρακτηρίστηκε από διαφθορά και βία. Οπως και το καθεστώς του οποίου ηγείται τώρα.

Εκτός, όμως, από τη στήριξη των στυγερών καθεστώτων της Δυτικής Αφρικής, η στρατιωτική ανάμειξη των ΗΠΑ αναμένεται και αυτή να αυξηθεί, ούτως ώστε «να επιτραπεί στο πολεμικό ναυτικό και την πολεμική αεροπορία των ΗΠΑ να έχουν την ισχύ και την εξουσία, ώστε να προστατεύουν τα συμφέροντα και τους συμμάχους τους στη Δυτική Αφρική». Μετά την πρόκληση πολέμων και αιματηρών δικτατοριών για περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα, χρειάζεται η Αφρική ακόμη μεγαλύτερη στρατιωτική ανάμειξη των ΗΠΑ;

Φυσικά, καθώς φαίνεται οι επιλογές των Αφρικανών είναι πολύ περιορισμένες... Σύμφωνα με τις πληροφορίες και αναφορές, η κυβέρνηση Μπους, ήδη, έχει δώσει το «πράσινο φως» στην Military Professional Resources Inc., ιδιωτική εταιρία υπό την καθοδήγηση πρώην στελεχών του Πενταγώνου, να εκπαιδεύσουν τις δυνάμεις ασφαλείας της Γουινέας, και να είναι επικεφαλής ασφαλείας των θαλάσσιων πετρελαϊκών εγκαταστάσεων.

Τον Οκτώβρη του 2002, ο Αμερικανός στρατηγός, Κάρλτον Φούλτφορντ, επισκέφθηκε το Σάο Τομέ και Πινσίπε, μία συστάδα νησιών ακριβώς στο μέσο της απόστασης μεταξύ της Νιγηρίας και της Αγκόλας - όπου πριν από λίγες μέρες εκδηλώθηκε πραξικόπημα - προκειμένου να συζητήσει την πιθανότητα δημιουργίας αμερικανικής στρατιωτικής βάσης. Σημαίνει, άραγε, την απαρχή μιας στρατιωτικής εκστρατείας - επέμβασης των ΗΠΑ στις εσωτερικές και διεθνείς υποθέσεις των χωρών αυτών; Λαμβάνοντας υπ' όψιν το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον δήλωσε πως «ανησυχεί βαθύτατα», εξαιτίας των καλών σχέσεων που διατηρούν αυτές με τον ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι, ακόμη και το πρόσχημα έχει βρεθεί.

Τώρα ο «ψυχρός πόλεμος» έχει αντικατασταθεί από τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και, σύμφωνα με την αμερικανική ηγεσία, η Αφρική αποτελεί έναν πυλώνα του διεθνούς δικτύου. Συνεπώς, η Λιβερία προσφέρεται να γίνει και πάλι το «αυτί και το μάτι» των Αμερικανών, αλλά και το επιχειρησιακό κέντρο «για τον αγώνα κατά της Αλ Κάιντα και άλλων ομάδων».

Το κυριότερο, όμως, γιατί η Δυτική Αφρική μπορεί κάλλιστα να αναδυθεί ως ο κύριος προμηθευτής πετρελαίου και κυρίως φυσικού αερίου για τις ΗΠΑ. Η επιδίωξη για τη δημιουργία τεράστιων αποθεμάτων φυσικού αερίου, που θα αντικαταστήσει στο άμεσο μέλλον το πετρέλαιο, είναι η θεμελιώδης λίθος του ενεργειακού προγράμματος της κυβέρνησης Μπους και των νεοσυντηρητικών. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα πρέπει να μεταφέρεται διά μέσου του Ατλαντικού με ειδικά τάνκερ το παγωμένο υγρό φυσικό αέριο (LNG), άρα και την οικοδόμηση ειδικών λιμανιών και σταθμών παρασκευής και προετοιμασίας. Ουσιαστικά, πρόκειται για μία εξαιρετικά αμφισβητήσιμη και επικίνδυνη «περιπέτεια», αφού η πιθανότητα πρόκλησης εκρήξεων του LNG με καταστροφικές συνέπειες, είτε από ατύχημα είτε από δολιοφθορά, είναι πολύ μεγάλη. Επίσης, η μεταφορά με τα ειδικά για το LNG τάνκερ απαιτεί την προστασία από το αμερικανικό πολεμικό ναυτικό και την αεροπορία, καθόλη τη διαδρομή από τις δυτικές ακτές της Αφρικής έως τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ, για την αποτροπή κάποιου «τρομοκρατικού χτυπήματος», σύμφωνα με τους ειδικούς...