Από τις τελευταίες κινητοποιήσεις του ΠΑΜΕ για το Ασφαλιστικό, στο Ηράκλειο

Τις 4 τελευταίες δεκαετίες στην Κρήτη υπήρξε μια ραγδαία ανάπτυξη του τουρισμού, κυρίως του αλλοδαπού τουρισμού. Συνέπεια αυτής της ανάπτυξης ήταν να γίνουν σοβαρές αλλαγές στην οικονομική βάση του νησιού. Σε μια οικονομία που στηριζόταν ιδιαίτερα στην αγροτική παραγωγή και στη μεταποίηση. Αποτέλεσμα αυτής της εξέλιξης είναι, σήμερα, πάνω από το 50% των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στο νησί να ανήκουν στον τομέα του τουρισμού, με καθοριστική επίδραση στο σύνολο της τοπικής κοινωνίας.

Σήμερα, έτσι όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση στον τουρισμό στην Κρήτη, αυτά που κυριαρχούν είναι τα μονοπώλια, τα μεγάλα τουριστικά γραφεία (tour operators), η μεγάλη καπιταλιστική ιδιοκτησία. Με βάση τα στοιχεία (Περιφέρεια Κρήτης), το 2002 στο σύνολο των ξενοδοχείων το μερίδιο των μονάδων πολυτελείας και Α΄ κατηγορίας ήταν 14,5% αλλά το αντίστοιχο μερίδιο στο σύνολο των κλινών ήταν 39,1%, γεγονός που δείχνει ότι το μέσο μέγεθος των μονάδων αυτών είναι πολύ μεγαλύτερο από το μέσο μέγεθος του συνόλου των ξενοδοχείων της Κρήτης. Ασφαλώς τα επόμενα χρόνια η διαφορά αυτή μεγάλωσε και η τάση είναι να γίνεται ακόμα μεγαλύτερη.

Τα μεγάλα αυτά ξενοδοχειακά συγκροτήματα, που ελέγχονται κυρίως από ομίλους επιχειρήσεων, τράπεζες, ναυτιλιακές, αεροπορικές και κατασκευαστικές επιχειρήσεις του ελληνικού και ξένου κεφαλαίου, είναι που οδηγούν τις εξελίξεις και έχουν το «πάνω χέρι», που διαμορφώνουν τα δεδομένα. Αυτοί οι όμιλοι καθορίζουν και τους όρους του παιχνιδιού που αφορά σε όλο το τουριστικό πακέτο: Προσανατολισμό - μετακίνηση - διαμονή - διατροφή - ψυχαγωγία - αγορές.

Τα τελευταία χρόνια, οι μεγάλες αυτές ξενοδοχειακές μονάδες σε συνεργασία με τους tour operators προσφέρουν στους πελάτες ολοκληρωμένο πακέτο, που πλήττει ανταγωνιστικά τις μικρές επιχειρήσεις του κλάδου οι οποίες συνδέονται με τον τουρισμό, όπως είναι τα καταστήματα λαϊκής τέχνης, τα εστιατόρια, τα κέντρα διασκέδασης και αναψυχής, κλπ. Οι τουριστικές αυτές επιχειρήσεις μεγάλης κεφαλαιοποίησης έχουν πολυκλαδική οικονομική δραστηριότητα, από τη βιομηχανική παραγωγή και τη μεταφορά, μέχρι το εμπόριο. Τελευταία προσανατολίζονται και στην παραγωγή πολλών καταναλωτικών προϊόντων και διάφορες άλλες δραστηριότητες, που αφορούν στη χρηματική κυκλοφορία.

Η μαζική ανάπτυξη του τουρισμού στο νησί έχει σοβαρές συνέπειες. Αναπτύχθηκε σε βάρος των άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων και ιδιαίτερα της αγροτικής παραγωγής αλλά και της μεταποίησης. Την περίοδο αυτή χιλιάδες νοικοκυριά εγκατέλειψαν τον αγροτικό παραγωγικό τομέα και προσφέρουν φθηνή εργατική δύναμη στο μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο την αξιοποιεί για να εκτινάξει σε τεράστια ύψη την κερδοφορία του. Για την αποδυνάμωση βέβαια της αγροτικής παραγωγής αξιοποιήθηκε και η ΚΑΠ. Ετσι, παράλληλα, καταστρέφονταν σημαντικές παραγωγικές δυνάμεις, σε μια περιοχή προνομιακή για την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα, λόγω κλίματος και άλλων ευνοϊκών συνθηκών που επικρατούν. Ενός τομέα παραγωγής, ο οποίος έπαιζε σημαντικό ρόλο όχι μόνο περιφερειακά αλλά και γενικότερα στην οικονομία της χώρας.

Συγκεκριμένα, στο νησί από το 1995 έως το 2002 εγκαταλείφθηκαν 648.457 στρέμματα μη αρδευόμενων εκτάσεων. Η αμπελοκαλλιέργεια από το 1989 έως το 2006 μειώθηκε κατά 34,63% (36.135 στρέμματα), ενώ την ίδια περίοδο η παραγωγή του κρασιού μειώθηκε κατά 25,42%. Στο όνομα της τουριστικής ανάπτυξης που στηρίζεται στην επιχειρηματική δραστηριότητα μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων έχουμε την αλλαγή χρήσης γης. Παραγωγικές εκτάσεις του νησιού οικοπεδοποιούνται και τσιμεντοποιούνται, καταστρέφονται καλλιέργειες (εσπεριδοειδή, αμπελοκαλλιέργειες, οπωροκηπευτικά).

Στην Κρήτη η ποσοστιαία συμμετοχή του πρωτογενούς τομέα στο περιφερειακό ΑΕΠ (Περιφέρεια Κρήτης) από 21,4% που ήταν το 1995 έφτασε στο 10,7% το 2002. Το αγροτικό εισόδημα έχει δεχτεί απανωτά χτυπήματα ιδιαίτερα τα τελευταία δύο χρόνια με την εφαρμογή της αναθεωρημένης ΚΑΠ, στην οποία συμφώνησαν και εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, ενώ το κόστος παραγωγής έχει υπερδιπλασιαστεί.

Βαρύτατο είναι το πλήγμα και στην ελαιοκαλλιέργεια, ενώ η κτηνοτροφία παραμένει στάσιμη και ορισμένοι κλάδοι της συρρικνώνονται παρά την αύξηση των αναγκών. Οι τιμές στο γάλα και στο κρέας παραμένουν καθηλωμένες και δεν εξασφαλίζουν βιώσιμο εισόδημα στους μικρομεσαίους κτηνοτρόφους. Αντίθετα, η αύξηση των τιμών των ζωοτροφών, τους τελευταίους μήνες μόνο, έχει ξεπεράσει το 80%. Ο νέος κανονισμός που ψηφίστηκε για το κρασί θα οδηγήσει σε περαιτέρω συγκέντρωση της αμπελοκαλλιέργειας και της παραγωγής σε λίγους επιχειρηματίες, ενώ κλείνουν και εκποιούνται συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Δίνονται κίνητρα για την εκρίζωση αμπελιών και την πώληση δικαιωμάτων καλλιέργειας στους επιχειρηματίες. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και ο κανονισμός για τα οπωροκηπευτικά και έχει αντίστοιχες αρνητικές συνέπειες για τη σταφίδα και τα χυμοποιήσιμα πορτοκάλια. Ενώ και οι καλλιεργητές εσπεριδοειδών στην Κρήτη σήμερα αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη συγκεκριμένη καλλιέργεια ως ασύμφορη.

Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την υπερσυγκέντρωση των τουριστικών επιχειρήσεων σε ορισμένες περιοχές, οδήγησαν στην εγκατάλειψη γενικά άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων και συνέβαλαν στο να βαθύνει η ανισόμετρη ανάπτυξη, σε βάρος αρκετών περιοχών, ιδιαίτερα της ενδοχώρας του νησιού, οι οποίες σήμερα παρουσιάζουν έντονα σημάδια εγκατάλειψης και ερήμωσης. Η ανάπτυξη του τουρισμού μέσα σε αυτά τα πλαίσια έγινε χωρίς κανένα σεβασμό στο περιβάλλον και στο οικοσύστημα στην περιοχή, παρά τις κατά καιρούς βαρύγδουπες διακηρύξεις και τα μεγάλα λόγια περί ...«ισόρροπης οικονομικής περιφερειακής ανάπτυξης», προστασίας του περιβάλλοντος, κλπ. Είναι φανερό ότι μέσα σε ένα τέτοιο καθεστώς δε χωρούν οι μικροεπαγγελματίες, οι οποίοι οδηγούνται, η πλειονότητά τους, στον αφανισμό. Τα στοιχεία λένε ότι ο αριθμός των ενοικιαζόμενων δωματίων στην Κρήτη μειώνεται κάθε χρόνο γύρω στο 5%, την ίδια στιγμή που ο αριθμός των μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων αυξάνεται.

Στόχο για το επόμενο διάστημα αποτελεί η ανάπτυξη των λεγόμενων νέων μορφών τουρισμού, συνεδριακά κέντρα, γήπεδα γκολφ, θεματικά πάρκα, δραστηριότητες οι οποίες απευθύνονται σε τουρίστες υψηλών εισοδημάτων και μπορούν να αναπτυχθούν μέσα σε μεγάλα συγκροτήματα, με αποτέλεσμα να κατευθύνονται τεράστια ποσά επιδοτήσεων προς τα μονοπώλια του τουρισμού. Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής, με ευθύνη και των νομαρχιακών και δημοτικών αρχών που πρόσκεινται και υλοποιούν τις αντιλαϊκές πολιτικές των κυβερνήσεων της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, με συνοπτικές διαδικασίες παραχωρούνται τεράστιες εκτάσεις για την ανέγερση μεγάλων τουριστικών συγκροτημάτων, όπως στο Κάβο Σίδερο, στην πρώην αμερικανική βάση των Γουρνών, στον ορεινό Μυλοπόταμο, κ.α. Η εξέλιξη αυτή θα έχει σοβαρές συνέπειες στο περιβάλλον, αλλά και στους άλλους τομείς της οικονομικής ανάπτυξης, όπως η παραπέρα απαξίωση της αγροτικής παραγωγής, κλπ.

Η επένδυση στο Κάβο Σίδερο από διεθνή όμιλο είναι της τάξης των 1,2 δισ. ευρώ και υπολογίζεται να κατασκευαστούν 6 τουριστικά χωριά με 7.000 κλίνες! Για την εξυπηρέτηση τέτοιων επενδύσεων - μαμούθ κινείται και το «ειδικό χωροταξικό σχέδιο για τον τουρισμό» που ετοιμάζεται να καταθέσει η κυβέρνηση και προβλέπει κάποιες περιοχές σ' όλη τη χώρα - όπως Μεσσηνία, Ηλεία, Πρέβεζα, Φθιώτιδα, κλπ., μεταξύ αυτών και το Λασίθι - όπου προβλέπεται να αναπτυχθούν «σύνθετες ολοκληρωμένες τουριστικές εγκαταστάσεις» από το μεγάλο, ντόπιο και ξένο, κεφάλαιο.

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και τους ίδιους στόχους εξυπηρετεί η κυβερνητική πολιτική για την τουριστική εκπαίδευση. Μέσα από τη μεταρρύθμιση της τουριστικής εκπαιδευτικής πολιτικής ανοίγει το δρόμο στην ιδιωτικοποίηση των όποιων δημόσιων σχολών Τουριστικής Επαγγελματικής Ειδίκευσης.

Ετσι, ενώ οι διακοπές για τη λαϊκή οικογένεια γίνονται απαγορευτικές, οι συνθήκες για τους εργαζόμενους στον τουρισμό μπορεί να χαρακτηριστούν μεσαιωνικές. Οι εργαζόμενοι στον τουρισμό στην Κρήτη ζουν με τη διαρκή απειλή της απόλυσης, σε συνθήκες γενικευμένης ανεργίας, οι αμοιβές τους συνεχώς χειροτερεύουν και το δικαίωμα στη σύνταξη φαντάζει επίσης όνειρο απατηλό. Στα περισσότερα ξενοδοχεία κυριαρχούν η εργοδοτική αυθαιρεσία και τρομοκρατία με καταπάτηση των εργατικών κατακτήσεων, των συνδικαλιστικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων, η πολυμορφία των ελαστικών εργασιακών σχέσεων (συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ωρομίσθιοι, έξτρα ημερήσια απασχόληση, επιμήκυνση ωραρίου), η εργασία όλων των μορφών άγριας εκμετάλλευσης.

Στυγνά, επίσης, εκμεταλλεύονται τους σπουδαστές τουριστικών σχολών, κυρίως από το εξωτερικό, τους οποίους, στα πλαίσια της πρακτικής τους άσκησης, φέρνουν στα ξενοδοχεία να εργαστούν με μισθούς πείνας και ωράρια εξαντλητικά, χωρίς ασφαλιστικά δικαιώματα και συνολικά χωρίς δικαιώματα. Ετσι, περιορίζονται οι εργαζόμενοι που απασχολούσαν, έστω και με τα όποια δικαιώματα τους παρείχαν.