Οδός Νιγρίτης 42. Ξύλινη ταμπλαδωτή αυλόπορτα με οριζόντιο ξύλινο υπέρθυρο και μικρή δίρριχτη στέγη με βυζαντινά κεραμίδια.

Οπως σημειώνει ο Χρ. Μελλίδης: «Επιδιώκω να ξαναζωντανέψω την παλιά πόλη των Σερρών, πριν την αφανίσει η τσιμεντοποίηση. Την όμορφη αυτή πόλη, με τα παραδοσιακά και νεοκλασικά της σπίτια, που γνώρισαν οι παλιοί και δε γνωρίζουν οι νέοι. Δυστυχώς, οι Σέρρες δεν ακολούθησαν το παράδειγμα άλλων πόλεων, που διέσωσαν και ανέδειξαν με αναπαλαιώσεις κομμάτια της παλαιάς τους πόλης. Στις Σέρρες, η καταστροφή υπήρξε ολοκληρωτική, δηλαδή ολόκληρες γειτονιές θυσιάστηκαν στο βωμό της αντιπαροχής. Η δική μου δουλιά ξεκίνησε πριν δύο δεκαετίες περίπου. Συγκεκριμένα, φωτογραφίζω παραδοσιακά και νεοκλασικά σπίτια, παλιές βρύσες, παραδοσιακούς χωριάτικους φούρνους, αυλόπορτες και μοναστήρια».

Το εισαγωγικό σημείωμα στο βιβλίο «Οι πόρτες των Σερρών» υπογράφει ο φιλόλογος - αρχαιολόγος Πέτρος Κων. Σασμάρης, ο οποίος παραθέτει ένα σύντομο οδοιπορικό στις παραδοσιακές εναύλειες θύρες και τα εξώθυρα οικοδομημάτων της πόλης και της περιοχής των Σερρών. Αφετηρία, τα μαρμάρινα μεγαλοπρεπή μονολιθικά θυρόφυλλα, που σφράγιζαν κατά την αρχαιότητα (τέλη 4ου ή αρχές 3ου αιώνα π.Χ.) ένα κατάγειο ταφικό μνημείο και που σήμερα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Σερρών. Σταθμοί αναφοράς του, η δίπτυχη θύρα με τα ζυγά και την αρμοκαλύπτρα. Η ξύλινη αύλειος ή αυλεία θύρα, δίφυλλη συνήθως και τοποθετημένη συχνά σε εσοχή. Η αρχιθύρα των ιδιωτικών και δημόσιων κτισμάτων με τα επιθύρια εξαρτήματα (ρόπτρο, κρικέλα, μάνδαλο κ.ά.).

Οδός Ορφέως. Νεοκλασική δίφυλλη ταμπλαδωτή εξώπορτα με οριζόντιο φεγγίτη.

Ο ζωγράφος Χρ. Μελλίδης γεννήθηκε το 1952 στις Σέρρες, όπου σπούδασε τρία χρόνια σχέδιο. Η εικαστική εκθεσιακή δραστηριότητά του ξεκίνησε το 1972, παρουσιάζοντας έργα του σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στη Ρόδο, στην Ξάνθη, στην Κέρκυρα κ.α. Πρόκειται για ένα σημαντικό μας δημιουργό, ο οποίος, αρκετά χρόνια τώρα, με υπομονή και αφοσίωση, εργάζεται με στόχο τη συστηματική απεικόνιση κάθε εικαστικού στοιχείου της ιστορικής παράδοσης των Σερρών, από τις μαρμάρινες κρήνες της πόλης, τα νεοκλασικά αρχοντικά των Σερρών, τις αυλόπορτες, που αποτελούν κομμάτι της Ελλάδας του χθες, της Ελλάδας που χάνεται στο πέρασμα του χρόνου.

Το 1983, ο Χρ. Μελλίδης ίδρυσε το «Κέντρο Αρχιτεκτονικής Παράδοσης Σερρών» για να στεγάσει τη μεγάλη συλλογή του από σχέδια και φωτογραφίες παραδοσιακών οικισμών της Μακεδονίας, που απόκτησε μετά από πολύχρονη ερευνητική εργασία. Για την προσφορά του αυτή, τιμήθηκε το 1985 με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Το Κέντρο ιδρύθηκε με σκοπό την έρευνα, καταγραφή και διάσωση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της πόλης των Σερρών και της περιοχής τους. Σήμερα, διαθέτει ένα σπάνιο αρχείο από σχέδια και φωτογραφίες της πόλης των Σερρών, που χάνεται, καθώς και σχέδια από παραδοσιακές βρύσες, υπαίθριους φούρνους και παλιές πόρτες της Μακεδονίας. Παράλληλα, στην προσπάθεια του Χρ. Μελλίδη να ιδρυθεί στις Σέρρες «Παγκόσμια Παιδική Πινακοθήκη», έχει συγκεντρώσει μια πλούσια συλλογή με 2.500 σχέδια παιδιών από 26 χώρες του κόσμου.

Το σπορ αυτό ανανεώθηκε δραστικά μέσα στα γράμματα από τη λεγόμενη γενιά της ήττας. Εξελίχθηκε σε αφηρημένη μόδα, που στο όνομα της ήττας σκέπασε τη νεότητα αυτής της γενιάς, σβήνοντας με επιμέλεια κάθε ίχνος από την εποχή της ανταρσίας.

Η διάχυτη πίκρα για την έκβαση της μάχης είναι ίσως το μόνο που μπορούμε να καταλάβουμε σ' αυτή την περιπέτεια. Ισως και πολλοί απ' αυτούς να μπήκαν σε μια ιστορία που δε χώραγαν, γιατί αν εξετάζαμε κάθε επανάσταση με βάση το αποτέλεσμα της μάχης ούτε Τσε θα είχε προκύψει ποτέ, ούτε Σεν Ζιστ, ούτε ρωσική επανάσταση. Γεγονός, πάντως, είναι ότι στα φιλολογικά σαλόνια περίσσευε ο αντικομμουνισμός.

Ποιοι, ωστόσο, ήταν το περιθώριο; Περιθώριο ήταν ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, όταν μέσα από την προσωπική τραγωδία του ένιωσε πως έπρεπε να συνδέσει τη μοίρα του με τη μοίρα της πόλης. Το 1932 δημοσίευσε στο περιοδικό «Νέοι Πρωτοπόροι» το πεζό ποίημά του «Τραγούδι για το ξύπνημα του προλεταριάτου». Μερικοί από τους πιο γνωστούς στοχασμούς του για την ιδιαίτερη σχέση του με τον κομμουνισμό μαρτυρούν πως είχε σχέση με την καθαρή ιδεολογία: «Η κομμουνιστική κοινωνία είναι το τελευταίο ατού της ταλαιπωρημένης ανθρωπότητας. Αν αποτύχει και σ' αυτό, δεν της μένει παρά να επιστρέψει στο σκοτάδι και την αποκτήνωση». Το 1943 ο Λαπαθιώτης συνδέθηκε με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ της περιοχής Εξαρχείων, όπου κατοικούσε, φιλοξένησε μια ομάδα ΕΛΑΣιτών στο σπίτι του, πρόσφερε μάλιστα για τον αγώνα τα όπλα του πατέρα του.

Περιθώριο, επίσης, ήταν ο συγγραφέας Γιώργης Ζάρκος. Μυήθηκε νεότατος στο κομμουνιστικό κίνημα και εξορίστηκε στην Ανάφη επί 4ης Αυγούστου. Στα χρόνια 1945 - '50 μοίραζε χειρόγραφά του, στηλιτεύοντας πρόσωπα και πράγματα του κατεστημένου, πολιτιστικού και πολιτικού. Τον έβαλαν στο ψυχιατρείο.

Πέρα και πάνω απ' όλα αυτά, ακούγεται και πάλι το θαυμάσιο γέλιο του Λένιν. Το έχουμε ανάγκη τώρα, που όλοι περνάνε στα χέρια της μαγγανείας και η Αθήνα κοντεύει να γίνει αρχαίο νεκρομαντείο.