Απόβαση Τούρκων στην Κύπρο 20/7/1974

Η πόρτα για την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων είχε ανοίξει πέντε μέρες πριν, στις 15 Ιουλίου, με την εκδήλωση του χουντικού πραξικοπήματος και την ανατροπή από την ελληνική χούντα του νόμιμα εκλεγμένου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας αρχιεπισκόπου Μακαρίου.

Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, που συνοδεύτηκε από γενική επιστράτευση στην Ελλάδα από το δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας, σηματοδότησε την πολιτική μεταβολή στην Ελλάδα, την αποκαλούμενη μεταπολίτευση. Η στρατιωτική δικτατορία των Αθηνών στις 23 Ιούλη έπεσε κάτω από το βάρος της προδοσίας, που διέπραξε, για να παραδώσει τη θέση της στην «κυβέρνηση εθνικής ενότητας» υπό τον Κ. Καραμανλή, που ήρθε για το σκοπό αυτό από το Παρίσι.

Τα ξημερώματα της 24ης Ιούλη του 1974, μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις μεταξύ των εκπροσώπων της καταρρέουσας χούντας και του αστικού πολιτικού κόσμου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ορκίζεται πρωθυπουργός. Ετσι ανοίγει το κεφάλαιο: «Μεταπολίτευση».

Στις 29 Ιούλη 1974 η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ δίνει την εκτίμησή της και ανάμεσα στα άλλα επισημαίνει: «Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση, η χουντική ηγεσία, με οδηγίες της Ουάσιγκτον και των άλλων ηγετικών ΝΑΤΟικών κύκλων, ανέθεσε τη διακυβέρνηση της χώρας σε συντηρητικούς αστούς πολιτικούς, με επικεφαλής τον Κ. Καραμανλή. Η αλλαγή αυτή, προϊόν μιας συμφωνίας ανάμεσα στη χούντα, στους Αμερικανούς, στους άλλους κύριους εταίρους του ΝΑΤΟ και στους παραπάνω πολιτικούς παράγοντες, συνίσταται στο ότι αποσύρθηκε από το προσκήνιο η χούντα και ήρθε πολιτική κυβέρνηση».

Για το χαρακτήρα της μεταπολίτευσης, το ΚΚΕ ανέφερε: «Η τέτοια αλλαγή αποτελεί προσπάθεια αναπροσαρμογής της πολιτικής των Αμερικανών και των άλλων κύριων δυνάμεων του ΝΑΤΟ στις νέες συνθήκες, εθνικές και διεθνείς. Αποβλέπει στην εκτόνωση της συμπυκνωμένης λαϊκής αγανάκτησης, στη ματαίωση της ριζικής δημοκρατικής μεταβολής, στη διατήρηση των στρατηγικών θέσεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στη χώρα μας και στην επέκτασή τους στην Κύπρο και γενικότερα στη Μεσόγειο. Ταυτόχρονα, η αλλαγή αυτή αποτελεί ομολογούμενη χρεοκοπία της χούντας και της αμερικανοκρατίας, μια ήττα τους. Δημιουργεί νέες δυνατότητες για το δημοκρατικό αγώνα του λαού».

Ελληνοκύπριοι αιχμάλωτοι, Κύπρος - Ιούλης 1974

Η εισβολή στην Κύπρο ξεκίνησε στις 5 το πρωί της 20ής Ιούλη 1974. Η αντίσταση από την κυπριακή εθνοφρουρά και τις δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ υπήρξε σθεναρή, αλλά χωρίς προοπτική. Αλλωστε, ο ρόλος των χουντικών αξιωματικών της εθνοφρουράς τόσα χρόνια στην Κύπρο ήταν άλλος. Η συνεχής υπονόμευση του καθεστώτος του Μακαρίου. Επιπλέον, το πραξικόπημα της 15ης Ιούλη είχε επιφέρει ολική διάλυση όλου του αμυντικού μηχανισμού. Το βράδυ της 20ής Ιούλη, οι Τούρκοι με αλεξιπτωτιστές και δυνάμεις καταδρομών είχαν ενισχυμένες τις θέσεις τους στον τουρκοκυπριακό θύλακα Λευκωσίας - Αγύρτας. Επίσης, είχαν δημιουργήσει μικρό προγεφύρωμα δυτικά της Κυρήνειας και με την αεροπορία τους είχαν εξαρθρώσει την Εθνοφρουρά.

Το πρωί της 20ής Ιούλη η στρατιωτική ηγεσία στην Αθήνα συσκεπτόταν με τους Αμερικανούς. Η αμερικανική αντιπροσωπεία ήταν απολύτως σαφής στη συζήτηση που ακολούθησε. Για τις ΗΠΑ, εκείνο που προείχε ήταν να διαφυλαχτεί ανέπαφη η νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, πράγμα που σήμαινε πως η Ελλάδα όφειλε να μην αναλάβει στρατιωτική πρωτοβουλία σε βάρος της Τουρκίας, αλλά να ανεχτεί την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. «Μας εξαπατήσατε», ήταν η απάντηση του Ιωαννίδη, εννοώντας πως η χούντα των Αθηνών προχώρησε στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, με τη στήριξη των ΗΠΑ, έχοντας διαβεβαιώσεις από τις ΗΠΑ πως δε θα επακολουθούσε τουρκική εισβολή στο νησί. Αλλά οι σχεδιασμοί των Αμερικανών μάλλον ήταν διαφορετικοί, όπως φάνηκε στην πορεία από τότε ως τα σήμερα.

Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο έγινε αμέσως θέμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που ύστερα από πιέσεις της Σοβιετικής Ενωσης, αργά το βράδυ της 20ής Ιούλη, κατέληξε ομόφωνα στο γνωστό ψήφισμα 353. Το ψήφισμα αυτό ζητούσε παύση των εχθροπραξιών και των ξένων στρατιωτικών επεμβάσεων στην Κύπρο, σεβασμό στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα, άμεση αποχώρηση από το Νησί κάθε ξένου στρατιωτικού δυναμικού που υπήρχε εκεί και έναρξη διαπραγματεύσεων ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία για αποκατάσταση της ειρήνης και της συνταγματικής κυπριακής κυβέρνησης. Επρόκειτο για ένα ψήφισμα πολύ σημαντικό, γιατί αντιμετώπιζε την Κύπρο ως ενιαία και ανεξάρτητη κρατική οντότητα.

Τα χαράματα της 22ας Ιούλη καταλήχθηκε η συμφωνία ανακωχής και πρώτοι την ανακοίνωσαν οι Αμερικανοί, οι οποίοι άλλωστε είχαν, χωρίς αμφιβολία, τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στις εξελίξεις. Οι Τούρκοι δε συμμορφώθηκαν αμέσως με την ανακωχή. Λίγο μετά το μεσημέρι της 22ας Ιούλη περικύκλωσαν την Κυρήνεια, ενώ η αεροπορία τους βομβάρδιζε συνεχώς την πόλη. Πριν την καθορισμένη ώρα κατάπαυσης του πυρός, η Κυρήνεια είχε πέσει στα χέρια τους πλην του φρουρίου και ορισμένων εστιών αντίστασης. Με επόμενες κινήσεις τους οι τουρκικές δυνάμεις παραβίαζαν συνεχώς την ανακωχή, έχοντας ως στόχο να επεκτείνουν τις θέσεις τους και να καταλάβουν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, για να δημιουργήσουν αερογέφυρα με την Τουρκία.

Στις 4.30 π.μ. της 14ης Αυγούστου 1974 ξεκίνησε η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής που έχει μείνει στην ιστορία με την επωνυμία «ΑΤΤΙΛΑΣ 2». Με την ολοκλήρωση αυτής της επιχείρησης στα χέρια των Τούρκων πέρασε το 36,3% του κυπριακού εδάφους, το νησί διχοτομήθηκε και η κατάσταση αυτή παραμένει μέχρι σήμερα η ίδια. Ο απολογισμός είναι πάνω από 2.000 Ελληνες και Ελληνοκύπριοι νεκροί, πάνω από 1.600 αγνοούμενοι και 200.000 Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες.

Η εισβολή δεν ήταν ένα μεμονωμένο πολεμικό επεισόδιο, αλλά τμήμα των γενικότερων διευθετήσεων που προωθούνταν και συνεχίζουν να προωθούνται στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Σήμερα, 32 χρόνια μετά την εισβολή, η Ελλάδα εδώ και πολύ καιρό έχει επιστρέψει στο ΝΑΤΟ, που είχε αποχωρήσει σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την τουρκική εισβολή, ενώ η θέση της Κύπρου έχει χειροτερεύσει όσον αφορά την υπόστασή της. Το Κυπριακό από διεθνές πρόβλημα εισβολής και κατοχής έχει αναγορευτεί σε πρόβλημα «διαφορών» μεταξύ των δύο κοινοτήτων, ενώ τα ψηφίσματα του ΟΗΕ έχουν δώσει τη θέση τους στο «σχέδιο Ανάν» και τα παράγωγά του που προωθούνται από τον ιμπεριαλιστικό παράγοντα, των οποίων η βασική λογική που τα διαπερνά είναι η διχοτόμηση του νησιού, με προοπτική την πλήρη ΝΑΤΟποίησή του.

Μέρος του παρασκηνίου της τουρκικής εισβολής και της βρετανοαμερικανικής στάσης ήρθε πέρσι στην επιφάνεια με αφορμή τη δημοσιοποίηση, μετά τον αποχαρακτηρισμό τους, των απορρήτων εγγράφων από το αρχείο του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, τα οποία αναφέρονται στην περίοδο εκείνη. Τα έγγραφα του Φόρεϊν Οφις ουσιαστικά επιβεβαιώνουν αυτό που αποτελούσε «κοινό μυστικό», ότι δηλαδή Βρετανοί και Αμερικανοί έδωσαν το «πράσινο φως» για την τουρκική εισβολή.

Εγγραφο, το οποίο αναφέρεται στις συνομιλίες που έγιναν στην κατοικία του Βρετανού πρωθυπουργού στην Ντάουνιγκ Στριτ τη νύχτα της 17ης του Ιούλη 1974, μεταξύ του Τούρκου πρωθυπουργού, Μπουλέντ Ετζεβίτ, και του Βρετανού ομολόγου του, Χάρολντ Ουίλσον, αποκαλύπτει ότι ο Ετζεβίτ ενημέρωσε τον Βρετανό πρωθυπουργό πως επίκειται τουρκική εισβολή και ζήτησε υποστήριξη. Ο Βρετανός πρωθυπουργός έδειξε κατανόηση και στη συζήτηση που ακολούθησε, παρουσία και των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών, συμφώνησαν ότι «η Βρετανία δε θα παρεμβάλει εμπόδια και ότι θα πείσει τις ΗΠΑ να κάνουν το ίδιο». Το γεγονός αυτό δεν εμπόδισε, μετά από τρεις μέρες, τη βρετανική κυβέρνηση να παίξει θέατρο, εμφανιζόμενη να αιφνιδιάζεται από την τουρκική εισβολή.

Η διχοτόμηση της Κύπρου και η πλήρης υπαγωγή της στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς ήταν σταθερή στόχευση όλων των σχεδίων και των μεθοδεύσεων που κατά καιρούς προωθήθηκαν.

Οι εξελίξεις στην Κύπρο, στην τρισχιλιόχρονη ιστορική της διαδρομή, συνδέονται άμεσα με τα γεωπολιτικά δεδομένα στην ευρύτερη περιοχή της Αν. Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Η πορεία της, ιδιαίτερα μετά την έναρξη της βρετανικής κατοχής το 1878 μέχρι την ανεξαρτησία της το 1960, την τουρκική εισβολή το 1974, αλλά και μετέπειτα με το «σχέδιο Ανάν», σημαδεύτηκε από τις εκάστοτε ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις.

Ταυτόχρονα, το Κυπριακό, λόγω των ιδιαίτερων σχέσεων και ιστορικών δεσμών που υπάρχουν με την Ελλάδα, έχει πάνω του, σε κάθε φάση, τη σφραγίδα της συναίνεσης, στην εμπλοκή του στα ιμπεριαλιστικά κέντρα, της ελληνικής άρχουσας τάξης και των επιλογών της, για την ικανοποίηση των συμφερόντων της.

Η παλιά και πάντα επίκαιρη συνταγή των ιμπεριαλιστών, του «διαίρει και βασίλευε», τίθεται σε εφαρμογή. Η αγγλοαμερικανική πολιτική βάζει στο τραπέζι το χαρτί της εμπλοκής της Τουρκίας στο Κυπριακό. Τον Ιούνη του 1955, η Μεγάλη Βρετανία πήρε την πρωτοβουλία να καλέσει Ελλάδα και Τουρκία σε τριμερή Διάσκεψη στο Λονδίνο για το Κυπριακό, με κύριο σκοπό να ματαιώσει τη συζήτηση μιας πιθανής νέας προσφυγής της Ελλάδας στον ΟΗΕ για το θέμα.

Ταυτόχρονα, αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σχέδια διχοτόμησης του νησιού. Πιο χαρακτηριστικό ήταν αυτό του Μακ Μίλαν το 1958, το οποίο έφερε τον τίτλο «Σχέδιο για Συνεταιρισμό στην Κύπρο» που προέβλεπε τη σύνδεση της Κύπρου με τη Μεγάλη Βρετανία, την Ελλάδα και την Τουρκία και τη συνεργασία των τριών κρατών για τη διοίκηση του νησιού, τη συγκρότηση δύο Κοινοβουλίων, με δύο ιθαγένειες για τους κατοίκους του νησιού και μεταβατικό στάδιο 7 χρόνων.

Ακολούθησαν το 1960 οι Συνθήκες της Ζυρίχης και του Λονδίνου. Βέβαια, η ανεξαρτησία της Κύπρου ποτέ δε σήμανε την εγκατάλειψη των διχοτομικών σχεδίων των ιμπεριαλιστών. Ο αγγλοαμερικανικός ιμπεριαλισμός κάνει ό,τι μπορεί για να σπρώξει τα πράγματα στην Κύπρο σε διχοτομικές λύσεις και προς αυτήν την κατεύθυνση συνδαυλίζει την κρίση του 1963, ενθαρρύνοντας τον Μακάριο να προωθήσει συνταγματικές αλλαγές. Το Λονδίνο και πολύ εντονότερα η Ουάσιγκτον θα θελήσουν να επαναφέρουν στην επικαιρότητα την «ένωση» της Κύπρου με την Ελλάδα, με τέτοιο τρόπο που θα οδηγεί στη διχοτόμηση.

Η πρώτη διχοτόμηση έγινε με την επιβολή της «πράσινης γραμμής». Η πρώτη ανοιχτή προσπάθεια ΝΑΤΟικής διχοτόμησης της Κύπρου επιχειρήθηκε το Γενάρη του 1964 αμέσως μετά την κρίση του Δεκέμβρη του προηγούμενου έτους. Με πρωτοβουλία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Μ. Βρετανίας, οργανώθηκε στο Λονδίνο η περιβόητη πενταμερής Διάσκεψη. Κατατέθηκε ένα αγγλοαμερικανικό σχέδιο που έμεινε στην ιστορία με την ονομασία «Σχέδιο Σάντις - Μπολ», που προέβλεπε την εγκατάσταση στην Κύπρο ΝΑΤΟικών στρατευμάτων, καταργούσε την κυπριακή κυβέρνηση, αλλά και την ίδια την Κύπρο ως ανεξάρτητο κράτος και την έθετε κάτω από τη διοίκηση του ΝΑΤΟ. Η κυπριακή κυβέρνηση το απέρριψε, υποστηριζόμενη, στο εσωτερικό, από το ΑΚΕΛ και τον κυπριακό λαό και σε διεθνές επίπεδο από τη Σοβιετική Ενωση.

Η επόμενη προσπάθεια διχοτόμησης ήταν τα δύο σχέδια Ατσεσον, που υποβλήθηκαν στο διάστημα Ιούλης - Αύγουστος 1964. Σύμφωνα με αυτά προβλέπονταν: Η «ένωση» του νησιού με την Ελλάδα υπό τις εξής βασικές προϋποθέσεις: Να παραχωρηθεί κατά κυριαρχία στην Τουρκία η χερσόνησος της Καρπασίας για να χρησιμοποιηθεί ως στρατιωτική βάση, οι Τουρκοκύπριοι σε δύο ή τρεις περιοχές όπου είχαν την πλειοψηφία να δημιουργήσουν καντόνια, ενώ οι υπόλοιποι θα υπάγονταν στην αρμοδιότητα ενός κεντρικού τουρκοκυπριακού οργανισμού με μειονοτικά δικαιώματα.

Ούτε τα σχέδια αυτά είχαν τύχη. Ωστόσο, δέκα χρόνια πριν από την εισβολή του 1974, έμπαιναν τα θεμέλια της διχοτόμησης και μιας τουρκικής εισβολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο διάστημα που διεξάγονταν οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις για τα σχέδια Ατσεσον, οι Αμερικανοί έσπρωχναν την Αθήνα να προωθήσει την πραξικοπηματική ένωση Κύπρου - Ελλάδας, αλλά ταυτόχρονα, προετοίμαζαν και την Τουρκία στο ενδεχόμενο της πραξικοπηματικής ένωσης να είναι έτοιμη να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο, για να πάρει με τη δύναμη των όπλων όσα το σχέδιο Ατσεσον της έδινε.

Τα σχέδια των Αγγλοαμερικανών και του ΝΑΤΟ δε σταμάτησαν. Με την επιβολή της χούντας στην Ελλάδα το 1967 μπήκε και το Κυπριακό σε νέα φάση και άρχισε να δρομολογείται η τουρκική εισβολή. Το ΝΑΤΟ ανακοινώνει στις 14 Ιούνη 1967 την έναρξη ελληνοτουρκικών διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. Ο διάλογος κατέληξε το Σεπτέμβρη σε φιάσκο, αλλά το Νοέμβρη του ίδιου χρόνου, με την προβοκάτσια του Κοφίνου και την αποχώρηση της ελληνικής μεραρχίας από το νησί, αρχίζουν να ωριμάζουν οι συνθήκες για την εισβολή. Η τουρκοκυπριακή πλευρά βρήκε την ευκαιρία, έχοντας την έγκριση της Τουρκίας και των ΗΠΑ, να προχωρήσει στη συγκρότηση «Προσωρινής Τουρκοκυπριακής Διοίκησης».

Το 1974 δόθηκε η ευκαιρία στον ιμπεριαλιστικό παράγοντα με εκτελεστικό όργανο την Τουρκία και με τη συμμετοχή της χούντας των Αθηνών να ξεδιπλώσει και να εφαρμόσει τα σχέδιά του για πλήρη έλεγχο της Κύπρου. Το πραξικόπημα κατά του Μακάριου, στις 15 Ιούλη του 1974 από την ελληνική χούντα στη συνέχεια η εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων οδήγησαν το Κυπριακό σε νέα φάση.

Τα επόμενα δύο χρόνια δεν υπήρξε κάποια ουσιαστική εξέλιξη. Ωστόσο, στους κόλπους της κυπριακής ηγεσίας, ωρίμαζε μια συμβιβαστική πρόταση. Στις αρχές του 1977, ο Μακάριος αποδέχεται κατά τη συνάντησή του με τον Ντενκτάς την αρχή της «διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας», η οποία ενσωματώνεται ουσιαστικά στα ψηφίσματα και τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Η αρχή αυτή επαναβεβαιώθηκε με τη συμφωνία του Ντενκτάς με τον Κυπριανού, ο οποίος διαδέχτηκε τον αποθανόντα Μακάριο, το Μάη του 1979.

Φθάνουμε στον Αύγουστο του 1983, όταν ο ΓΓ του ΟΗΕ Χαβιέ Πέρες ντε Κουέγιαρ υποβάλλει στις δύο πλευρές τους «Δείκτες» του, όπως έμειναν στην Ιστορία. Οι «Δείκτες Κουέγιαρ» δεν ήταν ένα σχέδιο λύσης, αλλά κάποιες ασαφείς προτάσεις σχετικά με κάποιες πτυχές του Κυπριακού και με τις οποίες εισαγόταν η έννοια της ομοσπονδίας με αρκετά χαλαρούς δεσμούς. Ομως, τόσο η Αγκυρα, όσο και ο Ντενκτάς έχουν άλλα στο μυαλό τους όπως και οι Αμερικανοί...

Στις 15 Νοέμβρη του 1983 ανακηρύσσεται μονομερώς η «ανεξαρτησία» του ψευδοκράτους της «Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου».

To 1988, με την εκλογή του Γ. Βασιλείου στη θέση του Προέδρου στην Κύπρο, σημειώνεται μια ακόμη σαφέστερη στροφή της Λευκωσίας προς τις ΗΠΑ. Ο Γ. Βασιλείου δηλώνει από την Ουάσιγκτον: «Στη σημερινή εποχή είναι εύκολο να βρεθεί λύση στο Κυπριακό, γιατί αυτό συμπίπτει με τα αμερικανικά σχέδια για ειρήνη στον κόσμο».

Στις νέες συνθήκες, ο ΓΓ του ΟΗΕ, Μπούτρος Γκάλι, υποβάλλει στις 15 Ιούλη του 1992 ένα νέο σχέδιο «λύσης» του Κυπριακού. Το σχέδιο αυτό έμεινε στην Ιστορία ως «Δέσμη Ιδεών Γκάλι» που είχε πολλές ομοιότητες με το σημερινό «σχέδιο Ανάν». Ωστόσο και το σχέδιο αυτό απορρίφθηκε από την Αγκυρα και τον Ντενκτάς με την προσδοκία για κάτι καλύτερο. Ετσι φθάσαμε στο «σχέδιο Ανάν», που οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν με το ηχηρό τους «ΟΧΙ» στο δημοψήφισμα του Απρίλη του 2004, ενώ από την πλευρά των Τουρκοκυπρίων έγινε αποδεκτό. Ακολούθησε η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ενωση, όπου προβλήθηκε ως «ευκαιρία» για λύση του Κυπριακού μέσω της εφαρμογής του λεγομένου «ευρωπαϊκού κεκτημένου» και στις κατεχόμενες περιοχές. Βέβαια, οι εξελίξεις δεν επιβεβαίωσαν αυτές τις προβλέψεις και αυτό που προωθείται μέσω ΕΕ είναι μια διχοτόμηση ευρωπαϊκών προδιαγραφών.