Από φιάσκο σε φιάσκο παραδέρνει ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του Ισραήλ, στην προσπάθεια να «ξεπλύνει» με fake news την κατοχή και την αποτρόπαιη σφαγή των Παλαιστινίων. Οι κατασκευασμένες ειδήσεις «πέφτουν» κατά ριπάς στα ειδησεογραφικά πρακτορεία και στο διαδίκτυο, προδίδοντας μια καλοκουρδισμένη μηχανή που δουλεύει από πίσω, με αποστολή να παρουσιάζει ως μόνη «αλήθεια» την εκδοχή του ισραηλινού στρατού για τα γεγονότα στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.

Είναι βέβαια αδύνατο αυτός ο μηχανισμός να αποκαλυφθεί στην πλήρη έκτασή του, με δεδομένες τις διασυνδέσεις με το «βαθύ κράτος» και τις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ. Ορισμένες δημόσιες «εκφάνσεις» του, όμως, μας δίνουν την ευκαιρία να ψηλαφίσουμε τον τρόπο που δουλεύει. Ορισμένα τέτοια παραδείγματα ακολουθούν πιο κάτω.

Τον Αύγουστο του 2022, η κυβέρνηση του κράτους του Ισραήλ οργάνωσε ένα διαδικτυακό σεμινάριο, με κύριο ομιλητή τον τότε αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών, Idan Roll. Το παρακολούθησαν περίπου 100 influencers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εκπρόσωποι φιλοϊσραηλινών οργανώσεων που συνεργάζονται με το κράτος του Ισραήλ, όπως και μια ομάδα «ανεξάρτητων ακτιβιστών δημόσιας διπλωματίας», οι οποίοι είχαν μόλις ολοκληρώσει ένα δίμηνο «εκπαιδευτικό πρόγραμμα» από την κυβέρνηση του Ισραήλ.

Εκείνες τις μέρες είχε μόλις ολοκληρωθεί η στρατιωτική επιχείρηση «Breaking Dawn», μια αιφνιδιαστική σειρά αεροπορικών επιθέσεων στη Γάζα, με 44 νεκρούς Παλαιστίνιους.

Κατά την ομιλία του, ο Roll αποκάλυψε ότι όταν το Ισραήλ ξεκινά μια στρατιωτική επιχείρηση, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι να εκπληρώσει όσο το δυνατόν περισσότερους επιχειρησιακούς στόχους και όσο το δυνατόν γρηγορότερα, προτού η αυξανόμενη διεθνής πολιτική πίεση απαιτήσει από τη χώρα να σταματήσει την εκστρατεία της.

Και πρόσθεσε: «Αυτό καθορίζει πόσο αναπνευστικό χώρο μάς δίνει ο κόσμος για να συνεχίσουμε να χτυπάμε τους στόχους μας και εδώ μπαίνει η "Hasbara". Η "Hasbara" μάς δίνει χρόνο και τη νομιμότητα να δράσουμε και να προστατεύσουμε τον εαυτό μας»¹.Τι είναι όμως η «Hasbara», που στα εβραϊκά σημαίνει «Επεξήγηση»;

Δεν πρόκειται απλά για ένα πρόγραμμα ή έναν οργανισμό «δημόσιας διπλωματίας». Στην πραγματικότητα, συνιστά ένα ολόκληρο «οικοσύστημα» προπαγάνδας, που απαρτίζεται από διάφορους κρατικούς και κυβερνητικούς μηχανισμούς του Ισραήλ, το Τμήμα Εκπροσώπων Τύπου του ισραηλινού στρατού, αλλά και από επιχειρήσεις, ΜΚΟ, ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια και άλλους «ανεξάρτητους» οργανισμούς.

Παρουσιάζοντας τη δράση της, το υπουργείο Δημόσιας Διπλωματίας υποστήριζε το 2012 ότι με 10,5 εκατ. δολάρια προϋπολογισμό, η προπαγανδιστική του μηχανή έχει «μετατραπεί από αμυντική σε ενεργή» και αποτελούσε ήδη μια «Αυτοκρατορία»².

Για τον τρόπο λειτουργίας και τα μέσα που χρησιμοποιεί, χαρακτηριστική ήταν η τοποθέτηση του Τσας Φρίμαν Τζ., Αμερικανού πρέσβη και πρώην βοηθού Γραμματέα του Πενταγώνου των ΗΠΑ, στο συνέδριο του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής το 2012 στη Μόσχα:

«Η κοινή γνώμη διαμορφώνεται όλο και περισσότερο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το κράτος του Ισραήλ έχει οργανώσει πολιτικές, κυβερνητικές και στρατιωτικές μονάδες για να το εκμεταλλευτεί αυτό, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ιστοσελίδων, λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μηνυμάτων από ψεύτικους λογαριασμούς. Εχει μάθει πώς να χειραγωγεί τις λειτουργίες των προγραμμάτων περιήγησης, τους αλγόριθμους μηχανών αναζήτησης και άλλους αυτοματοποιημένους μηχανισμούς που ελέγχουν ποιες πληροφορίες παρουσιάζονται στους χρήστες του διαδικτύου. Αυτή η χειραγώγηση μπορεί να αποδώσει μεγαλύτερη σημασία σε παλιό υλικό που κριτικάρει τις πηγές ή τις αναλύσεις, παρά σε νέα λήμματα ευνοϊκά γι' αυτές. Μπορεί να εξασφαλίσει πως στις αναζητήσεις θα εμφανιστούν μόνο θετικά ή αρνητικά σχόλια και πληροφορίες για ένα θέμα»³.

Σε μια αποκαλυπτική έκθεση, το 2012, η ισραηλινή «δεξαμενή σκέψης» «Molad» σημείωνε ότι η ισραηλινή «Hasbara» είναι ένας «περίτεχνος, καλά συντονισμένος, εξελιγμένος μηχανισμός που προσαρμόζεται σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και είναι σε θέση να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ ενός ποικίλου συνόλου παικτών (...) Η ισραηλινή δημόσια διπλωματία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στη χρήση νέων μέσων και άτυπης επικοινωνίας»⁴.

Ενα από τα κύρια στοιχεία της ισραηλινής στρατηγικής για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι η προσπάθεια υπονόμευσης της «αντι-ισραηλινής» ατζέντας, δηλαδή όποιας φωνής αντιτίθεται στους στόχους του κράτους του Ισραήλ. Το ΥΠΕΞ του Ισραήλ, όπως σημειώνεται, διαθέτει μια μονάδα «παρακολούθησης του διαδικτύου», με επαγγελματικό προσωπικό, για τη συνεχή παρακολούθηση ιστολογίων, δημοσιογραφικών ιστοσελίδων και διαφόρων αραβικών ιστοσελίδων προκειμένου να εντοπιστούν οι πιθανές κρίσεις όσο το δυνατόν νωρίτερα.

Παράλληλα, απασχολεί επίσημα σε 24ωρη βάση προσωπικό για να γράφει απαντήσεις υπέρ του Ισραήλ σε ιστολόγια (blogs), κοινωνικά δίκτυα και στις ενότητες σχολίων ευρωπαϊκών και αμερικανικών ειδησεογραφικών ιστοσελίδων. Συμμετέχει επίσης ενεργά σε συζητήσεις και έρευνες που αφορούν το Ισραήλ.

Το τότε υπουργείο Δημόσιας Διπλωματίας (έχει πλέον ενσωματωθεί στο ισραηλινό ΥΠΕΞ) είχε στήσει μια εικονική «αίθουσα παρακολούθησης καταστάσεων», η οποία κατεύθυνε χιλιάδες «εθελοντές» στην κοινωνική δικτύωση για να στοχεύσουν άμεσα τις «αντι-ισραηλινές εκστρατείες» και την εκδήλωσή τους στο διαδίκτυο.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας δράσης, αναφέρει η έκθεση, αποτελεί η κατεύθυνση αυτού του «στρατού των τρολ» για να «αντεπιτεθούν» στη διεθνή κατακραυγή εναντίον του Ισραήλ κατά τη διάρκεια της ισραηλινής επιδρομής το 2010 ενάντια στον διεθνή στολίσκο που προσπάθησε να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό, μεταφέροντας ανθρωπιστική βοήθεια στους Παλαιστίνιους της Λωρίδας της Γάζας.

Ανάμεσα επίσης στους στόχους της προπαγανδιστικής μηχανής, είναι ο εντοπισμός «στρατηγικού κοινού» σε όλο τον κόσμο και η μετάδοση «άμεσων μηνυμάτων σε ομάδες με επιρροή, με το βλέμμα στραμμένο στα ισραηλινά συμφέροντα».

Τα παραπάνω επαναλαμβάνονται τώρα με τη σφαγή στη Γάζα, καθώς διάφοροι ιδιοκτήτες δημοφιλών λογαριασμών σε πλατφόρμες όπως το YouTube, το Instagram και το TikTok, κατήγγειλαν ότι προσεγγίστηκαν προκειμένου να προωθήσουν στο κοινό τους την πολεμική προπαγάνδα του Ισραήλ⁵.

Το Ισραήλ προσπαθεί διαρκώς να αναβαθμίσει τον ιστό που διασυνδέει τα διάφορα προπαγανδιστικά του «όργανα». Για παράδειγμα, μετά τον πόλεμο του Λιβάνου το 2006 και τη χερσαία επιχείρηση «Συμπαγές Μολύβι» το 2008 στη Γάζα, που προκάλεσαν παγκόσμια κατακραυγή, άρχισε η σταδιακή αναβάθμιση της «Hasbara» σε αυτό που ορισμένοι αναλυτές έχουν ονομάσει «Hasbara 2.0» και επικεντρώνεται στην ενεργότερη παρέμβαση του κράτους του Ισραήλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Για να παρεμβαίνει πιο δραστικά στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, δημιουργήθηκαν οι λεγόμενες «φάρμες των διαδικτυακών τρολ», ένας κανονικός ψηφιακός στρατός, που καλείται να διασφαλίσει ότι η όποια κριτική στο Ισραήλ θα αντιμετωπίζεται με εχθρότητα, επιθέσεις και αντικατηγορίες, συχνά για αντισημιτισμό. Αποτελούμενος από επίσημους, ανεπίσημους και ψεύτικους λογαριασμούς σε κάθε πλατφόρμα, αυτός ο στρατός των τρολ κρίθηκε τόσο επιτυχημένος, που το 2013 το Ισραήλ δήλωσε επίσημα ότι θα στρατολογούσε «κρυφές μονάδες» από Ισραηλινούς φοιτητές και διεθνείς υποστηρικτές για να τον ενισχύσει.

Ο στρατός αυτός επιτίθεται διαρκώς σε υποστηρικτές των Παλαιστινίων στο διαδίκτυο και όσους αποδοκιμάζουν την πολιτική του κράτους - δολοφόνου. Ακόμα, έχει ενορχηστρώσει διάφορες καμπάνιες, όπου αποκαλύπτονται προσωπικές πληροφορίες φοιτητών και καθηγητών πανεπιστημίων, εργαζομένων και άλλων. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν οι μακαρθικού τύπου χαφιεδο-ιστοσελίδες, όπως η «Canarymission.org» και η ανάρτηση των ονομάτων και των φωτογραφιών μελών των φοιτητικών οργανώσεων στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια των ΗΠΑ, που υπέγραψαν ανακοινώσεις καταδίκης της κατοχής της Παλαιστίνης από το Ισραήλ^6.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι στρατολογημένοι ανταμείβονται με υποτροφίες και διάφορα προγράμματα «επιμόρφωσης». Στην ιστοσελίδα «hasbaraisrael.com», για παράδειγμα, αναφέρεται πως το Πρόγραμμα Υποτροφιών «προσφέρει σε φιλοϊσραηλινούς ηγέτες φοιτητών την ευκαιρία να αποκτήσουν ηγετικές δεξιότητες, να δικτυωθούν με τους συνομηλίκους τους, να συναντήσουν Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος και να ταξιδέψουν σε στρατηγικές τοποθεσίες σε όλη τη χώρα.

Αυτό το 16ήμερο εκπαιδευτικό πρόγραμμα υπεράσπισης του Ισραήλ είναι μια εμπειρία που αλλάζει τη ζωή, παρέχοντας στους μαθητές τη γνώση και την εμπειρία από πρώτο χέρι για να νικήσουν τα ψέματα και την προπαγάνδα που σαρώνει στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η Hasbara δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 95 πανεπιστημιουπόλεις σε όλη τη Βόρεια Αμερική και έχει μέχρι στιγμής εκπαιδεύσει πάνω από 3.000 φοιτητές».

Το σεμινάριο που αναφέρθηκε αρχικά, αποτελεί κομμάτι αυτής της επιχείρησης που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής Δημόσιας Διπλωματίας στο υπουργείο Εξωτερικών, Emmanuel Nahshon, υπογράμμισε πόσο σημαντικός έχει γίνει ο τομέας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τις προσπάθειες της κυβέρνησης στη δημόσια διπλωματία.

Είπε ότι ήταν ευκολότερο να χρησιμοποιήσει κανείς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να μεταδώσει αποτελεσματικά την αφήγηση του Ισραήλ, παρά να συνεργαστεί με τα ξένα μέσα ενημέρωσης. Οταν δημοσιεύονται πληροφορίες, φωτογραφίες και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συνέχισε, «γίνεται πιο δύσκολο για τα παραδοσιακά μέσα να τα αγνοήσουν. Είναι ένα μέσο για την άσκηση πίεσης στα συμβατικά μέσα. Αυτό είναι το παιχνίδι αυτές τις μέρες».

Στο «παιχνίδι» «παίζει» απευθείας και ο ισραηλινός στρατός, «στοχεύοντας» ακόμα και τους Ισραηλινούς. Δημοσίευμα της «Haaretz» φέτος, τον Μάρτη, αποκάλυψε ότι κατά τη διάρκεια της δολοφονικής εκστρατείας του Ισραήλ στη Γάζα το 2021, ο ισραηλινός στρατός εξαπέλυσε στρατιά από διαδικτυακά τρολ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε μία προσπάθεια να υποστηρίξει και στο εσωτερικό τον βομβαρδισμό στη Γάζα.

Στο πλαίσιο της εκστρατείας αυτής, που τελικά χαρακτηρίστηκε αποτυχημένη, ο στρατός χρησιμοποίησε ψεύτικους λογαριασμούς στο Twitter, στο Facebook, στο Instagram και στο TikTok. Οι λογαριασμοί δημοσίευσαν και αναπαρήγαγαν πλάνα και εικόνες καταστροφής στη Γάζα με το hashtag «Gaza Regrets» (Η Γάζα Μετανιώνει), διαφημίζοντας τη δύναμη του ισραηλινού στρατού, ο οποίος παραδέχτηκε ότι συντόνισε την εκστρατεία με πραγματικούς influencers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, παρέχοντάς τους εικόνες και hashtags για να μιλήσουν για τα επιτεύγματά του και να επιδείξουν τη ζημιά που προκάλεσε στη Γάζα.

Ηταν η πρώτη φορά που έγινε γνωστό ότι ο ισραηλινός στρατός χρησιμοποίησε τέτοιου είδους τακτικές με στόχο Ισραηλινούς πολίτες, προκαλώντας όμως μεγάλες αντιδράσεις. Σε δήλωσή του, ο στρατός αναγνώρισε ότι «εκ των υστέρων, διαπιστώθηκε πως η χρήση αυτών των λογαριασμών ήταν λάθος» και ισχυρίστηκε ότι οι influencers που συμμετείχαν στην επιχείρηση το έκαναν με επίσημη ιδιότητα, ως εκπρόσωποι του στρατού^7.

Παραπομπές

1. https://www.timesofisrael.com/public-diplomacy-gives-us-time-legitimacy-in-army-ops-deputy-fm-tells-activists/

2. http://megafon-news.co.il/asys/archives/65020

3. https://mepc.org/speeches/hasbara-and-control-narrative-element-strategy

4. http://www.molad.org/images/upload/files/49381451033828.pdf

5. https://www.presstv.ir/Detail/2023/10/22/713215/exposed-israel-paying-social-media-influencers-whitewash-gaza-genocide

6. https://www.dawn.com/news/1625322

7. https://apnews.com/article/israel-palestinians-social-media-fake-accounts-bots-bea114a2be8e0fcf73fcabc736047fd3