Από την πρόσφατη επίσκεψη του Σέρβου Προέδρου στην Αγκυρα

Τα παραπάνω δήλωσε, μεταξύ άλλων, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υποδεχόμενος τον Σέρβο ομόλογό του Αλεξάνταρ Βούτσιτς, που στις 6 και 7 Μάη έκανε επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία. Δεν ήταν τυχαία η επιλογή του να επισημάνει ότι η Αγκυρα θα επιμείνει στους σχεδιασμούς της για τα Βαλκάνια, ανεξάρτητα από διαφωνίες που έχουν και σύμμαχοί της. Τους τελευταίους μήνες, μια σειρά ηγέτες βαλκανικών κρατών έχουν βρεθεί στην Αγκυρα, ενώ προχωρούν σύνθετοι ανταγωνισμοί και διεργασίες για τον γεωπολιτικό έλεγχο των Βαλκανίων. ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία κ.ά. κονταροχτυπιούνται για την ενίσχυση της επιρροής τους στην περιοχή, που έχει μεγάλη σημασία για την υλοποίηση γεωστρατηγικών αλλά και επενδυτικών σχεδιασμών, εξαιτίας της θέσης τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η τουρκική αστική τάξη διατάσσει τις δικές της δυνάμεις, αναπτύσσοντας επενδύσεις εκατομμυρίων, πρώτα απ' όλα στην ανάπτυξη υποδομών σε μια σειρά κρίσιμους κλάδους, ενώ αξιοποιεί και το ενισχυμένο - σε πολλές χώρες - μουσουλμανικό στοιχείο, για να διαμορφώσει συμμαχίες ευνοϊκές στα σχέδια της δικής της αναβάθμισης.

Ενδεικτικό είναι εξάλλου και το γεγονός ότι το κυβερνών κόμμα, ΑΚΡ, επέλεξε το Σαράγεβο στη Βοσνία - Ερζεγοβίνη για να οργανώσει κεντρική προεκλογική συγκέντρωση, 20 Μάη, ενόψει των διπλών πρόωρων εκλογών, εκεί θα τιμηθεί με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα από το Διεθνές Πανεπιστήμιο της πόλης, για την προσφορά του και στη διεθνή πολιτική σκηνή.

Στην κατεύθυνση αυτή χρησιμοποιείται ιδιαίτερα η Τουρκική Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (Turkish Cooperation and Coordination Agency), γνωστή ως ΤΙΚΑ.

Η συγκεκριμένη υπηρεσία δημιουργήθηκε το 1992, όταν μετά τις ανατροπές στις σοσιαλιστικές χώρες το τουρκικό κεφάλαιο εντόπισε νέους διαύλους για τη διείσδυσή του, καταρχάς σε Κεντρική Ασία, Βαλκάνια κ.α. Οπως εξηγείται στην ιστοσελίδα της ΤΙΚΑ, η ανάπτυξη κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών προγραμμάτων που ξεκίνησε στην αρχή με παροχή κάποιας βοήθειας «στη συνέχεια μετατράπηκε σε μακροπρόθεσμα σχέδια και συνεργασία που βασίστηκε στην ανάπτυξη» (των αντίστοιχων κρατών, δηλαδή σε μεγάλες «αναπτυξιακές» - μονοπωλιακές επιδιώξεις). Τότε «η ανάγκη για μια οργάνωση που μπορεί να εξασκεί και να συντονίσει τις επιχειρήσεις που διεξάγονται σε αυτόν τον τομέα και για τις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής (σ.σ. της Τουρκίας) αναδύθηκε και προέκυψε η δημιουργία της ΤΙΚΑ.

Με την καθιέρωση της αντίληψης "ενεργού" πολιτικής στην εξωτερική μας πολιτική, η ΤΙΚΑ έγινε ένα ενδιάμεσο εργαλείο υλοποίησης (σ.σ. επιλογών) της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής». Με επίμονες αναφορές σε όρους όπως «τουρκικές δημοκρατίες» (εννοώντας κράτη όπου υπάρχει σημαντικό μέρος τουρκόφωνου πληθυσμού), η ιστοσελίδα συνοψίζει τους στόχους της ΤΙΚΑ στη δημιουργία κοινωνικών δομών αυτών των «τουρκικών δημοκρατιών», στην κατασκευή μιας ταυτότητας με ένα βιώσιμο τρόπο, στην αντιμετώπιση των ελλείψεων στις τεχνικές τους υποδομές. «Η ΤΙΚΑ ανέπτυξε πολλά σχέδια, στους τομείς της Παιδείας, της Υγείας, της αγροτικής ανάπτυξης, του χρηματοπιστωτικού τομέα, του τουρισμού και της βιομηχανίας».

Ειδικά για τα Βαλκάνια, η ΤΙΚΑ τονίζει πως η περιοχή «έχει αναγνωριστεί ως ένα βασικό στοιχείο για την εξωτερική πολιτική (σ.σ. της Τουρκίας συνολικά)». Και συμπληρώνει πως ειδικά για τη συγκεκριμένη περιοχή, η Τουρκία συνεχίζει τη δράση της με μια προοπτική που «εστιάζει στο όραμα, όχι στη δημιουργία κρίσεων», δανειζόμενη μια φράση του πρώην ΥΠΕΞ και πρωθυπουργού της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, που είχε πρωτοστατήσει στη δημιουργία της ΤΙΚΑ.

Για να αντιληφθεί κανείς το ρόλο της ΤΙΚΑ αρκεί να εντοπίσει την παρομοίωσή της με την αμερικανική USAID (United States Agency for International Development), το γνωστό παραμάγαζο του αμερικανικού ΥΠΕΞ με το οποίο ανοίγουν δρόμοι για τη δραστηριοποίηση αμερικανικών μονοπωλίων και γενικά του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

Χαρακτηριστικός είναι και ο τρόπος που το τουρκικό κεφάλαιο αξιοποιεί το μουσουλμανικό στοιχείο, υποδαυλίζοντας, στον έναν ή στον άλλο βαθμό, εθνικισμούς και διεκδικήσεις «μειονοτήτων».

Σε αυτό το πλαίσιο, χρησιμοποιείται και η λεγόμενη «Προεδρία Θρησκευτικών Υποθέσεων» («Diyanet»), που θεωρείται η υψηλότερη θρησκευτική αρχή στην Τουρκία.

Ουσιαστικά πρόκειται για κρίσιμο επιτελείο του αστικού τουρκικού κράτους με το οποίο «ζυμώνονται» οι προτεραιότητες του τουρκικού κεφαλαίου.

Σήμερα, η «Diyanet» εξασφαλίζει κάθε χρόνο περίπου 2 δισ. δολάρια από τα κρατικά ταμεία και είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία συνολικά 90.000 τζαμιών σε Τουρκία και εξωτερικό, με συνολικά 120.000 άτομα προσωπικό. Ακόμα, διατηρεί 106 «θρησκευτικούς επιτετραμμένους» σε 57 χώρες, μέσα από τους οποίους είναι εύκολο να φανταστεί κανείς ότι δεν «διαδίδονται» απλά οι «αξίες του Ισλάμ». Σύμφωνα με τον επικεφαλής της «Diyanet», Αλί Ερμπάς, κάθε Παρασκευή περίπου 25 εκατομμύρια μουσουλμάνοι εντός και εκτός Τουρκίας ακούν κηρύγματα που διαμορφώνονται κεντρικά από την υπηρεσία. Πρόσφατα, η «Diyanet» ανέλαβε την «εκπαίδευση» περίπου 400 ιμάμηδων που ήρθαν από τη Συρία στην Αττάλεια, ώστε όταν ολοκληρωθούν τα σχετικά προγράμματα να «μοιραστούν» σε περιοχές όπου ήδη έχει αναπτυχθεί ο τουρκικός στρατός, στο πλαίσιο των φιλοδοξιών της Αγκυρας να «απελευθερώσει» τους μουσουλμάνους της περιοχής και να στηρίξει τη «σταθερότητα» και την «ασφάλειά» τους έναντι κουρδικών οργανώσεων και άλλων δυνάμεων που βλέπει ως απειλή για το δικό της ρόλο.

Αλλωστε, ενδεικτική της προσπάθειας της Τουρκίας να λανσαριστεί ως «προστάτης των μουσουλμάνων» είναι και η Σύνοδος Μουσουλμανικών Μειονοτήτων που οργάνωσε η «Diyanet» στην Κωνσταντινούπολη, τον Απρίλη. «Το γεγονός ότι αποτελείτε μειοψηφία σε μια χώρα δεν είναι ποτέ μειονέκτημα... Πόσο συχνά, με την άδεια του Θεού, μικρές ομάδες έχουν νικήσει μεγάλες. Ο Θεός στηρίζει αυτούς που δείχνουν υπομονή», ανέφερε μεταξύ άλλων στο χαιρετισμό του ο Ερντογάν, αναδεικνύοντας και έτσι ότι ο ούτως ή άλλως αντιδραστικός ρόλος της θρησκείας μπορεί να αξιοποιηθεί πολύμορφα στην προώθηση αντιλαϊκών σχεδιασμών. Σημειώνουμε ότι τη Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη παρακολούθησαν πάνω από 250 παράγοντες από περισσότερες από 100 χώρες όλου του κόσμου.

Στο πλαίσιο της επίσκεψης Βούτσιτς στην Αγκυρα, συνεδρίασε για πρώτη φορά το Τουρκο-σερβικό Συμβούλιο Συνεργασίας Ανώτατου Επιπέδου, ενώ πραγματοποιήθηκε και Τουρκο-σερβικό επιχειρηματικό Φόρουμ. Σε αυτό, ο Ερντογάν χαρακτήρισε τη Σερβία «χώρα - κλειδί για την ειρήνη και τη σταθερότητα στα Βαλκάνια». Μάλιστα, υποστήριξε ότι «κρίσιμο ρόλο για τη σταθερότητα, ειρήνη, ευημερία και ενιαιοποίηση της περιοχής» διαδραματίζει και «η χρησιμοποίηση των εμπειριών μας για την ανάπτυξη των υποδομών μεταφορών της Σερβίας» (εννοώντας τις επενδύσεις των Τούρκων μεγαλοκατασκευαστών).

Μεταξύ άλλων, υπογράφτηκε Μνημόνιο Συνεργασίας για την κατασκευή αυτοκινητόδρομου που θα συνδέει το Βελιγράδι με το Σαράγεβο (την πρωτεύουσα της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης), που ανέλαβε κατά βάση η τουρκική κατασκευάστρια εταιρεία «Tasyapi», η οποία θα παρουσιάσει προτάσεις και για άλλα σχέδια ανάπτυξης υποδομών στη Σερβία. Οσον αφορά τις διμερείς εμπορικές σχέσεις, ο στόχος είναι να αυξηθούν από τα 1,2 δισ. δολάρια, που είναι σήμερα, στα 2 δισ. και τα επόμενα χρόνια στα 5 δισ. δολ.

Από τη μεριά του, ο Βούτσιτς δήλωσε στην κοινή συνέντευξη Τύπου που δόθηκε ότι «η Τουρκία είναι η μεγαλύτερη και ισχυρότερη χώρα στα Βαλκάνια. Ο,τι σκέφτεται η Τουρκία έχει σημασία... Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο Ερντογάν για τη σταθεροποίηση των Βαλκανίων...». Σύμφωνα με το «Αναντολού», ο Σέρβος ηγέτης είπε ότι η Σερβία, ως συγκριτικά μικρότερη χώρα στην περιοχή, αντιλαμβάνεται πολύ καλά αυτό που Τουρκία, Ρωσία, ΗΠΑ, ΕΕ, Κίνα σκέφτονται, προσθέτοντας ωστόσο ότι η διαφορά με την Τουρκία είναι πως «βρίσκεται εδώ, εδώ στα Βαλκάνια, και αυτό είναι σημαντικό για μας».

Μεγάλη είναι η σημασία που δίνει η Τουρκία στο «άνοιγμά» της και στην ΠΓΔΜ. Τον περασμένο Φλεβάρη, έκαναν επίσημη επίσκεψη στην Αγκυρα πρώτα ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ, Ζόραν Ζάεφ, και λίγες μέρες μετά και ο Πρόεδρος της χώρας, Ιβάν Ιβανόφ. «Η Τουρκία συγκαταλέγεται στους καλύτερους φίλους μας», δήλωνε φτάνοντας στην τουρκική πρωτεύουσα ο Ζάεφ, χαρακτηρίζοντας την Τουρκία «έναν από τους σημαντικότερους επενδυτές» στη χώρα. Εξάλλου, από το 2011, το αεροδρόμιο της πρωτεύουσας, των Σκοπίων, το διαχειρίζεται η τουρκική εταιρεία «TAV», που έχει διασφαλίσει τα σχετικά δικαιώματα έως το 2030, τουλάχιστον. Επίσης, η «Diyanet» χρηματοδοτεί την κατασκευή του μεγαλύτερου τζαμιού στη χώρα, που αναμένεται να είναι έτοιμο το 2020.

Κατά τις επαφές του με τους Σκοπιανούς ηγέτες, ο Ερντογάν δεν έχασε ευκαιρία να διακηρύξει την «πλήρη στήριξη» της Αγκυρας στο ονοματολογικό ζήτημα. «Είμαστε η χώρα που αναγνωρίσαμε το συνταγματικό όνομα (της "Δημοκρατίας της Μακεδονίας"). Στείλαμε πρέσβη...». Ενώ ο Ιβανόφ, ανάμεσα σε άλλα, επανέλαβε τη δέσμευση της χώρας του στην «αντιμετώπιση» της FETO (της οργάνωσης του ισλαμιστή επιχειρηματία Φετ. Γκιουλέν, που η κυβέρνηση του ΑΚΡ θεωρεί πρωτεργάτη της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016).

Τέλος, μεγάλο είναι το ενδιαφέρον της Τουρκίας και για τη Βοσνία - Ερζεγοβίνη. Στις 25 Απρίλη, έγινε στο Σαράγεβο το «9ο Επιχειρηματικό Φόρουμ», όπου επικεφαλής της πολυμελούς τουρκικής αποστολής ήταν ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μεχμέτ Σιμσέκ. Τίτλος του Φόρουμ ήταν «Μια περιοχή, μία οικονομία» και στις θεματικές του ξεχώριζαν οι εξής: «Διεθνείς πύλες και συνδέσεις μέσω της Νοτιοανατολικής Ευρώπης», «Ο αντίκτυπος της εφοδιαστικής αλυσίδας της ΕΕ και οι εταιρείες των Δυτικών Βαλκανίων» κ.τ.λ.